het verzamelen als doel 2 het verzamelen als middel

Verzamelen wordt meestal in de eerste plaats gezien als een hobby. Er bestaat geen echte verklaring waarom mensen verzamelen. Verzamelen start vanuit een per- soonlijk voorkeur of interesse, dat voor iedereen verschil- lend is. Iedereen is ooit wel eens gestart met verzamelen, meestal zonder reden. Daarmee is de volledigheid van de verzameling het doel. Zo’n verzameling verdwijnt meestal uiteindelijk in een kast of doos.

Verzamelen als middel is een direct gevolg van verza- melen als doel. Ontwerpers verzamelen doorgaans niet omdat ze geïnteresseerd zijn in complete series en collec- ties, maar om de kennis en inspiratie die wordt verkregen. Ze verzamelen wat hen fascineert. Ontwerpers putten uit hun zeer persoonlijke verzamelingen en gedachtegoed om te laten zien waar de inspiratie voor hun werk van- daan komt. Grafisch ontwerper Bob van Dijk heeft een bijzondere esthetische relatie met zijn verzameling. Kleine werelden, die vragen om van dichtbij te worden bekeken. Details worden opgemerkt en geven een nieuw inzicht. Het werk van Bob van Dijk is fascinerend om van dichtbij te bekijken door de kleine gedetailleerde tekeningen en typo- grafie. Ontwerpers tonen een andere wereld met de verza- meling. Iets wat nooit eerder is opgevallen wordt uitgelicht en zet de kijker aan tot denken. Anthon Beeke begon ooit met verzamelen van kledinghangers om te verwerken in een boek. Niemand kijkt naar kledinghangers, want het is een normaal alledaags voorwerp. Anthon Beeke wilde zijn fascinatie tonen aan anderen. Elk object is anders en vraagt om gezien te worden. Het boek is er nooit gekomen, maar zijn verzameling werd toch voortgezet.

De verzameling als middel wordt ingezet om een verhaal te vertellen. Tijdens de wereldreis van Esther Kokmeijer heeft ze verschillend materiaal verzameld, zelfgemaakt

materiaal, foto’s, teksten en mindmappings, maar ook gevonden materiaal, toegangskaartjes, paspoortstempels, enveloppen en bonnetjes. Het fascineert Esther Kokmeijer, door de diversiteit en overeenkomsten dat in het drukwerk te ontdekken is. Je kunt ze met elkaar vergelijken, naast elkaar leggen en er ontstaan nieuwe verhalen. De tastbare verzameling maakt visueel inzichtelijk hoe de reis is verlo- pen. Aan het materiaal is een herinnering ervaring gekop- peld. Die ervaring wil ze met andere delen.

Creatieve verzamelen met het idee ‘er iets mee te kun- nen doen’. Zoals Rob van Hoesel. Hij begon

doelgericht met het verzamelen ven beelden van alle Belgische autosnelwegen. Van de 3000 foto’s die hij verzamelde tijdens zijn reis heeft hij 1000 afbeeldingen geselecteerd. De beelden werden verwerkt in het boek ‘transitoland’ De afbeeldingen werden gestructureerd op de nummers van de snelweg, afzonderlijke wegen en voorzien van extra informatie. Vanuit een thematische redactie ont- staat een beeld van de autosnelweg en zijn directe omgev- ing, een nieuw beeld van België.

Dus ontwerpers ordenen het materiaal halen het weer uit elkaar en geven een nieuwe betekenis aan hun ver- zamelingen, het verteld een nieuw verhaal en er worden ontdekkingen gedaan.

Tijdens mijn onderzoek heb ik ook een nieuw inzicht verworven over verzamelen en ontwerpen. Ontwerpers beginnen met een verzameling vanuit een eigen interesse. Ze nemen steeds meer initiatief voor eigen producties en gedragen zich als kunstenaars. Verzamelingen worden ge- start vanuit een eigen interesse. De verzameling van Rob van Hoesel is vanuit een eigen initiatief gestart en zijn boek kan geïnterpreteerd worden als kunst. De grenzen tussen de verschillende kunstdisciplines worden steeds vager. Het project van Martijn Engelbregt ten behoeve van het onderzoeksorgaan voor kunsttoepassingen voor het loge- ment van de Tweede Kamer is daar een voorbeeld van. Ook al was hij in dienst van de Tweede Kamer toch werd dit project beschouwt als kunst. Het idee om democratisch te stemmen op kunstwerken was een idee van Martijn En- gelbregt en hij liet daarmee zijn stem horen als kunstenaar en ontwerper. De verzamelde gegevens gebruikte hij als middel om te verwerken in het boek, de dienstcatalogus.

De rol van een grafisch ontwerper wordt steeds breder. Ontwerpers treden op als redacteur, opdrachtgever en auteur. Ontwerpers maken zich steeds meer los van de dienende rol, het verzorgen van een opdracht van uiteen- lopende soorten drukwerk of multimedia voor de opdracht- gever. Piet Schreuders is redacteur van zijn eigen zelfop- gezette krant. Hij verzamelt verhalen en materialen van anderen voor de Poezenkrant. Door het beeld en tekst in de juiste context te plaatsen worden er verhalen verteld en komen er nieuwe waarheden aan het licht. Piet Schreuders is ook actief als radiomaker, documentairemaker, art- director, publicist en onderzoeker.

Deze multidisciplinairheid van ontwerpers is niet geheel nieuw, maar door de steeds complexere, chaotischere wereld en snel ontwikkelende technieken veranderd de rol van ontwerpers. Iedereen kan tegenwoordig iets vorm- geven en daarom wordt er meer van ze verwacht. Concur- rentie resulteert dat ontwerpers zich meer gaan richten op communicatie en maatschappij.

Verzamelingen kunnen ook dienen als archief. Jaap van Triest maakt gretig gebruik van zijn verzameling boeken. Oude beelden worden gerecycled voor nieuwe initiatieven. Door de beelden in een nieuwe context te plaatsen krijgen ze een nieuwe betekenis. Een postmoderne manier van werken die je bij meerdere ontwerpers ziet. Het recy- clen van oude beelden en opnieuw inzetten, waardoor er nieuwe verhalen verteld worden. Zonder het opgebouwde archief en verzameling boeken zou dit onmogelijk zijn. Paul Mijksenaar verzamelt alles over bewegwijzering, carto- grafie en pictogrammen. Zijn verzameld archief gebruikt hij als fundament voor zijn ontwerpen.

Nieuwe technieken resulteert erin dat de wereld steeds complexer en chaotischer wordt. Ontwerper Luna Maurer maakt gebruik van de nieuwe technologieën. Ze ver- zint tijdens haar ontwerpproces een manier om zo snel moegelijk zo veel mogelijk informatie te verzamelen. Die ze dan weer als middel inzet voor haar ontwerpen. Daar- mee maakt ze met haar verzameling nieuwe ontdekkingen inzichtelijk. Ze wil informatie en communicatie verhelderen en eerlijker maken. Informatie moet op zo’n manier ge- structureerd worden, dat de structuur (of het systeem) een betekenisvol beeld laat ontstaan.

Er is geen eenduidig antwoord op de vraag waarom ontwerpers verzamelen? Het viel me op dat wel alle verza- melingen ingezet werden als middel om iets inzichtelijk te maken. Grafisch ontwerpers zijn gidsen die de weg wijzen in de complexe moderne wereld. Ze reiken concepten aan waarmee ze de wereld terug brengen tot begrijpelijke pro- porties en hun verzameling is daarvoor een middel.

Ik heb met mijn scriptie ook de gelegenheid genomen om mijn visie over grafisch ontwerpen aan te scherpen. Verzamelen begon voor mij als een klein persoonlijk onderwerp, maar groeide uit tot hoe verza- melen verbonden is met het vak grafisch ontwerpen. Ik ontdekte dat de rol van ontwerpers steeds meer aan het veranderen is. Als ontwerper voel ik me meer verbonden met de term redacteur. Het verzamelen van beelden, berichten, teksten en die verwerken voor een publicatie. Redactioneel ontwerpen is een begrip die veel wordt gebruikt in de ontwerp-wereld. We willen met het verzamelde maeriaal iets vertellen, overbren- gen en daarmee betekenis geven aan de wereld om ons heen. Met mijn scriptie heb ik de fundamenten gelegd om me daar als ontwerper meer te ontwikkelen en mijn verzamelingen eventueel in te zetten voor nieuwe doelen.

Ik verzamel en bewaar van alles. Ik zie in allerlei voorwerpen mogelijkheden om er iets mee te kunnen doen. Ik heb een angst voor weggooien en de drang om alles te willen hebben en bewaren. Ben ik de enige ontwerper die graag bewaart en verzamelt? Ik denk van niet. Maar waarom zijn juist creatieve mensen die ook deze passie/ziekte hebben?

Mijn onderzoeksvraag voor deze scriptie is als volgt geformuleerd: Waarom verzamelen grafisch ontwer- pers?

Verzamelen is een ruim begrip en kan op twee manieren worden geïnterpreteerd. Ik heb deze twee interpretaties van verzamelen onderverdeeld in: 1. het verzamelen als doel