Veranderend publiek

Uit figuur 13 blijkt dat het aantal gasten en overnachtingen in Amsterdam flink is gestegen in de periode 2000-2015. Het aantal gasten is toegenomen van 4,5 miljoen in 2005 naar 6,8 in 2015, terwijl het aantal buitenlandse overnachtingen is toegenomen van 7,2 miljoen in 2005 naar 10,6 miljoen in 2015.

Figuur 13: Gasten en overnachtingen in Amsterdam

Bron: OIS Amsterdam, 2016b.

De stijging van het aantal toeristen in Amsterdam wordt, naast de stijgende cijfers in de hotelsector, verklaard door de opkomst van overnachtingen in Amsterdamse woningen die worden verhuurd. Hier heeft Airbnb veruit het grootste aandeel in. In 2015 waren er 575.000 toeristen die verbleven via Airbnb in Amsterdam en die sliepen er gemiddeld 3,3 nachten (Elsevier, 2016). In figuur 14is zichtbaar dat het aantal Airbnb locaties in Amsterdam in de periode 2010-2014 flink is toegenomen. De Haarlemmerbuurt is omcirkeld in figuur 14 en het rode gebied binnen deze cirkel geeft aan dat er sprake is van een hoge dichtheid van verhuur via Airbnb in 2014.

Officieel gezien mag een woning in Amsterdam niet langer dan 60 dagen per jaar worden verhuurd worden aan hooguit vier toeristen. Het probleem met Airbnb is dat veel appartementen illegaal worden verhuurd, omdat huisjesmelkers huizen opkopen en ze het

38

gehele jaar door aan toeristen verhuren (Volkskrant, 2016). De gemeente Amsterdam heeft met Airbnb afgesproken om de verhuur van huizen aan te pakken die te vaak worden geadverteerd en daarnaast int Airbnb toeristenbelasting namens de gemeente Amsterdam (NOS, 2016). Het is echter zo dat Airbnb geen informatie wilt delen met de gemeente Amsterdam welke verhuurder zich niet aan de regels houdt. Dit bemoeilijkt het voor de gemeente Amsterdam hier streng op te controleren.

Figuur 14: Spreiding Airbnb locaties in Amsterdam

Bron: Gemeente Amsterdam, 2015b: 9; eigen bewerking.

Naast de toename van verhuur via Airbnb is er ook een toename van het aantal drugstoeristen in de Haarlemmerbuurt merkbaar. Dit bleek uit een buurtgesprek dat werd georganiseerd door Stadsdeel Centrum eind maart 2016. Hierbij waren diverse partijen aanwezig, zoals gebiedsmedewerkers van Stadsdeel Centrum, de wijkagent, de huidige winkelstraatmanager, ondernemers en enkele bewoners. Uit dit gesprek is gebleken dat de gevolgen van de aanpak van het drugstoerisme in de binnenstad resulteert in een waterbedeffect (Gemeente Amsterdam, 2016a). De gemeente Amsterdam was namelijk in 2007 begonnen met ‘Project 1012’ om meer diversiteit te krijgen in het Wallengebied. Een belangrijk aspect in dit project was het aanpakken van de criminaliteit, omdat er geconstateerd werd dat er een relatie bestond tussen de economische structuur van het gebied en criminaliteit. Daarom zijn onder andere het aantal raamprostituees en coffeeshops verminderd (Gemeente Amsterdam, 2016b). Het gevolg hiervan is wel dat in de omliggende buurten van het postcodegebied 1012, waaronder de Haarlemmerbuurt, het drugstoerisme is toegenomen. Dit brengt in toenemende mate een ander publiek naar deze omliggende buurten toe dan voorheen het geval was. Als gevolg van het toegenomen drugstoerisme in de Haarlemmerbuurt worden coffeeshops streng gecontroleerd en zijn er diverse (burger)teams van de politie actief.

In het interview met de oud-winkelstraatmanager kwam naar voren dat het publiek die de Haarlemmerstraat & -dijk aantrekt, mede als gevolg van bovenstaande ontwikkelingen, de grootste verandering is geweest die ze heeft gezien in de periode 2005-2016. Dit wordt ondersteund door het opiniestuk in het Parool waar in de inleiding van dit onderzoek naar is gerefereerd. Zoals hierboven beschreven worden huizen opgekocht door huisjesmelkers en verhuurd via Airbnb; een trend die resulteert in een verminderend bewonerspotentieel. In panden die worden verkocht komen geen vaste nieuwe buurtbewoners meer wonen. Dit tast

39

de leefbaarheid van de Haarlemmerbuurt aan…‘Door alle wisselingen van bewoners voelt men zich steeds minder vaak verantwoordelijk voor de buurt’… Daarom is vlak na de publicatie van het opiniestuk in het Parool, mede op initiatief van de oud- winkelstraatmanager, ‘Platform 1013’ opgericht. Het doel van dit nieuwe platform is om een samenwerking tussen ondernemers en bewoners te laten ontstaan om negatieve ontwikkelingen in de Haarlemmerbuurt aan te pakken.

4.6 Deelconclusie

In de periode 2005-2016 hebben er geen grote verschuivingen plaatsgevonden tussen de opgestelde groepen in de Haarlemmerstraat & -dijk. De Haarlemmerstraat en Haarlemmerdijk hebben elk een verschillende winkelfunctie. De Haarlemmerstraat bestaat uit een mix van onder andere dagelijkse winkels en boetiekjes, maar richt zich voornamelijk op de (toeristische) voorbijganger. De horecasector is het sterkst vertegenwoordigd in de Haarlemmerstraat en deze positie is verstevigd in de periode 2005-2016. Tegelijkertijd is het aantal souvenirwinkels gestegen in dezelfde periode. De Haarlemmerdijk heeft daarentegen een grotere bewonersfunctie, er zijn nog steeds enkele dagelijkse buurtwinkels actief, al is het aandeel van de dagelijkse sector wel afgenomen in de periode 2005-2016. Het horeca-aanbod in de Haarlemmerdijk is in de periode 2005-2006 gaan bestaan uit meer bekendere formules. Het aantal boetiekjes is gestegen in de periode 2005-2016. De ondergang van dagelijkse buurtwinkels en de opkomst van boetiekjes is gerelateerd aan de stijging van de huurprijzen van het commercieel vastgoed. Deze zijn flink gestegen in de Haarlemmerstraat & -dijk in de periode 2005-2015 en momenteel staan ook enkele winkelpanden leeg. De toegenomen belangstelling onder winkeliers en het winkelend publiek in de Haarlemmerstraat & -dijk heeft een opstuwend effect gehad op de huurprijzen van commercieel vastgoed. De toegenomen bezoekersaantallen vereisen een goede functionele indeling van de Haarlemmerstraat & -dijk. De aanpassingen in het straatprofiel van eind 2015 door de gemeente Amsterdam zijn de enige grootschalige werkzaamheden geweest in de periode 2005-2016. Zoals Verheijen en Volken Smidt (2013) beargumenteren is het de kunst voor winkelstraten om functionaliteit te combineren met een hoge aantrekkelijkheid. In de Haarlemmerstraat & -dijk wordt geprobeerd om de bezoekers een authentieke winkelbeleving te bieden door winkeletalages aantrekkelijker te presenteren en gebouwen te restaureren in de oude historische stijl. Daarnaast wordt aan de Haarlemmerstraat & -dijk een onderscheidende en herkenbare identiteit meegegeven via branding, bijvoorbeeld door de gevelbankjes. De toegenomen bezoekersaantallen in de Haarlemmerstraat & -dijk zorgen, mede als gevolg van het gestegen aantal toeristen en verhuur van woningen via platformen als Airbnb, echter ook voor negatieve veranderingen. De opkomst van drugstoerisme is namelijk merkbaar in de Haarlemmerbuurt, als gevolg van de aanpak van ‘Project 1012’. Deze ontwikkelingen hebben geresulteerd in de oprichting van ‘Platform 1013’ dat negatieve ontwikkelingen in de Haarlemmerbuurt wilt aanpakken.

De vraag die resteert is in hoeverre de besproken veranderingen in dit hoofdstuk van invloed zijn op de betekenissen die de bewoners van de Haarlemmerbuurt geven aan de Haarlemmerstraat & -dijk. Dit wordt besproken in het volgende hoofdstuk, alsmede hoe de betekenissen (mogelijk) zijn veranderd en voor welke groepen bewoners dit het geval is.

40

5. Veranderende betekenis Haarlemmerstraat & -dijk?