Waarden multi-interpretabel

Wat uit deze voorbeelden blijkt, is objectiviteit in de praktijk een ingewikkeld en multi- interpretabel concept is. Ook subjectiviteit is moeilijk te definiëren. Uit de interviews bleek dat de regisseurs een eerlijk verhaal wilden vertellen en niet de feiten wilden ma- nipuleren. Zo liet Hassnae Bouazza weten dat de interviews zeker objectief waren, om- dat ze niet de antwoorden van de geïnterviewden wilde monteren dat ze uit de context zouden zijn. Ook Thomas Blom liet weten dat hij het belangrijk vindt dat alle belangrij- ke onderdelen van een verhaal werden genoemd in het verhaal. Hier wordt objectiviteit gebruikt als een synoniem voor eerlijkheid en onpartijdigheid (Deuze, 2005: 448).

Subjectiviteit en objectiviteit blijken in de praktijk dus niet met elkaar in strijd te zijn, maar zijn, zoals Wahl-Jorgensen ook aangaf in haar onderzoek, complementaire begrip- pen (2012:307). Het benoemen van de voorkeuren van de verteller kan op het niveau van de inhoudsanalyse worden gezien als subjectief en in strijd met de objectieve me- thode, maar op individueel journalistiek ideologisch niveau als transparant en als ver- lengde van de objectieve methode van Ryan. Subjectiviteit is dus niet in strijd met ob- jectiviteit, maar kan er even goed een onderdeel van uitmaken. Het belangrijkste is het besef dat objectiviteit op individueel niveau pas een concrete betekenis krijgt in de han- deling en geen zuivere en absolute betekenis heeft. Het streven naar een interessant en boeiend narratief kan dus op gespannen voet staan met het doen van universele uitspra- ken.

Wat uit deze scriptie blijkt, is dat de reisseries met een verteller zowel subjectieve als objectieve elementen kunnen bevatten, maar dat de regisseurs wel bewust zijn van hun journalistieke taak. Dat betekent mogelijk dat de journalistieke opvattingen van objecti- viteit en subjectiviteit verschuiven, maar daarvoor zou vervolg onderzoek nodig zijn.

8. Nawoord

Met dit onderzoek is gepoogd de discussie over de journalistieke ideologie op een ande- re manier te belichten. Het streven naar objectiviteit staat nog altijd centraal in de jour- nalistieke literatuur. In deze zelfde literatuur wordt het tegenover subjectiviteit geplaatst — zij het soms impliciet. Dat subjectiviteit een moeilijk te definiëren begrip is, dat bo- vendien niet noodzakelijkerwijs in binaire oppositie hoeft te staan met objectiviteit, is in dit onderzoek aangetoond.

Vervolgonderzoek is echter nodig. In deze scriptie is gewerkt met literatuur over journa- listiek waarin objectiviteit als centrale waarde wordt gezien. Bovendien zijn deze defini- ties van objectiviteit die in het geval van Deuze al zeker tien jaar oud zijn; Ryans defini- tie is bijna vijftien jaar oud. Juist de andere vormen van journalistiek, zoals de Neder- landse reisseries met een verteller, brengen nieuwe discussies over definities aan het licht. Daarbij zou in eerste instantie niet zozeer moeten worden gekeken naar de metho- de waarop deze journalisten hun vak beoefenen, maar naar het doel waarmee zij hun vak beoefenen: hun ideologie. In het geval van de onderzochte reisseries bleek dat de doelen van de regisseurs vrijwel hetzelfde waren: het zo goed mogelijk weergeven van de werkelijkheid en een voor de kijker zo herkenbaar mogelijk verhaal vertellen, waar- door hij gaat nadenken over de wereld om hem heen. Daarbij draagt de journalistiek nog steeds bij aan (politieke) meningsvorming en heeft het nog steeds een maatschappelijke legitimiteit.

Juist door objectiviteit zo centraal te stellen en werkwijzen af te rekenen op de methode die gehanteerd wordt,, wordt de legitimiteit van de journalistiek in twijfel getrokken. Niet de methode zou onderwerp van discussie moeten zijn, de doelen van de journalis- tiek moeten worden bevraagd. Daarbij kan het goed zijn dat de journalistieke objectivi- teit methode niet langer toereikend wordt gezien bij het zo goed mogelijk beschrijven van de werkelijkheid. Wellicht moeten journalisten hun positie erkennen in plaats van ontkennen, en is transparantie de nieuwe objectiviteit. In de interviews met de regisseurs van de onderzochte series klinkt deze roep om transparantie in ieder geval door.

In de reisseries bleken de regisseurs namelijk wel de doelen van de journalistiek na te streven, maar volgens een andere (beperktere) methode, bijvoorbeeld door een persoon-

lijke verteller op te voeren. Daarmee moeten de series niet worden afgeschreven als niet-journalistiek, maar moet juist worden onderzocht op welke manieren deze series complementair zijn aan journalistiek die volgens de objectieve methode wordt bedre- ven. De grenzen van wat journalistiek is, zouden dus niet moeten worden gedefinieerd door de journalistieke methoden, maar door de doelen. Hoe deze doelen worden bereikt, is een onderwerp voor vervolgonderzoek.

Deze scriptie kende maar een beperkt aantal series. Een uitgebreider onderzoek naar de doelen van de regisseurs zou dan ook aan te raden zijn. Evenals meer onderzoek naar documentaire vormen van journalistiek. De documentaire heeft in de laatste jaren een belangrijke positie weten te bemachtigen bij de Publieke Omroep, maar de literatuur over wat documentaire is, gaat nog veelal uit van discussies die al sinds het begin van het genre worden gevoerd. Het gebrek aan literatuur en een definitie over hetgeen de 'journalistiek documentaire' is gaan heten, maakte dit onderzoek erg moeilijk. De reis- documentaire bevindt zich op de scheidslijn van journalistiek en documentaire. Dat be- tekent dat de regisseurs wel journalistieke doelen nastreven, maar tegelijkertijd zich een grotere vrijheid in vorm kennen, omdat dat in de documentaire traditie — bij gebrek aan een duidelijke documentaire methode — gebruikelijk is.

Samenvattend zou vervolgonderzoek zich moeten richten op twee gebieden: uitgebreid onderzoek naar de ideologie van nieuwe vormen van journalistiek en onderzoek naar de journalistieke methode die voor deze nieuwe vormen van journalistiek wordt gehan- teerd. Dat zal bijdragen aan een betere begripsvorming van wat de journalistieke docu- mentaire is en tegelijkertijd moeten worden onderzocht of de journalistieke methode nog steeds de meest toereikende methode is om de journalistiek als vierde macht te laten fungeren.


Bronnen

Barnouw, Erik. Documentary, a history of the non-fiction film. Oxford: Oxford Univer- sity Press (1993).

Caron, James E. 'Hunter S. Thompson's "Gonzo" Journalism and the Tall Tale Tradition in America' Studies in Popular Culture, Vol. 8, No. 1 (1985: pp. 1-16).

Deuze, Mark. What is journalism?: Professional identity and ideology of journalists re- considered. Journalism 6 (2005:442 -464).

Ginneken, Jaap van. Hoofdstuk 4. Wie zijn journalisten en hoe werken ze? De sociolo- gie van ingewijden en buitenstaanders. De schepping van de wereld in het nieuws. Hou- ten: Bohn Stafleu Van Loghum (1994)

Harbers, Frank, Marcel Broersma. 'Between engagement and ironic ambiguity: Media- ting subjectivity in narrative journalism'. Journalism 15: 639 (2014).

Hogenkamp, Bert. De Documentaire Film, 1945-1965. Rotterdam: Uitgeverij 010 (2003)

Koetsenruijter, Willem, Tom van Hout. Methoden voor journalism studies. Amsterdam: Boom Lemma (2014).

McQuail, Denis. Journalism and Society. London: Sage (2013).

Nichols, Bill. Introduction to documentary. Bloomington: Indiana Univeristy Press (2010).

Renov, Michael. Theorizing documentary. New York: Psychology Press (1993).

Renov, Michael. The subject of documentary. Minnaepolis: University of Minnesota Press (2004).

Ryan, Michael. 'Journalistic Ethics, Objectivity, Existential Journalism, Standpoint Epis- temology, and Public Journalism'. Journal of Mass Media Ethics: Exploring Questions

of Media Morality, 16:1 (2001: 3-22).

Schudson, M. Discovering the News: A Social history of American Newspapers. New

York: Basic Books (1978).

Thompson, Kristin, David Bordwell. Film History. An introduction. New York: Mc- Graw-Hill (2010)

Wahl-Jorgensen, Karin. 'Subjectivity and story-telling in journalism'. Journalism Stu-

dies, 14:3 (2012: 305-320).

Televisie

"Voorbij Sotsji." De Bergen achter Sotsji. VPRO. 1 feb. 2014. Televisie.

"De wandelende grens." De Bergen achter Sotsji. VPRO. 15. feb. 2014. Televisie. "De islam in de polder." Seks en zonde. NTR. 11 mei. 2014. Televisie.

"Souad." Seks en zonde. NTR. 1 jun. 2014. Televisie. "Belfast." De Muur. VARA. 7 nov. 2014. Televisie.

"Westelijke Sahara." De Muur. VARA. 12 dec. 2014. Televisie.

"Zuid-Afrika, klim hoger broeder." Future Express. NCRV. 23 jan. 2010. Televisie. "Kosovo: herboren." Future Express. NCRV. 27 feb. 2010. Televisie.

"Aflevering 1." Van Rossem for president. EO. 11 okt. 2012. Televisie. "Aflevering 3." Van Rossem for President. EO. 25. okt. 2012.

Overige bronnen:

Beeld en geluidwiki. Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, 7 feb. 2013. Web. 12

apr. 2015. < http://www.beeldengeluidwiki.nl/index.php/

Categorie:Documentaire#1944_.E2.80.93_1966_Hollandse_Documentaire_School>

Geschiedenis. Nederlandse Publieke Omroep. Geen datum. Web. 12 apr. 2015. <http:// www.npo.nl/overnpo/geschiedenis>

Bezuinigingen en hervorming publieke omroep. Rijksoverheid. Geen datum. Web. 12

apr. 2015. <http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/media-en-publieke-omroep/her-

vorming-publieke-omroep>


Beeld en geluidwiki. Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, 7 feb. 2013. Web. 12

apr. 2015. < http://www.beeldengeluidwiki.nl/index.php/Categorie:Documentaire#De_- VPRO_documentaireschool>

25 jaar Diogenes. NPO Geschiedenis, 23 sep. 2010. Web. 12 apr. 2015. <http://www.npoge-

schiedenis.nl/nieuws/2010/september/25-Jaar-Diogenes.html>

Meerjarenbegroting Publieke Omroep 2009 - 2013. NPO. Web. okt. 2008. 12 apr. 2015. < http://assets.www.npo.nl/uploads/media_item/media_item/57/17/meerjarenbegro-

ting20092013-1407850560.pdf>

Prestatieovereenkomst Publieke Omroep 2008-2010. Ministerie van Onderwerwijs, Cul-

tuur en Wetenschap. Web. 16 nov. 2006. 12 apr. 2015. < http://assets.www.npo.nl/uplo- ads/media_item/media_item/57/24/prestatieovereenkomst20082010-1407852097.pdf >