Vader van het moederland

Het tweede ethos dat we aan Poetin kunnen toeschrijven op basis van de geanalyseerde nieuwsitems heeft te maken met zijn inzet voor Rusland. Die inzet is duidelijk te zien in een item van 11 januari 2017 over de bijeenkomst van president Poetin met zijn ministers, waar ze het eerst hebben over de goede ontwikkelingen. Zo zouden Russen steeds minder lang zonder (warm) water en verwarming zitten. Op dat moment zien we Poetin aan het hoofd van een lange tafel, wat suggereert dat hij degene is die beslist. Dat laatste kan ook worden opgemaakt uit het volgende dialoog tussen president Poetin (P) en de minister van bouw, Mikhail Menj (M) tijdens die vergadering. Menj wil hier een bepaalde standaard van beheerservices implementeren voor appartementen (Vremja, 11 januari 2017):

FIGUUR 4–VREMJA 29 MEI 2017 DE VERSLAGGEVER LEIDT DE KIJKER ROND IN

P: Wanneer gaat deze standaard in?

M: Tot aan het einde van dit jaar worden deze standaarden ingevoerd. Dit is in het kader van een prioriteitsproject.

P: Waarom zo lang? Welke etappes moeten er worden genomen?

M: Er moet een wetswijziging plaatsvinden, maar we proberen het te doen in een half jaar. P: Uiteraard. Zodat we tenminste tegen de volgende winter deze standaarden kunnen bekijken. M: Doen we.

Hieruit kan worden opgemaakt dat Poetin geheel zelfstandig handelt als het aankomt op het doorhakken van knopen. Dit wordt versterkt door het beeld dat we zien tijdens het dialoog. In plaats van dat er geschakeld wordt tussen de minister en de president is Poetin degene die in beeld blijft (zie figuur 5). Op die manier wordt getoond dat hij streeft naar het beste voor zijn volk en dat hij degene is die in dit geval kiest voor een snelle doorvoering van de positieve verandering. Dat president Poetin zich inzet voor zijn moederland wordt in het Russische nieuws regelmatig extra benadrukt. Zo doet het item over de bijeenkomst van Poetin met zijn ministers zich voor als een vergadering met alleen maar positieve punten op de agenda. Zo wordt er over de warmwaterleidingen gezegd dat ze minder vaak stuk gingen. Daarbij wordt een contrast geschapen tussen de stand van zaken vroeger en nu. Daarnaast wordt in het item benadrukt dat de Russische economie verbeterde en de investeringen in Sotsji hebben geleid tot ongekend succes. Dat gebeurt door twee positieve quotes van politici aan te halen en een voorbeeldige toekomstvisie voor Rusland te geven. Wat betreft Sotsji haalt Poetin nog eens extra aan dat de overheid “iets goeds” heeft gedaan.

Het benadrukken van die goede dingen die Rusland rijk is en het tonen van de energie die president Poetin daarin steekt zien we ook terug in het item over de Noordpool. Dit item van 2 april 2017 wekt de indruk van een ware expeditie. Dat begint al bij de aankondiging van de nieuwslezer, die benadrukt hoe belangrijk het wel niet is dat Poetin daar op bezoek is. De vele beelden van het barre ijskoude Noordpoollandschap staan in contrast met de enthousiaste Poetin die samen met zijn personeel in vele auto’s het spierwitte landschap trotseert. We volgen Poetin in iedere stap die hij zet, waardoor het lijkt alsof de kijker deze expeditie samen met Poetin doet. Alle bijzondere positieve ontwikkelingen voor het gebied, alsmede voor de algehele Russische Federatie worden nagelopen: van de winning van gigantische hoeveelheden grondstoffen en het transport van vloeibaar gas (met het perspectief hierin de grootste ter wereld te worden), tot de FIGUUR 5–VREMJA 11 JANUARI 2017

DE GEZICHTSUITDRUKKING VAN POETIN TIJDENS HET DIALOOG MET DE MINISTER VAN BOUW MIKHAIL MENJ

erbarmelijke omstandigheden waarin Russische wetenschappers goed werk verrichten en de defensieve kracht van Rusland in de Noordelijke regio’s. Stuk voor stuk laten deze elementen zien wat voor goed werk Poetin heeft verzet; niet alleen lokaal, maar ook zeker nationaal.

Dat idee wordt in het item over de Noordpool niet alleen versterkt door de aangrijpende en meeslepende muziek, maar zeker ook door het stijlfiguur personificatie. Deze is al in enige vorm te zien door de manier, waarop Poetin over het gehele item gevolgd wordt, maar komt pas echt tot zijn recht in het gedeelte dat gaat over het leven van wetenschappers. Zo wordt middels een stand-up van de verslaggever duidelijk onder welke erbarmelijke omstandigheden wetenschappers vroeger leefden, dit in contrast met hoe veel beter zij het nu hebben.

Met een dergelijk ethos is een voortvarend Rusland zonder Poetin aan het hoofd moeilijk voor te stellen, zo kwam naar voren in het item over de kandidaatstelling van Poetin voor de Russische presidentsverkiezingen van 2018 (06-12-17). Het moment van bekendmaking werd euforisch neergezet. Een groot podium, interactie met het juichende en applaudisserende publiek, muzikale intervallen en Poetins manier van spreken maakten de bekendmaking spontaan en lieten de kijker zien dat ieder individu in de zaal achter Poetin staat. In dit item zien we het ethos van Poetin in zijn meest krachtige vorm: Poetin als onvervangbaar middelpunt van de samenleving.

Dat ethos wordt in het allereerst bekrachtigd door de beelden. Zo zien we op het Forum voor Vrijwilligers het enorme publiek van duizenden mensen en één spot, gericht op Poetin (zie figuur 6). Bij de bekendmaking zelf op het terrein van een autofabriek in Nizjniy Novgorod zoomt de camera een aantal keer in en uit om duidelijk te

maken hoeveel enthousiaste mensen er wel niet in de zaal aanwezig zijn. Op het moment van de aankondiging horen we mensen juichen, zien we vlaggetjes wapperen en horen we muziek. De verslaggever gaat in de voice-over zelfs nog een stapje verder (Vremja, 6 december, 2017).

“In de coulissen van het forum wisten de vrijwilligers nog niet over het uiteindelijke besluit van Vladimir Poetin. Ze spraken echter over hem niet alleen als president, maar ook als kandidaat, die zij vandaag van heel dichtbij zagen.”

FIGUUR 6–VREMJA 6 DECEMBER 2017 POETIN KOMT OP OP HET FORUM VOOR VRIJWILLIGERS IN MOSKOU

Deze woorden worden gevolgd door een aantal quotes van de jonge generatie vrijwilligers, die zich vereerd voelt om Poetin in levenden lijve te mogen zien. Uit de woorden hierboven blijkt dat de kandidaatstelling van Vladimir Vladimirovitsj niet onverwacht komt. Hij was voor de aanwezigen namelijk eigenlijk al kandidaat. Opvallend zijn de laatste zeven woorden, waardoor de verslaggever van het item ervoor zorgt dat het ethos van Poetin een nieuwe lading krijgt, namelijk de lading van een idool, van iemand die wordt beaamd, of, misschien wel, aanbeden. Door de daaropvolgende positieve quotes wordt die nieuwe lading bevestigd. De drie geïnterviewden staan stuk voor stuk achter Poetin als ‘nieuwe’ president. Hier een van de drie quotes (Vremja, 6 december 2017):

“Ik heb de indruk dat we met hem één taal spreken, zelfs als je bijvoorbeeld andere fora neemt. (…) Hij is hetzelfde als ons, hij doet een T-shirt aan, speldt een badge op en antwoordt dapper op alle vragen.”

Dat brengt mij bij het derde punt in de creatie van Poetins ethos als middelpunt van de samenleving, namelijk zijn manier van spreken. Wat in dit item (maar ook in het algemeen) opvalt is dat de president Poetin spreekt op het niveau van zijn volk. In dit item uit zich dat in de afwisseling van serieuze spraak – soms is dat krachtige, duidelijke en vastbesloten spraak – met een grapje of anekdote (zie §5.2.3). Deze elementen zijn in Poetins toespraken doordacht en dienen als doel het publiek van zijn standpunt te doen overtuigen. Zijn handgebaren dragen daaraan bij (zie hoofdstuk 6).