Waarom hebt u voor deze vorm gekozen (met een presentator)?
Dat was vanaf het begin al duidelijk. Het idee was van Femke Halsema en die is er met een producent en een omroep gaan praten. Dus vanaf het begin was al duidelijk dat het haar programma was en dat zij het zou presenteren. En dat is wat de omroep wilde en wat zij wilde.
Werd deze vorm vanuit de omroep gestimuleerd?
Jazeker, absoluut.
Waarom was dat?
Omroepen werken graag met bekende Nederlanders, om het heel kort te zeggen. Ze willen natuurlijk kijkers trekken. En het idee is dat je met bekende Nederlanders kij- kers trekt.
Welke doel hadden jullie?
Nou ja kijk, het zijn er verschillende. Het idee was dat er veel over moslima's ge- sproken in het Nederlandse debat. Er wordt over hen en voor hen gesproken. En het idee was om vrouwen zelf aan het woord te laten. Vrouwen die in de islamitische we- reld werken en hun verhalen presenteren, hun strijd hoe zij in het debat staan. Want die discussie wordt natuurlijk gevoerd in de islamitische wereld en onder islamitische vrouwen. Alleen krijg je daar helemaal niets van mee hier. Sowieso niet in Neder- land. En het idee was om die vrouwen nu aan het woord te laten en hun verhaal en visie te vertellen.
Hoe ben jij erbij betrokken geraakt?
Toen Femke het idee had en het had voorgelegd aan de omroep, heeft ze mij al in een heel vroeg stadium benaderd of ik daaraan zou willen meewerken. Omdat ik heel veel over het onderwerp en de Arabische wereld schrijf.
Deze vorm waarin het gemaakt is, was dat een prettige vorm om het verhaal uit te werken?
Het is het idee van Femke en het zijn haar vragen en het is haar zoektocht. En dan is het logisch dat zij in beeld is en de gesprekken voert. Je hebt wel vaker van dit soort series waarin een prominent op zoek gaat en het verhaal vertelt. Dit was de vorm waarin de omroep had getekend: Femke Halsema op zoek naar… En dat is waar je mee werkt. Het is ook logisch omdat de vragen die zij heeft, ook de vragen zijn die leven bij veel mensen in Nederland. Dat merk je aan het debat. Dus wat we hebben gedaan is al die vragen, al die vooroordelen, al die aannames die in het debat leven, haar laten vragen. Zij was de gemiddelde Nederlander die soms het ongemak ver- woordt of bevraagt.
Haar geschiedenis als politica was dat van belang voor deze serie?
Nee, niet zo. Ze is een prominent politica geweest en daar ontkom je niet aan. Zij heeft afscheid genomen van de politiek. Dat heeft ze radicaal gedaan. Ze is ook niet meer politiek actief, maar de politiek heeft haar natuurlijk wel gevormd en heeft me- debepaald wie ze nu is. En ook dat ze de prominent is die ze is. Daarom hebben we dat ook in de eerste aflevering gebruikt. Haar rol in de politiek en haar betrokkenheid bij het onderwerp van vrouwen in de islam. Ook om haar positie neer te zetten en om te laten zien dat ze inderdaad subjectief is. Dat zij met al haar ideeën over vrijheid, vrouwen en islam op pad zou gaan om vrouwen te ontmoeten. Dat is ook eerlijker volgens mij, dat je dat van tevoren duidelijk maakt. Heel vaak doen journalisten alsof ze objectief zijn en dat zijn ze gewoon niet. Dat hebben wij niet gedaan. Wij hebben vanaf het begin duidelijk gemaakt waar zij staat. En met die bagage gaat ze de ge- sprekken aan. Als kijker kun je dan zien wat er gebeurt bij de gesprekken.
Wat bedoel je met subjectief?
Dat ze ook een mening heeft over het onderwerp. Een van de dingen waar nogal wat moslims over vielen in de eerste uitzending is dat ze zegt dat ze de islam een hard- vochtig geloof vindt. Maar goed, dat is haar mening en die gaat ze toetsen. En dat is
de mening van heel veel mensen, dus het is alleen maar goed om het uit te spreken. Dan weet je gewoon waar iemand staat. Het is een beetje raar als je allerlei meningen en vooroordelen hebt om die dan te verzwijgen en te doen alsof je objectief bent. Dat is niet eerlijk. En bovendien zijn de vragen die aan bod komen die leven in het debat.
Vat ik je goed samen als ik zeg dat Femke Halsema niet alleen haar eigen maar ook de mening van de kijker vertegenwoordigt?
Ja, zeker ook de mening van de kijker. Absoluut
Heb je dan nog een doel om haar mening te gebruiken?
Ja, eerlijkheid stond helemaal voorop. Dat sowieso. Het is eerlijk en je weet wat het vertrekpunt is. En wat heel belangrijk is, is dat mensen zich erin herkennen. Kijkers hebben die vragen ook. Dat is ook wat ik in het begin zei: er wordt veel over de vrouwen gesproken en nooit met hen. En nu werd het gesprek aangegaan. En dan lijkt het me dat je de kans aangrijpt om alle ideeën die er leven, al die twijfels dat je die aan hen voorlegt om tot een inzicht te komen en hen beter te begrijpen.
Je zei dat vooral dat het in de eerste aflevering benadrukt is. Waarom niet in andere afleveringen?
In andere afleveringen komt haar mening ook naar voren in de vragen die ze stelt en in de voice-over-teksten. Maar het is een reis, dus er zit een ontwikkeling en een volgorde in. En het vertrekpunt is Femke Halsema en haar vragen. Dan is het logisch om het in de eerste aflevering te behandelen en niet in aflevering 3. Het begint in Ne- derland, want daar woont ze, leeft ze en is ze gevormd.
Dus we begonnen met een Nederlands islamitische vrouw. En vandaar uit ga je op zoek; ga je naar het buitenland waar al die verschillende vrouwen zijn die elk op hun eigen manier in het leven staan, werken, noem het maar op. Op die manier neem je het Nederlandse debat mee op reis. En bespreek je het met verschillende vrouwen.
Hadden jullie een andere serie als voorbeeld?
Nee, er zijn natuurlijk verschillende series met persoonlijkheden. Ik weet wel dat Femke veel series heeft gekeken. Maar ik ben gewoon met de materie, het onder-
werp, de vrouwen zelf, aan de slag gegaan. En ik wist al heel snel toen ik bezig was met het script, dat ik fragmenten van populaire cultuur erin wilden verwerken. Om een veel breder idee te krijgen van de samenleving en de sociale context van de vrouwen, de plaatselijke context. Dus het was wel meteen een andersoortige serie met andersoortige muziek. En fragmenten die ofwel het verhaal onderbouwen of juist een andere realiteit weergeven. Dat alles om het zo breed mogelijk te maken. Dat was vooral in aflevering 3 het geval.
In literatuur over journalistiek en narratieve journalistiek wordt er gezegd dat er een spanning kan bestaan tussen objectiviteit en het narratief. Hoe zie jij dat?
Euhm, je bedoelt in het geval van de serie?
Leverde het een interessanter narratief op door de objectiviteit te laten vallen?
Daarover zijn de meningen verdeeld. Femkes deel is het narratief. Dat is haar voice- over, haar overpeinzingen. De interviews zijn objectief. Wat je doet is de vrouwen recht doen aan wat zij vertellen en hun verhaal en daarmee verweef je het verhaal van Femke zelf. Zonder een van tweeën onrecht aan te doen. Of te verdraaien, mani- pulatief te knippen. Daar ben ik wel wars van. Ik hou niet van manipulatie. Je mag niet iets beweren wat niet zo is. Of dingen aandikken voor het effect. Maar zo'n serie was het ook niet, zo'n serie voor effectbejag.
Je zei de interviews waren objectief..
Ja, die zijn niet manipulatief geknipt, of dingen toegevoegd. Of zo dat dingen net anders over komen. Daarin hebben we niet gespeeld. En het verhaal van Femke is subjectief. Dat zie je terug in de manier waarop zij haar vragen stelt.
Was er ruimte voor emotie van Femke in de serie?
Ja die ruimte was er wel. Ik weet niet of dat aan bod is gekomen, sommige vrouwen reageren er sterker op dan anderen. Op Twitter zag je de reacties en de ene reageert heftiger dan de ander. Sommige mensen vonden haar wel emotioneel, anderen niet. Het is heel erg te maken met hoe mensen haar persoonlijk zien. Maar in het gesprek met de geniqaabde vrouw, was het meer dan duidelijk dat Femke niet op haar gemak
was. Dat zegt ze ook letterlijk. Voor haar gevoelens over de materie is absoluut ruim- te voor geweest.
Waarom heb je daarvoor gekozen?
Omdat het vertrekpunt Femke zelf is, haar persoonlijke zoektocht en haar vragen die staan voor heel veel mensen. Daarom is dat. Die lijn trek je door. Dat doe je niet al- leen in aflevering een, maar dat trek je door tot aflevering 6 waarin ze een conclusie trekt. Dus daarom is die persoonlijke lijn er geweest. Ik bedoel: ze is geen journalist. Ze is geen verslaggever die objectief ergens verslag van doet. Nee, ze is iemand die met haar eigen vragen zit en dat ook heel duidelijk maakt. Dat is ook niet meer dan eerlijk. Dat je heel duidelijk maakt wie de persoon is die de vragen stelt, waar die vandaan komt en waarom die vragen worden gesteld.
Waarom is ze geen journalist?
Ze is dat niet. Dat is niet het uitgangspunt geweest. Het uitgangspunt is een persoon- lijke zoektocht. Daar ben ik bij gehaald. Ik heb het journalistiek inhoudelijke erin gedaan. En het persoonlijk is voor haar rekening . Het is een mengvorm, een mix- vorm.
Wat is dan de mix?
Enerzijds de verdieping en duiding en de research die is gestopt in de vrouwen die zijn gekozen, de achtergrond, al het extra materiaal, de locaties, noem het allemaal maar op. En daarbij doe je een flinke vleug Femke Halsema. We hadden ook heel makkelijk kunnen zijn en de voor de hand liggende vrouwen kunnen kiezen. Dan wa- ren we snel klaar geweest. Maar dat wilde ik niet. Ik wilde nieuwe verhalen, nieuwe gezichten, nieuwe stemmen, die in hun eigen regio's heel beroemd en hier totaal on- bekend zijn. Ze hebben heel veel duiding gegeven van hun eigen samenleving. De rol van godsdienst, de maatschappelijke kwesties, machtsstrijd. Het is zoveel meer ge- worden dan draag je een hoofddoek ja of nee.
Was je je bewust van je westerse positie ten opzichte van bijvoorbeeld Egypte of Saudi-Arabië?
Ik ben zelf Arabisch, dus ik heb die westerse houding niet. Maar Femke is westers, zij heeft dat wel. Dat komt daardoor ook terug in de voice-overs en in de vragen en
in de verbazing. Natuurlijk. Dat is het hele islamdebat dat hier speelt en dat neem je mee in de vragen die je stelt.
Wat bedoel je daarmee?
Alles wat hier wordt besproken en waar hier ophef over is, dat zijn vragen die ook aan de vrouwen zijn voorgelegd.