verzameldrang zette zich voort. Hij heeft van alles in zijn collectie zitten, van Dior-hangers tot roze clownspatroon- hangers. Het is lastig om aan kleerhangers te komen. “De dingen worden voor vijf cent per stuk ingekocht door kledingwinkels, maar ze zijn niet te koop. Als je vraagt of je er eentje mag hebben of kopen, is het antwoord altijd nee, nee, nee. Of de manager moet erbij gehaald worden, en die zegt vervolgens alsnog nee, dus ik moet wel stelen.” “Mijn vrouw zegt dat ik hiermee mijn aangeboren klepto- manie zoet houd. Soms stop ik ze onder mijn jas, maar ik loop er ook vaak gewoon de winkel mee uit. Niemand verwacht dat je een kleerhanger steelt. Ik neem ook wel eens een bosje kleerhangers mee naar de winkel, zodat ik ze kan omwisselen. Als dief moet je geraffineerd te werk gaan.” Aan de hangers hangt een rood draadje met een kaartje, waar nauwkeurig de datum en vindplek op vermeld staat. Hij heeft ook bijzondere exemplaren in zijn collectie die hij onder andere koopt op een marktje in Parijs, daar weten ze wel wat ze waard zijn. Beeke vindt verzamelen belangrijk “ Het geeft mensen een kijkrichting. Iemand verzamelt bijvoorbeeld kandelaars. Hij heeft er vijf. Dan ineens twaalf, hij wordt kritischer. Hij begint er steeds meer vanaf te weten. Hij wordt wat. Zijn vrienden zien hem als de expert op kandelaargebied. En hijzelf zo langzamer- hand ook. Hij is iets naast accountant. Door fixatie betekent hij wat. Dat is punt één. Het tweede punt is dat hij begint te kijken als fotograaf. Overal waar hij komt zoekt hij naar de glinstering van een kandelaar. Als hij hem vindt, moet hij hem hebben. Hij koopt of steelt hem. Dat is toch prachtig?” Anthon Beeke is de verzameling kleerhangers begonnen omdat hij een doel voor ogen had met de kleerhangers. Bijzonder is dat toen het doel niet behaald kon worden hij toch door is gegaan met de verzameling, waarschijnlijk omdat hij niet meer kon stoppen omdat hij er intussen al zoveel mooi en bijzondere exemplaren verzameld had.
Anthon Beeke met zijn verzameling kledinghangers.
verzamelen als middel 33 de ontwerper, een verzamelaar
Anthon Beeke is gefascineerd door verzamelen en ver- zamelingen. Samen met Flevodruk Flevodruk in Harderwijk een kalender uit rond het thema verzamelen. De kalender is bestemd voor relaties van drukkerij Flevodruk. Elke uit- gave neemt een andere bijzondere verzameling op de kop. Bijvoorbeeld de kalender met het thema enveloppen. ‘Een kleine visuele kieteling’ laat een keuze zien uit de envel- oppen en briefkaarten van kunstenaars die Ad Petersen (1931) verzamelde in de jaren dat hij conservator was van het Stedelijk Museum in Amsterdam (1960-1990). De enveloppen zouden normaal gesproken in de prullenbak belanden, maar Petersen bewaarde ze in de wetenschap dat ook die beschreven enveloppen documenten zijn die ons veel kunnen vertellen over het karakter van de – onbespiede – kunstenaar. Vormgever Anthon Beeke bracht de mooiste enveloppen van bijvoorbeeld Francis Bacon, Ed van der Elsken, Anton Heyboer en Co Westerik onder in dit boekje. Met bij elke envelop een stukje tekst over de kunstenaar. Anthon Beeke is geïnteresseerd in verzamelen, maar er is geen verdere connectie met zijn werk.
Paul Mijksenaar is als ontwerper gespecialiseerd in bewegwijzeringen, cartografie, merken, pictogrammen en gebruiksaanwijzingen. In 1986 startte hij bureau Mijksenaar op en daarnaast is hij hoogleraar Visueel Informatie Ontwerpen aan de Technische Universiteit in Delft. Paul Mijksenaar creëert orde in deze complexe wereld en maakt het begrijpelijk voor de mens. ‘Ik ben geslaagd als niemand mijn bewegwijzering opmerkt en gewoon zijn weg vindt’, zei Paul Mijksenaar in een interview in de New York Times (07/06/2001).
Paul Mijksenaar zoekt naar de oplossing van veel voorkomende problemen, zoals een deurknop of ver- keersbord tot de nieuwe bewegwijzering van Schiphol. Hij ontwierp de bewegwijzering voor musea, postkan- toren, ziekenhuizen, dierenparken, parkeergarages, NS- en metrostations en andere gebieden waar men anders licht zou verdwalen. Hij verwierf met de bewe- gwijzering van Schiphol, de Nederlandse spoorwegen en de New Yorkse luchthavens veel internationale belangstelling. Paul Mijksenaar heeft opdrachten over de hele wereld. Voor de nieuwe bewegwijzering van Schiphol hebben alle belangrijke benamingen weer een hoofdletter, na jarenlang met een kleine letter te zijn geschreven. De voornaamste reden hiervoor was,
4.3
Paul
verzamelen als middel 35 de ontwerper, een verzamelaar
dat het verwarring opriep met de Engelse uitspraak, die geïnterpreteerd kan worden als E en D. De stijl van Paul Mijksenaar doet denken aan de strakheid van De Stijl, aan de Broadway Boogie Woogie van Mondriaan. De functionele toepassing van heldere kleuren en een- voudige en leesbare typografie.
Voor oplossingen is een onderzoek vooraf noodzakelijk. Paul Mijksenaar heeft voor zijn onderzoek een ruime ver- zameling aangelegd van allerlei bewegwijzeringen, carto- grafieen, merken, pictogrammen en gebruiksaanwijzingen. Hij gebruikt zijn verzameling direct als inspiratiebron, maar ook als drager van zijn onderzoek.
Paul Mijksenaar verzamelt al jaren formulieren. Vooral overheidsformulieren hebben een aparte plek in zijn ver- zameling. ‘meer bureaucratie, des te meer codering en ge- heimzinnigheden er verschijnen. Een door de bureaucratie ontworpen formulier is niet speciaal leuk bedoeld voor degene die het onder ogen krijgt. Het is er voor de ambte- naren. Het straalt iets uit van Dit Is Een Formulier En Daar Heeft U Zich Maar Aan Te Houden. Maar toch houdt het door zijn onbedoelde beeldvorm een zekere charme. Een typografisch rijk beeld. Echt ontworpen formulieren heb- ben dat niet. Die zijn er om te behagen, om in de smaak
te vallen. Daar beleef ik weinig lol aan.’ Paul Mijksenaar bestudeert het materiaal aandachtig. Hij is nieuwsgierig en past zijn verkregen kennis toe.
Zijn verzameling laat zijn interesse en kennis zien van zijn vakgebied, wat anderen doet overtuigen van zijn specialisatie en professionaliteit. Hij schreef en illustreerde meerdere boeken waaronder: Visual Funcion: A Brief Introduction to Information Design, Princeton Arcitecural Presse 1997, en Open Here: The Art of Visual Instruction. Voor de boeken wordt het archief van Paul Mijksenaar mede gebruikt als drager van het boek. “Open Here: The Art of Visual Instruction” is een verzameling van dagelijkse gebruiksaanwijzingen: volkswagen bus gebruiksaanwijzing, thee instructies, stropdas instructies en uitpak procedures. De verzameling komt van uitgeknipte verpakkingen, musea, bedrijfarchieven en gestolen van vliegvelden. Hij toont de wereld van de gebruiksaanwijzing. Paul Mijksenaar laat met allerlei gebruiksaanwijzingen zien dat je op verschillende manieren iets kunt uitleggen. Door de gebruiksaanwijzing wordt het voorwerp begrijpbaar, een voorwerp spreekt niet uit zichzelf. Open Here: The Art of Visual Instruction helpt andere illustratoren en ontwerpers met slimme truuks en ideeën over hoe je een gebruiksaan- wijzing moet ontwerpen, Paul Mijksenaar deelt zijn kennis en vondsten met anderen.
Van zijn opgebouwde verzameling heeft hij een stichting opgericht, Stichting Archief Paul Mijksenaar(SAPM). De stichting heeft ten doel het in stand houden en uitbouwen van documentatie over visuele informatie. en alles wat daarmee rechtstreeks of zijdelings verband houdt, in de ruimste zin van het woord. De hoofdactiviteit is het verza- melen, archiveren en toegankelijk maken van informatie- materiaal op het gebied van grafische vormgeving, en in het bijzonder bewegwijzering, cartografie, merken, picto- grammen en gebruiksaanwijzingen.
Vormgeven draagt bij aan het scheppen van orde in de chaos. Volgens de filosoof Aristoteles is het een terugker- end thema in de filosofie. Ontwerpen is orde brengen in de chaos van onze omgeving, gedachtes en gevoelens. Data en informatiestromen zijn onderdeel van onze dagelijkse realiteit geworden. Met de systemen van Aristoteles werd de wereld gesystematiseerd. Paul Mijksenaar doen dat als ware ook. Hij is op zoek naar evenwicht tussen monotonie en verwarring. Hij heeft een behoefte tot ordenen omdat we chaos niet objectief kunnen waarnemen. De kijker moet geprikkeld worden met de vormgeving die een orde of grondpatroon bezit en tegelijk voldoende variatie heeft om de blik van de kijker vast te houden.
Paul Mijksenaar streeft naar orde in zijn omgeving. Hij maakt met zijn vormgeving de geschepte orde begrijpelijk en daarmee de wereld om hem heen begrijpelijk. Zijn verzameling is het fundament voor zijn ontwerp. Met de verkregen kennis is het mogelijk om oude ontwerpen te verbeteren en herzien.
4.4
Esther
Kokmeijer
Landen en culturen zijn de inspiratiebron voor de Grafisch ontwerper en reisfotograaf Esther Kokmeijer. Daarzijn noemt ze haar werkplek. Daarzijn kan overal zijn; Nederland, Thailand, Ghana, China, Australië of Egypte. Allemaal plekken waar Esther Kokmeijer onder andere geweest is tijdens haar lange wereldreis. Al- leen rondreizen was niet het doel, maar op zoek naar het zwaartepunt van elk continent. Ze heeft heel wat oerwouden, woestijnen, bergen en oceanen moeten doorkruisen om precies het berekende geografische middelpunt te bereiken. Tijdens de zoektocht kwam ze op plekken waar de gewone toerist niet snel naar toe zou gaan. Deze bijzondere en onverwachte plek- ken inspireerde haar om te fotograferen, te tekenen, te schilderen, te schrijven en spullen te verzamelen. Met dit materiaal is een boek samengesteld. Tijdens mijn stage bij Daarzijn heb ik meegewerkt aan het sorteren en ordenen van het verzamelde materiaal.