5.2 Russische Journaal (Vremja)
5.2.6 Van negatief naar positief
Uiteraard zendt het Russische journaal ook nieuwsitems uit die gaan over de mindere kant van Rusland. Meestal is het onderwerp de anti-corruptiedemonstraties. Toch blijken zulke items niet of nauwelijks effect te hebben op het ethos van Poetin. De reden daarachter kan al worden opgemerkt aan het begin van een item dat gaat over dergelijke demonstraties: de nieuwslezer houdt een drie-minuten-lang betoog over waarom hij het er niet mee eens is. Hieronder een passage daarvan (Vremja, 2 april 2017).
“De organisatoren kregen twee plekken voorgesteld waar de protesten konden plaatsvinden, maar zij vonden het beter om de wet te breken en de deelnemers op te roepen om naar de Tverskaya-straat te komen. Daarbij werd er gelogen, ze zeiden dat dit legaal was. Dit was niet legaal. Het was een
provocatie in de hoop te zorgen voor mooie beelden voor westerse media en zoveel mogelijk slachtoffers te creëren. Gelukkig is alles gelukt. De politie handelde professioneel en correct.”
De nieuwslezer kijkt met een uiterst negatieve blik naar de gehouden demonstraties. Hij lijkt er alles aan te doen om ervoor te zorgen dat de kijker de protesten ziet als slecht en de organisatoren als vijanden. Daarbij neemt hij het standpunt in van de Russische overheid door enkele acties van Rusland, zoals het annexeren van de Krim en het handelen van de politie tegen de demonstranten.
Het item verdiept zich vervolgens in de demonstraties en licht de negatieve punten eruit. Zo wordt gesuggereerd dat de meestal (erg) jonge demonstranten gepusht worden door hun voorbeeld Navalniy om de straat op te gaan. Tegen het eind van het item wordt met allerlei quotes, chatgeschiedenis en foto’s in beeld tonen dat Navalniy in het verleden niet bepaald ‘braaf’ is geweest. Daarmee wordt het geloof van veel jongeren in hem – hij is een soort voorbeeld voor hen – afgekapt, wat resulteert in medelijden tegenover de jongeren die in Navalniy geloofden.
Een ander moment gaat over de manier waarop de politie omging met de demonstraties. In dit gedeelte zit een contrast verwerkt. Het zachtaardige politieoptreden (voornaamste beeld: demonstranten worden slechts aangesproken door de agenten) wordt namelijk vergeleken met de manier waarop de Franse politie optreedt tegen demonstranten (voornaamste beeld: demonstranten worden door agenten meegesleept en in elkaar geslagen). Daarbij wordt door middel van passages uit het Franse Wetboek voor Strafrecht duidelijk gemaakt dat de straffen tegen demonstranten in Frankrijk vele malen strenger zijn dan in Rusland.
In het algemeen draagt dit item dus een boodschap uit die in lijn is met de gedachtegang van de Russische staat en president Poetin, die liever geen protesten in zijn land ziet; zeker niet als de hoofdzakelijke deelnemers jongeren zijn, de toekomst van Rusland. Daarbij heeft hij een hekel aan Navalniy en streeft hij ernaar zijn achterban zo klein mogelijk te houden. In het item gebeurt dat door hem zwart te maken. De manier waarop de politie in opdracht van de staat (en dus indirect ook van Poetin) optreedt tegen demonstranten wordt op een zo vriendelijk mogelijke manier in beeld gebracht. Zou dat niet het geval zijn en zouden er bijvoorbeeld hardhandige arrestaties worden getoond, dan zou dat afbreuk doen aan Poetins ethos. Daarom wordt er in het item niet met de politie gevochten en worden arrestaties verantwoord door te zeggen dat dat vanuit de wet gebeurt (onder het motto: iedereen in Rusland dient de wet na te leven). Door deze boodschap te versterken en de legitimiteit van de ‘westerse’ politie te verzwakken, gebruikt men de hierboven genoemde contrasterende vergelijking met de Franse politie en het Franse strafrecht. Dit item heeft niet direct het doel om een positief (of negatief) ethos van Poetin te scheppen. Doordat het item ertoe aanzet om de gedachtegang van de Russische Staat en de president te volgen gebeurt dit indirect echter wel. Die gedachtegang kan Poetin namelijk in de toekomst gebruiken om demonstraties
de kop te drukken. Kijkers van dit item zullen over nieuwe demonstraties immers op dezelfde manier denken. Op die manier verandert Poetin niet zo zeer zijn ethos, maar behoudt hij een bepaalde controle over de kijkers.
Hetzelfde zien we gebeuren op het moment dat president Poetin zelf reageert op de demonstraties. Hij is degene die in zijn antwoord het Russische politieoptreden vergelijkt met dat van Frankrijk. Dat is voor Poetin een argument om te zeggen dat vragen over de demonstraties “puur gepolitiseerde kwesties zijn met het doel enige druk uit te oefenen op de binnenlandse politiek” (Vremja, 2 april 2017). Als voorbeeld noemt hij even later de gevolgen van de Arabische Lenten en de Maidan-revolutie. Dit is een pars pro toto, aangezien Poetin hiermee bedoelt te zeggen dat eigenlijk alle demonstraties leiden tot erger. Bovendien suggereert de Russische president door het op deze manier te formuleren dat de Verenigde Staten uit zijn op een ondermijning van Rusland.
In dit item krijgt Poetin de zendtijd om zijn eigen mening te ventileren. De kijker krijgt daarmee slechts één kant van zijn verhaal te zien: Poetin is degene die correct handelt, die het doel van de vraag van de host onderschept en het goed voor heeft met zijn eigen land.
Kijkend naar beide nieuwsitems wordt het tegengaan van een negatieve invloed op het ethos van Poetin dus met name bereikt door het doorgeven van de gedachtegang van de overheid (en van Poetin) aan de kijker. Daarbij worden negatieve details ten voordele van die gedachtegang uitvergroot, terwijl negatieve details ten nadele ervan worden verzacht en in contrast worden gezet met iets dat vele malen erger is. Poetin krijgt de zendtijd om zijn mening te ventileren en om te tonen dat hij correct handelt en voor Rusland opkomt.
Het Russische journaal (Vremja) schept dus zes soorten ethos. Het journaal zet Poetin neer als 1) een echte wereldleider van formaat, waarvoor andere wereldleiders soms lang moeten wachten; 2) een vader van het moederland, die zelf de knopen doorhakt ten behoeve van Rusland en het middelpunt van de samenleving is; 3) een sympathieke en vooral goede spreker, die de mening van het publiek naar zijn eigen hand kan zetten; 4) een vredestichter en iemand die altijd gelijk heeft; 5) een zorgzame president, die respect heeft voor zijn volk en de positieve bijdragen van het volk aan het moederland; en 6) een slimme man die correct handelt, voor Rusland opkomt en negativiteit afzwaait.