3 Gebiedsprogramma Zuidrand. Overzicht van oktober 2019 tot juni 2020
3.2 Versterken van natuur en bos verbonden met het groenblauwnetwerk tot in de
groenblauwnetwerk tot in de woonkernen en versterken van het fijnmazig netwerk trage wegen
3.2.1 Trage wegen
In de periode 2012-2014 werden de trage wegen in de Zuidrand in kaart gebracht en werden wenslijnen benoemd. Nadien werd ingezet op open maken en inrichting zoals in vorige rapportages werd opgenomen. Stelselmatig wordt binnen het partnerschap aan deze wenslijnen gewerkt. Enkele voorbeelden:
Fijnmaziger maken van het netwerk aan trage wegen ter hoogte van de Luitersheide in Lint
Werken aan een verbinding van de Boshoek richting Boechout
Werken aan een doorlopende trage verbinding langs de groene berm in Mortsel en Wilrijk
Verbinding tussen Edegem en Kontich ter hoogte van de Edegemse beek
Geplande projecten en wenselijke verbindingen.
3.2.2 Nature Smart Cities
Het project Nature Smart Cities wil gemeenten tonen hoe ze groene infrastructuur (zoals trage wegen en beekvalleien) kunnen inzetten om zich te wapenen tegen de effecten van de klimaatverandering.
18
Het project startte in september 2018 en loopt tot februari 2022. Doel van Nature Smart Cities (NSCiti2S) is het ontwikkelen van een business model dat gemeenten in staat stelt om groene infrastructuur te realiseren. Deze groene infrastructuur zal de gemeenten helpen zich te wapenen tegen de effecten van klimaatsverandering.
De rol van de PC zat in de voorbereiding van het Europees project. Door de opgebouwde kennis en resultaten rond de gebiedsgerichte aanpak van trage wegen in de Zuidrand en de oprichting van de Streekvereniging Zuidrand werd dit onderwerp en gebied kansrijk om een Europees project in te dienen. Dit werd Nature Smart Cities. Het project wordt gecoördineerd door de medewerker natuur en landschap Zuidrand, bijgestaan door een halftijdse medewerker bij de Streekverenging Zuidrand.
Het business model wordt opgemaakt door partners UA, UGent en Imperial College. De steden en gemeenten die partner zijn, brengen hun ervaring met het realiseren van groene infrastructuur in.
Deze steden en gemeenten zullen specifiek voor NSCiti2S enkele demonstratieprojecten realiseren.
Binnen deze demonstratieprojecten kan het business model nadien getest en gevalideerd worden. De provincie Antwerpen en Streekvereniging Zuidrand zijn partner in dit Interreg 2 Zeeënproject. Zowel bij de provincie als bij de Streekvereniging werkt een halftijds projectmedewerker op Nature Smart Cities. Zeven Zuidrandgemeenten (Aartselaar, Borsbeek, Edegem, Hove, Kontich, Lint en Mortsel) zijn observer partner. Dat wil zeggen dat zij het demonstratieproject op hun grondgebied mee vorm geven en op verschillende momenten geconsulteerd worden bij de opmaak van het business model. De dagelijks inhoudelijke opvolging en de projectadministratie ligt bij de partners.
De Zuidrand, een sterk verstedelijkt gebied dat landschappelijk gestructureerd wordt door zijn beekvalleien, leent zich zeer goed voor het uitvoeren van deze demonstratieprojecten. De concrete demonstratieprojecten in de Zuidrand lichten we toe per deelgebied in 3.5, 3.6, 3.7, en 3.8. Het gaat om:
- Aanleg van vlonderpad en halfverharding langs voetweg 20 in Aartselaar (uitvoering najaar 2020)
- Vervangen van een verhard pad door een halfverhard pad langs de Koude beek in Borsbeek
- Aanleg van een vlonderpad in Hof ter Linden in Edegem
- Aanleg van twee wadi’s op een speelpleintje in Hove (uitvoering voorzien najaar 2020) - Herinrichten van de oude spoorwegberm in Kontich met halfverharding en bijkomende
waterberging
- Aanleg van een vlonderpad in het klimaatbos in Lint
- Aanleg van een halfverharding op de groene berm in Mortsel (voorzien najaar 2020)
Bovendien hebben de Zuidrandgemeenten de voorbije jaren ervaring opgebouwd met het realiseren van groene infrastructuur. Hun inzichten worden meegenomen bij de opmaak van het business model.
Dat gebeurt onder andere door het afnemen van semi-gestructureerde interviews met ambtenaren en beleidsmakers.
Om het business model te voeden voert de UA metingen uit van temperatuur en fijn stof langs het trage traject en het alternatief via grotere wegen en dit voor twee demonstratieprojecten (Kontich en Mortsel) in de Zuidrand. De gegevens worden meegenomen bij opmaak van het business model. De
19
locatie van meettoestellen, inzet van vrijwilligers wordt mee opgevolgd door de medewerker natuur en landschap.
De resultaten van het project zullen vanaf 2021 verspreid worden via workshops. Sinds juni 2020 verschijnt regelmatig een nieuwsbrief van het project. Voor meer informatie zie:
https://naturesmartcities.eu/
3.2.3 Speelweefsel
In de periode 2018-2019 werd in de Zuidrandgemeenten gewerkt aan speelweefsel. In 7 Zuidrandgemeenten werd een groene speelplek ingericht, idealiter lag de speelplek langs of nabij trage wegen. Zo wilden we werken aan groen speelweefsel in de Zuidrand.
De medewerker natuur en landschap contacteerde de gemeenten. Samen werd gezocht naar een geschikte locatie en eventuele partners (ANB, Natuurpunt, DIW). De medewerker natuur en landschap maakte inrichtingsvoorstellen op, lanceerde prijsvragen en volgde de werken op.
Voor de uitvoering van de werken werd 50% subsidie aangevraagd bij de provincie Antwerpen door Streekvereniging Zuidrand. De andere helft van het uitvoeringsbedrag werden gedragen door Streekvereniging Zuidrand.
De 7 speelplekken zijn:
Speelnatuur in De Reukens in Aartselaar
Speelnatuur langs de Koude beek in Borsbeek
Insectenhotels nabij speelplekken in Edegem
Wilgenhutten in Frijthout in Hove
Aanplant van bessenstruiken en wegwerken van barrières ter hoogte van de oude spoorwegberm in Kontich
Aanleg van een speelheuvel langs de Luitersheide in Lint
Aanleg van natuurlijke speelaanleidingen op een pleintje in Mortsel
Zie ook: https://www.dezuidrand.be/speelweefsel en
https://www.provincieantwerpen.be/aanbod/dlm/samenwerkingsverbanden/zuidrand/projecten/sp eelnatuur.html
3.2.4 Natuur en landschapsprojecten
Naast de opmaak van de fietskaart, zorgde de medewerker natuur en landschap ook voor de opvolging van natuur- en landschapsprojecten die een subsidie ontvingen van de Streekvereniging Zuidrand.
Hiertoe werd in overleg met de 7 Zuidrandgemeenten die deel uitmaken van de Streekvereniging één project per gemeente geselecteerd. Volgende projecten werden al gerealiseerd:
- Veiligheidssnoei van een bomenrij langs een nieuw open te stellen trage weg aan de Luitersheide in Lint
- Aanplant van een bomenrij en houtkant in de open ruimte rond de Gasthuishoeven in Mortsel - Inzaaien van de bermen van Parkspoor in Kontich
20
Voor de gemeenten Hove, Aartselaar, Edegem en Borsbeek volgt de uitvoering van het project in het najaar van 2020.
Figuur 3: Bomenrij na veiligheidssnoei
3.2.5 Inzetten op gronden en grondenstrategie
Vanuit de ervaring die de PC kon opdoen in de gronden van de Boshoek, zie ook:
https://www.provincieantwerpen.be/aanbod/dlm/samenwerkingsverbanden/zuidrand/projecten/str ategisch-project-beleefbare-open-ruimte.html, werd ook in deze periode verder ingezet op begeleiden van grondendossiers op vraag van partners en in functie van de realisatie van de open ruimte visie.
Voor de realisatie van deze bouwstenen wordt er gekeken naar kansen om natuurgebieden en boscomplexen te versterken en te verbinden in de beekvalleien, er wordt ook gekeken naar versterking en nieuwe natuur en bos buiten en tot in de woonkernen en dit door een gerichte aankoopstrategie.
Door gronden gericht aan te kopen kan er ook gewerkt worden aan het ontsluiting van het trage wegen netwerk.
In volgende gebieden biedt de projectcoördinator (PC) begeleiding en/of advies rond het verwerven, uitruilen van gronden, zoeken van partners en middelen, opbouwen van een openruimtestrategie en visie. Door in te zetten op het verwerven van gronden wordt op meerdere thema’s en bouwstenen uit de visie resultaten behaald. In deze grondendossiers zijn er verschillende partijen die vervreemden en verschillende partijen die verwerven. Er wordt ook gewerkt met gebruiks-, huur- en pachtovereenkomsten. Elke dossier is maatwerk.
1. Vallei van de Lachenebeek-Boshoek- gronden in Lint, Lier, Hove en Boechout 2. Vallei van de Edegemse beek- Edegem
3. Vallei van de Hessepoelbeek en Babbelkroonbeek- Kontich 4. Vallei van de Molenbeek- Boechout
5. Rupelstreek- Rumst- net opgestart
Een bijkomende werking (open ruimte instrumentarium om open ruimte en niet-ontwikkelde open ruimte in harde bestemmingen te vrijwaren) of ondersteuning zoals de grondenbank van VLM of bijkomende kansen voor verwervingssubsidies in dit gebied zou zeker tot meer aaneengesloten en verbonden ruimte voor natuur, bos, water, duurzame landbouw en recreatie kunnen leiden.
21
Werk maken van een ontsnipperingskaart is ook wenselijk. Dit zal het komende jaar verder onderzocht worden.
De concrete dossiers worden besproken in verschillende open ruimtegebieden/beekvalleien in 3.5, 3.6,3.7, 3.8