Historie.
EEn ryck en machtig Heer, uyt edel bloet gesprote, Hadde een' Ionge Maegt, met Schoonheyt overgote,
En wonder wel begaeft met een vernuft verstant, Waer door sy wirt geacht als d'eerste van het Lant. Sy was het eenig kint, die alles moest be-êrven Als haren Vader quam te schyden, oft te sterven,
Sy was de Erf-genaem van menig schoon Landouw, Van bosschen klyn en groot, Casteélen en Gebouw. Hierom wirt sy versocht, in 't beste van haer Iaeren, Van menig Edel-man, om naer behoor te paeren,
Ia 't was den rechten tydt dat sy mocht zyn bemint, Dus waren daer gestaeg Twee tot deês Maegt gesint Den Oudtsten was voorsien van menige Ryckdommen, Waerop hy over al hem-selve gingh berommen,
Maer hy was uyt den aerdt seer wust en onbedacht, Daerom wirt hy in 't hert van dese Maegt veracht.
Den Ionghsten van de Twee die was van beter Zeden;
Want hadde goet Verstant, en was seer wel besneden, Waer door hy dan van haer het meest wirt geacht, Iae meer als om syn Goet, oft Adelijck Geslacht. Maer Sy, die t'alle tydt haer Vader moest behaegen, En wou aen niemandt niet haer Echte Trouw opdra[e]gen
't En zy hy selver was van alles wel content, En dat hem dese saeck ten-vollen was bekent. Sy gingh dan met ootmoed haer Vader openbaeren Wie Sy voor Echten Man sou met haer Herte paeren;
Maer soo hy heeft gehoort tot wie sy was gesint, Die wirt terstonts veracht, die sy het meest bemint Om dat hy minder had in Ryckdom, en in Plaeten, Moest hy de Trouw alleen van dese Maeget laeten,
Om dat den Vader was verblint in 't s'werelts Goet, Moest Sy voldoen den wil van 't geên hy achte goet. Sy moest dan met den wil haers Vaders zyn te-vrede, En selver in den Bandt tegen haer Herte treden
Met die het meeste had van Ryckdom ende macht, Alzoo wirt haere Trouw den selven tydt volbracht.
Grenaldo was den Man, die Pulghrina moest kiesen
Wou Sy haers Vaders gunst en goetheyt niet verliesen Want't was des Vaders wil dat Hy moest zyn bemint Als haeren Weérden Man, veel meer als eenig vrint.
Grenaldo was verblijdt, dat hy nu had verkregen
Den wensch van syn gemoet waer toe hy was genegen
De Alder-Soetste Vrouw, van ieder-een geacht,
Meer om haer Schoonigheyt als om haer ryck geslacht
Hy voelde in syn hert een innig vier ontsteken,
Het gene in hem bracht een' menichte gebreken; Soo dat die Ionge Vrouw lagh staeg in syn gemoedt,
Waer-door de Jalousi' wirdt in syn hert gevoedt
Pulghrina, naer betaem, quam haeren Man te eeren,
't Welck dede synen drift al meerder noch vermeeren 't Geên woelde aen syn hert, en baerde groote pyn Soo dat Hy daer ontrent moest heele dagen zyn. En Sy oock van s'gelijck die was hem zoo getrouwe, Als oyt kost zyn versocht van d'aller soetste Vrouwe,
Sy was seer wel te vré in haeren Echten Staet,
Sy thoonde haeren Man gestaeg een soet gelaet.
Grenaldo was verblijdt, hy hiel gedurigh Feeste;
Maer in syn Herte bleêf de Jalousi' het meeste, Die maeckte eenen wond in 't diep van syn gemoet, Al was hem vriendelijck, en uyt'er maeten soet. Maer om syn ionge Vrouw noch meerder te behaegen, Gong hy met grooten [T]ryn in syne bosschen iaegen:
Als alles was berijdt, zyn sij met bly gemoedt Gereden al-te-saem recht na[er] syn buyten Goedt. Den dagh zynde gestelt om 't vluctigh Wilt te vangen Een-ieder thoonden sig genegen, en verlangen
Om self den snellen Hert te vellen met gewelt, Of wel een woedend Swyn, dat met de Tanden spelt. Alles zynde geree[d]t, de Peirden, ende hon[d]e[n], Soo quam daer onverwacht een' Bode uytgeson[d]en,
Die aen Grenaldo seght, als dat syn Broeder lijdt Gevallen in een quael, dat hem de doodt bestrijdt. Als hy dit heeft gehoort, was hy geheel verslagen, Verliet ten selen stondt de honden, en het iaegen,
En reédt op staende-voet werderom naer de stad[t:] Want hy was Erfgenaem van al syn Broeders schadt. Syn Vrienden even wel zyn naer de Ia[c]ht gereden, En hebben met gewelt het vluchtigh Wildt bestreden,
Het vluchten hier, en daer, door hagen ende Bos Om dat het wederom sou wezen vry en los.
Den Hert met alle macht quam door het waut gedr[o]nge
En selver onverwacht tot op den wegh gespronge, Alwaer hy heeft getreft, en jammerlijck gewondt
Den Iongen Edel-man die hem daer oock bevondt.
Hy lagh daer door syn wond' ter-aerde neér gezegen In 't midden van de Baen; doch ieder was genegen
Te thoonen sijnen dienst in 't stutten van syn bloet, 't Geén liep uyt syn quetsuer in grooten overvloet.
14
Een-ieder so[c]ht voor hem te vinden goed' remede; Iae selver de Mevrouw is oock naer hem getrede:
Maer Sy was seer ontstelt als sy besagh den Vrindt Die haer self tot de Trouw voor dezen had bemindt Hy wirdt door haer bevél in haer Karos geleden, En is alzoo met hem recht naer [']t Kasteél gereden:
Want hy was onbequaem te sitten op syn Peirdt, En hy heeft met ootmoet den goeden dinst aenveirt Siet als sy al-te-saem noch waeren onder-wegen, Soo quam Grenal[d]o self hun op de Baene tegen,
Die in de stadt alreéd syn saecke hadd' gedaen: Als hy dit alle sag, hy quam hem seer verslaen. Hy stond geheel versteldt als hy daer quam te vinden Die self syn' eygen Vrouw voor desen seer b[e]minden,
't Welck baerden Jalousi', en dede hem veel spyt, Al wirdt hem dit geval van ieder uytgeleyt. Al quam men hem het stuck van alles wel bedieden, Hoe dat door ongeluck dit alles quam geschieden,
Hoe desen Edel-man wirdt door den Hert gewondt Die hem daer by geval in d'enge Baen bevondt. Doch hy was als een' dwaes, die in de sinnen dolen, Hem dochte dat hier in iet wonders was verholen,
Oft dat sy onbetaemt te-buyten gingh haer plicht: Dit bracht in syn gemoet den aldervreetsten schicht.
Hy wirdt door Jalousi' als met een vier ontsteken, Hy dachte dat Sy was uyt haeren bandt geweken,
Daerom woelde syn hert, syn sinnen, ende geest, Hy was als voor verraet in dit geval bevreest. Hy gaf aen een van 't Huys Bevel, en Nieuwe Wetten,
Die moest gestaedelijck op a[ll] den handel letten Wat dat Mevrouw soud' doen in huys, oft in de Kerck,
En waer in dat bestondt in syn af-zyn haer werck. Maer siet den desen zelf, die alles moest bespieden, En sagh ten-minsten iet van de Mevrouw geschieden
Van 't geên was onbehoort op't straet, ofte in huys Want Sy was uyt'er maet in all' haer Zeden kuys. Dat quam s'aen haeren Man oock selver wel bethoonen Als dat in haer gemoet een rechte Trouw moest woonen Iae dat Sy acht en mindt de Deught van Suyverheyt, 't Gene hy ondervondt door all' haer Zedigheyt.
Hy scheên dan wederom met haer gerust te leven:
Maer wird door Jalousi' geduerigh aengedreven Gelijck een vluchtig Schip, dat sonder ancker sweéft Dat in een groot tempeest noyt geene rust en heeft Schoon dat Pulghrina socht Grenaldo alle dagen Met alle vlijtigheyt in alles te behaegen,
Gelijck een Tortel-duyf, die haer Gemael bemindt, Die hem in all' voldoet waer toe hy was gesindt. 't Was dan in dïen tydt als Sy hem quam bethoonen Dat in haer Iong gemoet d'oprechte Trouw moest woonen
Dat wederom ontstont een onweér, en t[e]mpeest, Waer door Grenaldo was ho[c]h alder-meest bevreest. Want hy, die was genoodt om hem te laeten vinden Op eene Rekening', gehouden door syn Vrinden,
Al waer hy bleêf seer laet tot in den diepen nacht, Wanneer hy quam naer huys getreden onbedacht
Soo quam hy in syn huys al stille in getreden, Al waer hy heeft gehoort, als hy noch was beneden,
Gerucht, oft een ramoer, iae daer syn Vrouwe sliep, Waer hy ter-selver tydt met haesten henen liep. Siet op den selven stond quam uyt 't Salet geweken Den Camerlinck van haer, die hy had hooren spreken,
En die door haer gebodt moest volgens syne plicht
Grenaldo haelen gaen met een flambeêuw of Licht.
[D]en Camerlinck die sagh Grenaldo in het doncker, 't Geên hem van verre docht te wezen eenig Ioncker
Iae door de duysternis: en door dit klijn gerucht Soo ging den slechten bloet sig geven op de vlucht
Grenaldo, die dit s[a]g, en kost hem niet bedwingen,
Hy was door dit geval om uyt syn-selv' te springen, Hem doch't dat syne Vrouw boeleêrde in den nacht, 't Gene in syn gemoet een groote gramschap bracht Hy is dan tot syn Vrouw m[e]t grams[c]hap in getreden, En heeft haer voor gelijdt een onverwachte reden,
En deêd haer een verwyd' van het bedreven quaet, Of dat Sy had' misdaen tegen den Echten Staet. Maer Sy heeft met respect Grenaldo dan gebeden Te geven haer Gehoor, op haer gegronde Reden,
Hoe dat dit alles was selfs met de daed geschiedt, 't Geên Sy, haer haer best, in al heeft wel bediedt. Maer Hy met Jalousi', als met vergif, belaeden, En kost Sy geensins niet bewegen tot g[e]naeden,
Hy was als eenen Leeuw aengaende sijn Leeuwin Als die t[e]-buijten gaet de Plicht van Trouw en min. Hy heeft door quaden raet, die hem quam optestok[en] De Meyning van syn leét voor 't alder-eerst gewroken
Op Haeren Camerlinck: want op den staende-vo[e]t Wirdt hy uyt 't huys geiaegt, verstooten met'er spo[e]t Naer dat hy hem alzoo quam uyt sijn huys te iaegen Heeft hy dan oock gedacht van syne Vrouw te plaegen,
Iae, naer een kort gepeys heeft hy gevonden raet Om op een nieuwe wys te straffen sulcken quaet. Hy heeft, naer sijnen sin, gevonden een Remede, Waer door hy syne Vrouw wou brengen tot de rede,
Om noyt tot vuyl beiagh te zyn geensins belust, Maer daer hy t'allen tydt sou wezen in gerust. Siet wat hy voor een straf quam aen syn Vrouw berijden
Hy quam voor Caemerlinck in haer Salet te lijden
Een Monster swert van aerd', een Moor en Africae[n] Waerin de Ionge Vrouw haer schrômig quam verslaen Als was Sy soo verschrickt, Grenaldo dé bethoonen Als dat den Africaen by [H]aer moest blijven woonen,
Dat hy tot haeren dienst moest wesen in 't Salet, In al dat noodig was ten-dienst van haer Toilet Dit swert en bottig Sp[o]ock die moest op alle tijden
Mevrouws Geselschap zyn, en over-al gelijden;
Waer-door Sy wird beroert tot in haer innig bloet, Nochtans had Sy gedult in dezen Tegenspoet.
Sy quam Grenaldo noch beminnen, ende vieren,
En quam om synen t'wil Haer neirstig op-te-çieren, Al was Hy stuer van aerd, en uyt'er maten wreét,
Sy was hem lief-getal, en gaf hem goet bescheét.
Door haer Goedtaerdigheyt, en de haer groot genegen, Quam Sy Grenaldoôs Hert weêr eenigsins bewegen,
Wanneer Hy had verstaen dat Sy reed' was bevrucht Hier door scheên [H]y syn Vrouw wederom te beminnen Doch bleêf in syn gemoed, en syn verdwaelde sinnen,
De Jalousi' gevest, die maeckte daer een wond', Soo dat Hy in syn Hert noyt rechte rust en vond'.
Hy wou gestaedelijck op haeren Handel letten,
Op alle haer Bedryf in Kamers, of Salletten,
En hoe dat Sy haer droeg ontrent het swert geslacht, Oft dat den Affricaen noch wird door haer veracht. Gelijck'et dickwils gaet met vele Wilde Dieren, Die selver met'er tyd oock hunnen vyandt vieren,
Met hem worden gemeijn, als sy eens zyn gedemt Dan schynen als een lam, ende niet meer vervremt
15
Soo quam het even eens met Pulghrina geschieden, Die voor den Affricaen woud' eerst gestaedig vlieden,
Die wirt hem dan gewoon waer dat Sy ging of stont Soo dat Sy in syn werck geen groot verschil en vont Want selfs het Mo[o]re-kind[t] quam aen haer te vertellen Den handel van syn Land, en ander baggatellen;
Waer-in Grenaldo had weder een nieuwe pijn,
Om dat, naer sijnen sin, den M[oo]r was te-gemijn.
Hy dede evenwel met Sorgh alles berijden
Voor de aenstaende Vrucht, die hy quam te verbijden, Want 't was hem aengenaem te sien in syn geslacht Een Kint en Erfgenaem, die door hem wird verwacht Hy toonden dat hy had naer een Soôn genegen: Tot dat ten-lange-lest syn Vrauwe was gêlegen
Van eens wonder Vrucht, iae van een Affricaen; Waerin de Moeder self haer schromig quam verslaen
Grenaldo noch al meer die quam hier door te beven,
En stelde hem dan voor dat dit was door 't boos leven Hy brieschte als 'nen Leeuw, en thoonde sijnen woed' Soo vlamden in syn hert de Tochten van sijn bloed', Op staende-voet heeft hy des Vaders plicht vergeten. VVant hy heeft dese Vrucht in eenen Poel gesmeten, Aldaer sy is versmoort, gelijck een domme beest, Iae wird noch meer verart in sijnen vreeden geest, Om dat dit wird verbrijdt door quade boose Tongen, Die d'Eer en Suijverheyt van syne Vrouw besprongen,
Die waren als een Spoôr, die drongen met gewelt Door Grenald[o]ôs gemoed, in dit geval ontstelt. Hy, die door quaden raed, en Jalousi' quam blaecken Die socht midd'len uyt syn Vrouw van kant te maken, Iae hy heeft by syn-self een vreede saeck bedacht, Hoe dat dit alder-eerst zou konen zyn volbracht. Hy is da[n] met syn Vrouw naer syn Casteél gereden, En heeft tot dat Schelm-stuck twee Knechten mé geleden
Aen deés heeft hy beloôft veel gelt en ander goet Als sy souden voldoen den wil van sijn gemoet. En hy heeft dan belast aen dese alle-beijd[e]
Van op den staende-voet Haer naer den Vl[oe]t te lijden Om daer te zyn versmoort, oft sy was eene beest: Iae dese alle-byd' waeren te-seer b[e]vreest, Maer dese Knechten bijd' sochten maer te ontvlieden
Deês Wreetheijt ongehoort die hy hun quam gebieden:
Maer mits hy was verwoed', iae selver als een hont, Soo moesten sy voldoen aen syn Gebodt terstont. Als dit moordaedig stuck sy niet kosten voorkomen, H[e]bben de Ionge Vrouw dan met de hand genomen,
Ende soo weg-gelijdt ontrent den Water-vloedt, Alwaer Sy heeft begost te spreken met ootmoedt. Hoe is het mogelijck; wat heb ick doch misdreven? Nu sien ick wat dat is het ongestaedig Leven!
't En is maer Ydelheyd' all' s'werelts Groot Geluck Want eer men selve proeft valtmen i[n] swaren druck. Dit kond gy heden self in mijnen Staet bemercken, Hoe dat Grenaldo self door ongehoorde wercken,
Iae door een' Jalousi', en door den boosen Raet, My brengt tot sulcke straf, en soo bedroefden staet.
't Is my het best bekent, dat ick op alle stonden Ben in myn Eerbaerheijdt gebleven ongeschonden,
Ick ben soo Onbevleckt, gelijck de Leli'staet
Naer dat de [H]oninck-Bi[e] haer op het veld' verlaet. 'k En heb noyt quad' gedacht, of eenig feyt bedreven Daer hy in 't minste kan Getuygenis van geven,
Ick heb voldaen myn Plicht ten vollen van de Trouw Als oyt kan zyn versocht van d'alder-Soetste Vrouw: Maer hy, die in syn hert de Jalousi' quam voeden, Heb ick door Rechte Trouw dit soecken te behoeden,
Ick heb hem menig mael dit wonder wel bethoont Waer voor ick heden word' met dese straf beloont; Om dat hy heeft gedacht dat ick ging kromme gangen Dede my met geweld' den Affricaen ontfangen,
Die my door groote schrick onstelde in myn Dracht Waer door syn Eyge Kint is soo Swert voortsgebracht En siet, eylaes! daer voor wilt hy dat heden wreken, Gelijck U is bekend, hoe hy daer stond ontsteken
Met Gramschap ende wraeck op myn Onnoosel bl[oet] 't Gene myn hert verscheurt, en innig leêt-aendoet. De Knechten alle-bijd' die stonden seer verslagen Als sy d'Onnooselheydt van de Mevr[ouwe] sagen,
Sy seyden alle-bijd': O wat een wonder saeck! Dat d'helsche Jalousi' kan voeden sulcken wraeck, Sy hadden deireniss' met haere Smert en Lijden, In plaetse van haer straf, en pyne te berijd[e]n,
Soo wirt aen haer geiont het Leven voor de doodt, Ia schoncken hunnen dinst, en onderstant in noodt. Sy quamen aen haer self maer goeden raet te geven Tot de Behoudeniss' van haer ellendig Leven,
En hoe sy vluchten sou by een' Getrouwen Vrindt Die haer in dit geval als eenen Vader dindt. Sy quamen alle-byd' haer selfs een huys te thoonen Om daer voor korten tydt te mogen blijven woonen,
Om dat deês hunne daedt sou blijven onbekent; Want daer was niemant niet in dit geval ontrent. De Knec[h]ten alle-twee zyn dan wederom getrede, En hebben dan gedacht, door een geveynsde rede
Te seggen aen Grenald[o], als dat naer syn bevel Syn Vrouvv lag in de vloed daer hy was diep en snel. Siet op den selven tydt, als s'hem de tyding brachten Soo was et hem wel leét, het schelmstuck hy veracht[e]
Hy voelde in syn hert de prangen van deês daedt, En heeft syn-self vervlo[e]ckt, ende die gaf den raet. Ten selve tydt is hy in het Salet gegangen,
Waer dat het schoons P[o]rtrait te-voren was gehangen Van syn Geminde Vrouvv; maer als hy daer op docht Dat heeft in syn gemoed de Raserny' gebrocht. Hy was door het groot leét als met een vier ontsteken En heeft alsdan begeirt deês wreede Moort te wreken,
Iae aen syn eygen-self, en mede dat geslacht, Die aen syn Liefste Vrouw had tot die straf gebracht. Maer hy hiel hem gevynst, en dede tot hem komen De geên' die met'er handt syn Vrou'hadden genomen,
En naer den Vloedt geleijt: deês wriden aengetast Selfs eer 't hun was bekent, al van de doot verrast Want siet Grenaldo had genomen twee Pistolen, Die lagen aen syn zyd' verborgen, en verholen;
Soo wirt hy noch al meer in sijn gewricht verwoet: Hy was reéd door wanhoôp in s'duyvels net gevangen, Waer naer hy sig sijnself heeft met een strop verhangen.
Dit was het droevig Eynd' van desen dwasen Mensch, Die noyt geen rust en had, als had hy synen wensch.