ALs eenen Acker-man hier door des hemels zegen De Overvloedigheyt van vruchten heeft verkrege,
Hy is dan soo verheugt, dat hy geen moeyte en spaert Als syne vruchten all' eens moeten zyn vergaert: Hy komt met vlijtigheyt aen deês den tydt besteden Wanneer sy in den Oogst moeten worden gesneden, Om die te stellen dan daer die geen schaede heeft Als hier des winters-tydt de sneeuw en hagel sweeft. Sy worden soo bewaert, om in bequame tyden
Hem met die goede vrucht seer dickwils te verblyden De welcke hem dan dient tot blijschap en genucht, Terwyl' een ander treurt, oft wel van honger sucht, Om dat sy in den Oogst bleven met luye handen Wanneer de rype Vrucht moest wesen in de banden,
En in de Schuer gestelt: maer hun Onachtsaemheyt Is maer alleen de Schult van alle hun droefheyt. Siet, die door luyen aerdt laet syne Vrucht bederven Die en sal noyt door haer de minste vreugt be-ërven;
En die in 't recht Saisoen syn vruchten wynig acht Is weirt in syn gebreck bespot, ende veracht. Alzoo heeft menig Boêr, door syn Onachtsaemheden Geleden Hongers-noodt, en ander swaerigheden,
Terwyl' een ander houdt met syne Terwe Feest, Wordt hy als disperaet, en schier berooft van geest. Veel Ouders hedens-daegs die komen soo te vaeren, Die luy'en ledigh zyn in diën tydt van iaeren
Als sy hun Vruchten sien heel ryp en blosend' staen, Dan worter menig mael van veel geen werck gedaen Iae veel uyt Gierigheyt, oft wel door vaddigheden, Laten hun Vrucht en Kindt, tegen de goede reden,
Te-lanck van d'Echte Trouw, oft 't Geestelijck Habyt, Waer toe sy zyn genyght met drifte ende vlyt. Siet die in sulcke tydt te-seer onachtsaem blijven Om dat sy zyn gesint te rusten by hun schijven,
Als hunne eygen Vrucht magh zyn te-recht beste Met iet naer hunnen Staet, in Echten bandt geset; maer v[e]el uyt Vrecken aert die soecken slimme gangen Sy willen dat hun Kindt sal hooger Staet ontfangen
Als sy besitten selfs: maer dese Gierigheyt
Heeft hier soo menig Vreck in groot verdriet geleyt. Al die ontrent de Trouw de Schael wilt door-gewogen Wordt altyt 't alder-meest in syn gedacht bedrogen:
En die om wynigh Goet een Goede Trouw versmaet, Is weirt van ieder-een gevlucht ende gehaet. Alsoo is Eênen Man, in syne Oude Iaeren,
Met syne D[o]chter self seer wonderlijck gevaeren, De welcke was gesint te treden in den Bandt Met eenen Iongelinck, vol Zeden en Verstandt: Maer siet den Grysaert quam den Iongelinck verachten, Om dat hy niet en had, waer naer hy quam te trachte
Te weten Gelt en Goet, oft Ampt van hooge staet, Daerom wirt hy terstonts voor synen So[ô]n versmaet. Al was 't de Dochters sin met den Iong-man te trouwen, Sy moest haer evenwel van d'Echte banden houwen,
Om dat den Vader moest verlaeten van syn Goet, Als sy naer haren wensch in dese saeck voldoet.
De Dochter was bedroeft, om dat hy was verdwenen
Die van haer Vader had gekregen Twee blau Schenen, Sy was dan soo mistroost, en heeft dit soo betreurt Oft haer het meeste leét des weirelts was gebeurt. Als nu haer Vader sagh haer droef en tristigh leven, Heeft hy haer menig ding' tot haer vermaeck gegeven
Iae self van Snaer-gespel, waer in de Ionge Ieught Vint dickwils haer vermaeck, plaisieren ende vreugt Alzoo socht hy de Maegt met soet gevley['] te paeyen, Hem docht dat sy hier door de banden sou versmaeyen,
En dat sy laeten sou de Trouw, en Iong-Gesel, En soude zyn content met soo een Edel Spel. Hier aen quam s'haeren tydt seer dickwils te besteden, Tot dat sy wedeorm ten-lesten wirdt gevreden
Sonder haer's Vaders weêt; iae selver in den nacht, Als hy was in syn rust, en op geen quaet en dacht: Dit was 'nen Lochten Quant, een van die syn gesellen, Die quam deés Ionge Maegt veel logenen vertellen,
Waer aen d'Onnoosele heeft al-te-veel gelooft:
Want door syn valschen bedrog wirt sy geheel verdooft Iae door syn Listigheyt, en de geveynsde praeten,
Ginck sy seer slecht bedacht haers Vaders huys verlaten Met 't geên sy krygen kost van kleed'ren en gelt, Soo heeft s'haer op de vlucht door synen raet gestelt Alsoo zyn s'alle-twee recht naer Parys getrocken, Eer dat den Vader wist van haer gevynsde brocken;
Want sulcken Ongeval en hadt hy niet verwacht, Dat een' soo Snege Maegt soo haeten haer Geslacht. Maer als hy heeft gehoort dat sy soo is gaen vluchten Met sulcke slim gesel; dit deêd' hem droevig suchten
En maecken groot misbaer over dit ongeval, En sondt op staende-voet veel Boden over-al.
30
Als hem dan iemant quam van syne Dochter spreken, Was hy in hert en sinn' met innig leét ontsteken,
Om dat een-ieder seyd': Het is uw eygen fout,
Hadt gy voormaels begeirt, Sy was te-recht getrouwt. Met die s'U heeft gevraegt, tot Eer en Deughtsaem leven, s'En soude U geen pyn, oft sulcken Smerte geven:
Maer gy waer 't al te-vreck naer Rijckdom ende Goedt: Daerom wordt gy bespot ins desen Tegenspoet.
Hy ginck dan (maer te laet) naer syne Dochter taelen, Maer waer dat hy oock socht, hy kost niet achterhalen
Naer wat een vremde stadt sy spoedig was gevlucht, 't Welck bracht in syn gemoet gedurig ongenucht. Hy ginck selfs in persoon in steden, en in hoecken In ver-gelegen Landt met neirstigheden soecken,
Hy spaerde geenen m[o]eyt: het was ontrent een Iaer Dat hy noyt recht bescheét of wete kreêg van haer. Siet naer een lange reys, naer pynen, en droefheden, Quam hy ten lange-lest oock te Parys gereden,
Alwaer hy heeft gesien het schoonste al-te-mael, En quam oock by geval tot in het Hospitael. Als hy daer besigh was met alles te aenschouwen, Hee[f]t hem een Gryse N[o]nn een vrage voor gehouwen,
En met ootmoedt versocht te willen Peter zyn
Van eenen Iongen Soôn: want dat is daer gemeyn.
Hy stont daer van verstelt, hy wiste niet wat seggen, Noch durf deés Charitaet ten-minsten weder-leggen: En hiel over den Doop 't Kindt tot Behoudeniss': Doch vroeg ten-lange-lest: Wie M[oe]der daer van is?
De N[o]nn' van 't Hospitael die heeft met vlijtigheden
Hem in de Vrouvve-Sael ontrent haer bedd' geleden, Daer hy de Moeder sagh: maer op den oogenblick Was hy geheel ontstelt door vreese ende schrick: Hy sagh syn Dochter daer, syn Kindt, in de ellenden: En op den selven tydt Sy Haren Vader kenden,
Waer door sy haer versloeg in't diepste van haer ziel Soo dat s'op staende-voet heel van haer selve viel. Als dit den Vader sag, quam hy door vrees te beven, En Sy in syn gesicht verloor aenstonts haer Leven
Door de verslaegentheyt, gevallen op haer hert, Verscheén haer droeve ziel, naer eene korte smert. Si[e]t hoe de Ionge Ieught doet menig blinde slagen Als sy hier naer hun hert niet krygen dat sy vragen;
Maer dit is 't alder-meest, wanneer sy zyn beiaert, Ende den nutten tydt van eens te zyn gepaert. Men siet dit dickwils noch, iae selfs in dese tyden, Hoe hier soo menigh Maeght haer alsoo laet verlyden
Waer door dat sy dan komt in pyne en verdriet, Gelijck ellendighlijck aen dese is geschiet:
Want siet den Snooden Quant, die haer hadde verleden Liet haer dan in den noodt, in smerte, en droefheden,
Naer dat hy hadd' gedaen met haer syne begeirt, Als all' haer kleederen, ende gelt was opgeteirt, Sy was genootsaeckt dan door armoed' en ellende Te gaen naer 't Hospitael, daer haer niemant en kende,
Om daer te zyn verlost van haere droeve Vrucht, Het geên gaf aen haer hert wel duysent ongenucht.
Den Vader stont dan 't meest in synen geest verslagen,
En dede anders niet als suchten, ende klagen Over syn ongeluck in 't sterven van syn Kindt, 't Geén hy te-voren hadd' oprechtelijck bemindt. Hy was als disperaet, hy wiste niet wat maecken, Hy quam dan eerst voor al sijn slecht bedrijft versaeken
En zelfs de dwaesheyt groot van synen vrecken aerdt, Over d'Onachtsaemheyt als sy moest zyn gepaert. Men siet dit menig-mael aen ve[le] Vrecke Lieden, Dat sulcken ongeluck komt t[o]t hun leét geschieden,
Wanneer hun Kinders zyn tot eenen Staet gesint, En dat sy dan te-veel zyn op het Goedt verblint, Men vint'er wederom van meer onachtsaemheden. Die hier den besten tydt ontuchtelijck besteden,
Wanneer s'hun Kind'ren sien in eenen rypen staet, Genegen tot den val, en alderleye quaet,
Oft wel die naer den swier volgen des werelts Moden, Verlaetende de Deught, en selver G[o]dts Geb[o]den,
Bestedende den tydt aen alle dertelheyt,
Aen alle vuyl plaisier, en dickwils aen boosheyt.
De Ouders, die dit sien, die dan noch vaddigh blijven,
Wanneer hunn' Kinderen soo hunnen tydt verdrijven, Worden dan 't alder-meest verwoedt en desperaet, Als sy den utyval sien, als 't is al veel te-laet.
Een' Moeder, slecht bedacht, in haere Oude iaeren,
Is met haer Eygen Kindt, haer Dochter, soo gevaeren, Iae om een weynig baet, oft om een klijn gewin, Liet s'haren besten tydt verslijten aen de Min. Haer Dochter was een Maegt, in alles wel besneden, Hadde een soet gelaet, en veel bevallijckheden,
Waer door Sy tot haer trock soo menig I[o]ngen Bloet, Maer 't was al eygen baet, om 't hebbe van hun goet
Haer' Moeder deêd den stiel, wa[e]r vele Ionge Heeren
Seer dickwils naer den noen tot hun plaisier verkeeren En selver vrolijck zyn, do[o]r aengenamen dranck, Maer vele van de die die quamen als uyt dwanck. Om dat sy in deês Maegt vonden een groot behagen, Soo was daer veel geloop, by avonden, en dagen,
Daer wirt dickwils verteirt soo menig groot gelagh, Een-ieder was verheught als hy de Maget sagh. Een-ieder quam de Maeght te vleijen, en te streélen, Een-ieder socht met haer te jocken, ente speélen,
Een-ieder wou met haer geduerig vrolijck zyn, Voor haer en wirt gespaert noch gelt [o]ft goede wyn Soo heeft sy menig iaer met sulcke dertel leven Den alder-besten tydt van haere Ieught verdreven
Tot dat Sy wirdt gesint te worden eene Vrouw Met eenen Iongelinck, genegen tot de Trouw. Maer siet den guijlen brant, en oock het weldig praten En kost sy nimmermeer voor haeren Minnaer laten,
Die daer door wirt gewont in't diep van syn gemoet En selver heel ontstelt tot in syn innigh bloet. Hy was als onbequaem om oyt van daer te blijven.
De Moeder liet hun t'saem soo hunnen tydt verdrijven,
Sy dachte op geen quaet, noch op geen ongenucht Als sy maer en behiel haer Dochter, ende Vrucht. Soo lanck quam haer dat spel in't minste niet verdriete Als sy maer hare winst hier door en mocht genieten,
Als iemant die besit, een' Schat en fraeij Present. Maer desen Iongelinck, door Venus-brant ontsteken, Verviel hier doot in sieckt', ende quam vol gebreken,
Soo dat hy door den raedt van sijnen Medeçyn Moest voor deês groote quael aentonts gelaten zyn.
31
Men sont om den Barbier, die quam met sijn Lançetten Die hem door sijne konst quam wederom hersetten,
Soo dat hy scheên te zyn ten-vollen weer gesondt, Om dat hy in den Arm was door de konst gewondt. Hy ging den selven dagh, door grooten drift gedreven Hem weder naer het huys van sijn Maitress' begeven, Alwaer hy nam vermaeck tot in den halven na[c]ht; En heeft noch meerder vreugt in dïen tyt verwacht, Want hy heeft haer versocht aldaer te mogen blijven Om soo met meerder drift syn lusten te bedrijven,
Het welcke hy verkreêg door 't alder-minste woort Soo gingen alle-bijd in hun vuijl lusten voort. En haere Moeder self, die het moeste beletten, Liet haere Dochter doen, s'en stelde haer geen wetten,
Maer gaf den vollen [T]oom aen haere Liberteyt: Haer docht dat het geluck hier door zou zyn beryt. Soo bleven sy des nachts nemen hun vuyl plaisieren, En selver onbetaemt, meer als de wilde dieren,
Want siet door sijnen drift, die hy niet en bedwonck Was't dat sijn hitsig bloedt uyt sijne Lating spronck. Syn ieughdig bloedt liep daer in 't bedde al verloren, Terwijlent dat hy lagh by sijne Uytverkoren,
Self in de volle rust, in 't duyster van den nacht, Verloôr hy all' sijn bloedt, en samen sijne macht. Iae eer dat hy het wist, oft kost te-kennen geven, Soo was hy aen haer zyd' ellendigh sonder leven;
En tot den morgen stont en wisten sy noch niet Dat sulck een ongeval was in hun huys geschiet: Maer eer de klaere Son quam met haer licht geweken Soo quam de dertel Maegt den Iongman aen-te-spreken
En seyd': den dagh komt aen, 't is tydt dat gy [o]pstaet,
Eer dat dit w[o]rdt bekent aen iemant van de straet.
Maer siet den Iongelinck en quam hem niet beroeren: Sy heeft dan 't licht gehaelt om hem wel af-te-loeren,
Sy dachte dat hy w[a]s in slaep, oft in den drôm: Maer als sy hem dan sag was sy aenstonts vol schrôm Iae als sy sag sijn Bloet, quam sy van schrick te beven, Soo haest sy wirdt gewaer dat hy was sonder leven,
Sy was dan soo verstelt in 't diepst' van haer gemoet Dat sy maeckt misbaer als een die was verwoet: s'En dede anders niet als op haer Moeder schreeuwen, Het scheên sy wirt verscheurt door tijgers ofte leeuwen
Waer door de Moeder quam met groote haestigheyt Geloopen aen het bedd' met veel verslagentheyt: Maer als sy hadd' gesien het ongeluckigh Ende Van desen Iongelinck, en oock de droef ellende
Waer-in haer Dochter was door d'onverwachte doot Sy wirt dan als getreft door eenen schicht oft loot. Daer lagen s'alle-bijd' een lange wijl verslagen, Waer naer de Dochter quam haer ongeluck beklagen
Over het droef verlies van die sy soo bemind['], Soo dat s'haer door sijn doot geheel wanhopig vind' De Moeder van-gelijck thoonde haere droefheden Om dat sy was bevreest voor meerder swaerigheden
Als dese droevedoodt soud' komen aen den dagh, 't welck was haer swaerigheyt, en alle haer beklag[h],
Sy wiste geensints niet wat sy s[o]u gaen bedrijven, Om dat dit ongeval zou in het duijster blijven,
Hierom hiel sy gestaegh met haere D[o]chter Raedt, Vreesende straf en schand' [v]oor hunne guyle daedt. Maer om de schande dan en Rechter te ontkomen, Hebben sy alle-bijd het Lichaem opgenomen,
Het welcke sy des s'nachts, en in de duijsterheyt, Hebben aen een Portael van eene Kerck geleyt. Als dit nu was volbrocht, zyn sy naer huys getreden; Maer siet de Dochter was in 't minste niet te-vrede:
Want sy als disperaet die nam op stae[nde]-voet Een Mes met g[r]oot gewelt dat stack sy in haer bloet Waer door dat sy terstons haer leven quam te laeten: Als dit de Moeder sag, quam sy haer-dwaesheyt haeten
't Was dan dat sy bekloegh haere onachtsaemheyt, Het gene was de schuldt van alle deês droef[h]eyt. Sy was dan sonder hoôp', en self berooft van sinnen, s'En wist in haer gemoet wat maeken noch beginnen Tot dat sy oock ten-lest seer don en boos bedacht, Haer-selve in haer huys om 't leven heeft gebracht. O wat een onge[lu]ck voor alle-dry deês Zielen! Die door d[']onachtsaemheyt in sulcken pyne vielen,
Het is een wreêde saeck, en dwaesheyt onbehoo[r]t Dat snoode dertelheyt brenght op de aerde voort'. Siet hoe d'Onachtsaemheyt kan aen de Ouder geven Het grootste ongeluck op 't eynde van hun leven;
Iae als hun Kind'ren zyn in eenen Rypen Staet, Dan moet 'er zyn belet de oorsaeck van het quaet.
32
Afbeeldinge.
SIet hoe den Goeden Hovenier Heeft syn vermaeck ende plaisie[r] Wanneer hy in de soete Lent Syn alder schoonste Boomen ent: Daer aen is 't dat hy synen tydt Met grooten Iver dan verslydt, Hy is besorght als syne Spruyt Schiet haere ionge Bladers uyt. Voor 't ongediert, en 't vuyl gebroet Dat aen syn' Ente hinder doet; Maer als de Ent dan wordt beiaert, Dat sy moet Bloemen is beswaert, En dat sy speent haer goede Vrucht, Dat is syn Blijdtschap, en genucht, Hy is 't die haer dan gaede slaet Voor het fenyn, en ander quaet. Iae selver voor den Noordtschen wint, En al dat menig vrucht verslint Daer op is altydt syn gesicht, Hy socht te doen aen haer syn Plicht; Maer 't meeste thoont syn neirstigheyt Als hy bemerckt den nutsten tydt Dat sy heel ryp, en blosend' is, Bequaem te dienen op den Dis, Dan wordt sy door syn eygen handt Genomen van den Boom, oft Plandt, Met vlytigheyt hy haer dan set, In Camer, oft wel in 't Salet. Om dat sy daer soud' zyn bevrijdt Tot dat hy doet een' schoon Maeltijdt, Oft als sy is eens blij gesint
Dan thoont hy haer aen synen Vrint. Iae in het midde van de Feest Verheught sy Haerten Enter 't meest. Een' Hovenier in tegen-deel,
Die lijdt en slaept in syn Prieêl, Oft wel versuymt den besten tydt Door syne groote vaddigheyt, Als hy soud' moeten in 't Saijsoen Syn' alder-beste Vrucht af-doen, Die wordt versmaedt, ende bespot Als syne Vrucht valt, oft verrot: Terwyl' een adder heeft genucht Is 't dat hy dan seer bitter sucht, Door armoede, oft erger quaedt Wordt hy dickwils als disperaet, Alsoo is 't dat het oock vergaet Met die zyn in den Echten Staet, Die hebben Vruchten, groodt of klyn, Die daer aen seer onachtsaem zyn, Wanneer sy sien het recht Saijsoen Dat sy moesten hun Plicht voldoen, Het meest als sy zyn ryp beiaert
Oft anders heeft hy noyt plaisier, Gelijck de Luyen Hovenier.
IAER-SCHRYVENDE SINNE-BEELDT.
DI
E NERSTI
GHIS,,
KRY
GHTV
REU
GHT GEWI
S; M
AERLUY
EN AERT,, L
ANC
K'
T HERT BESW
AERT.
33
S
IET HOE DE TROUVV,,
KEERT VREUGHTI
N ROUVV,
DIE ONBEDACHT,,
HAER FEESTE TRACHT