1 Inleiding
Deze rapportering gaat over de periode oktober 2019 tot september 2020. Omwille van de Coronamaatregelen werden een aantal werkgroepen, een interbestuurlijk overleg en het Boshoekfeest uitgesteld naar het najaar van 2020. Er werd ook twee maanden uitstel gevraagd voor het indienen van het halfjaarlijks rapport.
In deze periode werd de projectstuurgroep georganiseerd en het interbestuurlijk overleg om het gebiedsprogramma van de Zuidrand te overlopen en te bekijken waarop de komende tijd wordt ingezet. Zo werd het traject tot goedkeuring van de open ruimte teksten en acties goedgekeurd en ingezet.
Door kernpartner Natuurpunt werd in de Edegemse Beekvallei een nieuw bos van 6 ha aangeplant op grondgebied van Kontich en Edegem op 24 november 2019. Voor de grond in Edegem van 3 ha werd er vanuit de projectcoördinatie begeleid voor een grondenruil om een actieve melkveehouder uit te ruilen.
Er werd een strategisch grondendossier voorbereid dat in oktober zal ingediend worden. De gronden zijn gelegen in de gemeente Boechout, in het brongebied van de Molenbeekvallei die zelf afwatert naar de Kleine Nete.
ANB en Natuurpunt gingen in overleg met het OCMW Lier voor de aankoop van gronden in het gebied van de Boshoek. Er werd ingezet op de transitie naar Regionaal Landschap Rivierenland. Dit proces wordt getrokken door de provincie. De Streekvereniging Zuidrand diende de aanvraag in tot bovenlokale cultuursubsidies en kreeg daarvoor goedkeuring. De Ioed behandelt adviesvragen en werkt aan een herinventarisatie van bouwkundig erfgoed. Een nieuw PDPO-project Boerderleren, ingediend door de Streekvereniging, werd goedgekeurd. Burgers en Boeren werd afgerond. De demonstratieprojecten van Nature Smart Cities komen in de laatste fase terecht.
In volle Coronatijd werd er een fietskaart uitgebracht die de open ruimte in de Zuidrand in de kijker zet. De fietskaart werd gecoördineerd vanuit het open ruimte project door de medewerker natuur en landschap Zuidrand. Dit en nog meer werd in dit rapport opgenomen.
2 Projectcoördinatie
2.1 Projectstuurgroep en Interbestuurlijk overleg
De projectstuurgroep bestaat uit ambtelijke vertegenwoordigers van gemeenten (milieu en ruimtelijke ordening), Provincie en Vlaanderen (natuur en landschap, water, landbouw, onroerend erfgoed en recreatie en toerisme, ruimtelijke ordening) en de vertegenwoordigers van de sectoren natuur en landbouw en recreatie en toerisme.
De vertegenwoordigers werden in deze eerste periode afzonderlijk betrokken in functie van werkgroepen (open ruimteteksten, grondenbeleid, fietsen en wandelen, speelnatuur, trage wegen, enz). De werkoverlegmomenten rond de open ruimteteksten en grondenbeleid worden getrokken
7
door de open ruimte coördinator. De werking en projecten rond fietsen, wandelen, speelnatuur en trage wegen wordt getrokken door de medewerker natuur en landschap, Lotte Meuleman, in samenwerking met de streekvereniging Zuidrand.
De projectstuurgroep kwam samen op 14 oktober 2019 in Hove.
De mandatarissen zijn vertegenwoordigd in het Interbestuurlijk Overleg ‘Beleefbare open Ruimte Antwerpse Zuidrand.
Het interbestuurlijk overleg kwam samen op 10 januari in Hove in de hoeve Stroyland bij familie Reynders, gelegen in de Boshoek. Door de goede samenwerking vanuit het open ruimte project kon het overleg hier plaats vinden.
Omwille van de coronamaatregelen werd het volgend Interbestuurlijk overleg op 1 oktober gepland in het provinciehuis.
De rol van de projectcoördinator (PC) was om de stuurgroepleden bij elkaar te brengen, te zorgen voor uitwisseling, overlopen van het gebiedsprogramma en acties waarop elke actor inzet, gekoppeld aan acties waar er tijd en middelen vanuit de coördinatie worden op ingezet.
Vanuit de projectcoördinatie werd de gemeente Boechout en partner Kina begeleid in de strategische verwervingsaanvraag, gelegen in de vallei van de Molenbeek. Naast de strategische verwervingsaanvraag werd vanuit de projectcoördinatie ingezet op de het goedkeuringstraject, input bij de ambitienota voor het RL Rivierenland, input bij het fietskaart Zuidrand, begeleiding bij grondendossiers, een leermoment rond open ruimte instrumentarium.
De rol van de medewerker natuur en landschap was het bijeen brengen van en zorgen voor uitwisseling bij de werkgroep rond wandelen en fietsen en speelgroen. Verder lichtte Lotte Meuleman de werking en projecten rond fietsen, wandelen, speelnatuur en trage wegen toe tijdens projectstuurgroep en Interbestuurlijk Overleg.
8
Het organigram voor het strategisch project ziet er momenteel zo uit:
Organigram werking Boraz. SPC: strategisch projectcoördinator, mw Nen L: medewerker Natuur en Landschap (1/5 open ruimte project, 3/5de NSC -Nature Smart Cities en speelgroen), SV:
streekvereniging Zuidrand.
Met de streekvereniging Zuidrand wordt maandelijks afgestemd. Het organigram ziet er als volgt uit:
9
Het komende jaar start VLM met het haalbaarheidsonderzoek voor Landinrichting in de Zuidrand en het Regionaal Landschap Rivierenland zal vanaf het voorjaar officieel opstarten, na afronden van het ingezette goedkeuringstraject.
2.2 Inzetten op samenwerking
2.2.1 Samenwerkingsovereenkomst provincie- Streekvereniging Zuidrand
De Streekvereniging Zuidrand werd in 2017 opgericht. Dit intergemeentelijk samenwerkingsverband van 7 Zuidrandgemeenten is ontstaan uit de nood voor een permanent samenwerkingsverband in de streek rond onroerend en cultureel erfgoed, natuur en landschap, landouw, recreatie en toerisme. De rol van de projectcoördinator (PC) zat in het samenbrengen van partners in een werkgroep streekvereniging. Het bundelen van ideeën (inhoudelijke integratie van de verschillende werkingen), schrijven van projecten zoals burgers en boeren, inhoudelijke input voor het ioed-dossier tot aan de oprichting voor de partners. Dit werd beschreven in de vorige rapportages.
De samenwerking tussen de provincie en de Streekvereniging Zuidrand wordt geregeld in een samenwerkingsovereenkomst die loopt tot eind 2020. Dan moeten ook de statuten herzien worden van de Streekvereniging Zuidrand.
De Streekvereniging Zuidrand zet in op cultuur, onroerend erfgoed en toerisme. In samenwerking met de provincie wordt er ingezet op trage wegen, speelgroen en natuurrecreatie. Ook voor het open ruimte project (dat werkt aan ruimte voor natuur, bos, water, duurzame landbouw en recreatie) wordt er ingezet op samenwerking. Zo ondersteunen de Streekvereniging Zuidrand en de provincie het open ruimte project door in te zetten op verschillende producten zoals de fietskaart en wandelkaart om enerzijds de streek te promoten en anderzijds het thema open ruimte in de kijker te zetten. Op die manier krijgen het grondenbeleid (dat rond meerdere thema’s werkt) en het adviseren en samenbrengen van partners ook een gezicht.
De rol van de projectcoördinator zit in het afstemmen van open ruimte acties tussen provincie en streekvereniging Zuidrand in functie van het gebiedsprogramma. Zo wordt er input gegeven in de opmaak van bepaalde beleidsplannen. Ook via het netwerk van partners en het grondenbeleid ondersteunt de PC verschillende acties. Voor de opmaak van de fietskaart gaf de PC input rond de open ruimtegebieden en haar valleien en verschillende kenmerken.
Er werd ook een Boshoekfeest met alle partners gepland op 5 april 2020 vanuit het open ruimte project met alle partners dat niet is kunnen doorgaan omwille van Corona/Covid19. Idem voor het netwerkmoment dat door de Streekvereniging werd gepland.
De rol van de medewerker natuur en landschap was het realiseren van projecten op het terrein samen met de partners.
10
2.2.2 Samenwerking met gemeenten, provincie, Vlaanderen, verenigingen en burgerinitiatieven
De gemeente Boechout wordt betrokken in de overlegstructuren en daaraan gekoppelde acties van het strategisch project, aangezien zij geen lid zijn van de Streekvereniging Zuidrand. Zo kwam onder meer de kans in beeld om voor het brongebied van de Molenbeekvallei in Boechout een strategisch verwervingsdossier in te dienen. De rol van de projectcoördinator is het begeleiden van de grondenstrategie en het schrijven van de subsidieaanvraag in afstemming met de partners.
De projectcoördinator (PC) gaf aan verschillende gemeenten tips en advies rond aanpak en open ruimte en organiseerde op 14 februari 2020 een vorming rond open ruimte instrumentarium.
Met de gemeenten Duffel, Lier, Ranst en Wommelgem wordt afstemming gezocht via lopende gebiedsinitiatieven zoals Oriom en Kleine Nete en een afstemming met de glastuinbouwwerking van de Provincie Antwerpen. Voor de aangrenzende Rupelstreek gemeenten wordt afgestemd met de daar aanwezige gebiedsinitiatieven.
VLM zal begin 2021 ook starten met een onderzoek naar haalbaarheid voor Landinrichting. De gemaakte analyses van het gebied worden meegegeven en er werd ook al een terreinbezoek gemaakt in 2018.
Het Departement Omgeving helpt de projectcoördinator (PC) in het samenbrengen van de Vlaamse partners. In deze periode gebeurde dit op 10 december 2019 in het VAC Antwerpen.
Met Natuurpunt en ANB en een aantal gemeenten (Kontich, Hove, Lint, Lier en Boechout) werd voorbije periode overleg over gronden gevoerd, met als doel aan te kopen of onderzoek naar aankoop te doen om in te zetten op meer natuur en bos in de Zuidrand.
Er wordt in de toekomst opnieuw een gebiedsoverleg met landbouw ingepland. De gevoerde gesprekken in deze periode gebeurde met individuele landbouwbedrijven in functie van bepaalde dossiers.
De PC werd betrokken bij het burgerinitiatief ‘Gebermte’ om mee de toekomst van de berm tussen Mortsel en Wilrijk te verzekeren en een volgende stap te zetten in het potentieel die de berm heeft als Landschapspark van 30 ha in dit sterk verstedelijkte deel van de Zuidrand. Bij de brainstorm werden ook KUleuven en het team van de Vlaamse bouwmeester betrokken. De PC zorgde ervoor dat de provincie dit initiatief ook mee zal ondersteunen.
De rol van de PC in het afstemmen van kansen en helpen/ondersteunen waar het kan. Zo wordt er in verschillende grondendossiers (zie verder) begeleid en ondersteund en/of partners met elkaar in contact gebracht.
2.3 Transitie van de werking Natuur en Landschap naar een Regionaal Landschap.
In het bestuursakkoord van de provincie staat dat de Regionale Landschappen gebiedsdekkend zullen worden. Omdat er de voorbije jaren hard werd gewerkt aan een gebiedsvisie voor natuur en landschap met een aantal concrete acties en de oprichting van de streekvereniging, mede vanuit het open ruimte
11
project, was het logisch voor de provincie om te starten bij de Zuidrand. Voorbije periode werd het transitieoverleg opgestart met de 8 gemeenten(25 mei, 2 en 22 juni). Voor de 8 Zuidrandgemeenten (Aartselaar, Borsbeek, Boechout, Edegem, Hove, Kontich, Lint en Mortsel) is voorzien dat er kan aangesloten worden bij Regionaal Landschap Rivierenland.
De rol van de projectcoördinator zit in het aanbrengen van de open ruimtegebieden, strategische open ruimte verbindingen, gebiedsspecifieke kennis en acties uit het gebiedsprogramma Zuidrand in de ambitienota die wordt opgesteld door de partners. De acties in de ambitienota maken deel uit van het gebiedsprogramma. De medewerker natuur en landschap lijstte suggesties rond trage wegen op en gaf geplande trage wegen en wenselijke verbindingen weer op kaart. De provincie coördineert het proces voor de opmaak van de ambitienota. De timing is om in het najaar de goedkeuring van de ambitienota en toetreding tot het Regionaal Landschap te finaliseren zodat de toetreding op de Algemene vergadering van het RL in jan-feb kan voorgelegd worden. Alle 8 zuidrand gemeenten gaven reeds aan om te willen instappen. Ook de streekvereniging Zuidrand gaf haar goedkeuring om de werking natuur en landschap verder uit te bouwen via het Regionaal Landschap Rivierenland.
Er werd een terreinbezoek ingepland voor het team van het Regionaal Landschap Rivierenland in januari 2020 in de vallei van de Lachenebeek, in het gebied van de Boshoek, om het team te laten kennismaken met een aantal projecten binnen dit deelgebied.
De samenwerking met de provincie, Vlaamse overheid en betrokkenheid middenveld kan nog verder gestructureerd worden. De rol van de projectcoördinator zit in het afstemmen tussen partners in voorbereiding van een open ruimte overeenkomst.
Figuur 1: Terreinbezoek met medewerkers van Regionaal Landschap Rivierenland in het Uilenbos