Een tijdje geleden was ik bij het studium generale op de academie bij een lezing van Hans Aarsman over zijn werk. Daar kwam onder andere het tijdschrift Useful Photography aan de orde waar hij aan meewerkt. De laatste jaren is hij grotendeels gestopt met fotograferen. Hij heeft zich nu vooral toegelegd op het verzamelen van beeldmateriaal en dan met name toegepaste fotografie. Fotografie die voor commerciële, praktische of reclamedoeleinden ingezet wordt.
Hij gaat op zoek naar meerdere afbeeldingen van één hetzelfde ding. Bijvoorbeeld
allerlei verschillende afbeeldingen van een en hetzelfde type vliegtuig, de Boeing 747. Als het stilstaat op verschillende luchthavens overal ter wereld, of als het door allerlei verschillende weertypes en luchten heen vliegt. Ook haalt hij materiaal van internet verkoopsites voor tweedehands spullen, bijvoorbeeld asbakken. Hij kiest de afbeeldingen die hem het meest aanspreken uit. Je ziet asbakken gefotografeerd met eenvoudige camera´s, in allerlei verschillende interieurs, met verschillende soorten licht, binnen en buiten gefotografeerd, allerlei verschillende ontwerpen en
uitvoeringen. Als je goed observeert kun je ook nog iets te weten komen over de mensen die de afbeeldingen insturen. Er zijn mensen die elke week een andere artikel of voorwerp te koop aanbieden, gefotografeerd op verschillende plekken of ruimtes in hun huis. Als je de foto´s als puzzelstukjes in elkaar gaat leggen kan je als het ware het interieur van de verzender van de foto´s samenstellen. Hij kiest er een aantal uit en stelt er series van samen. Aarsman doet er voor de rest geen uitspraken over de betekenis van zijn werk. Alleen dat het een onderzoek is naar de toepassingen van fotografie. Het is gewoon iets wat hij doet.
Je kunt de toegepaste foto´s van de dingen als foto´s van onbelangrijk dagelijkse gebruiksvoorwerpen beschouwen ze vertellen je wel iets over de betekenis en misschien zelfs over het wezen van de dingen. Voor Hans Aarsman was er een filosoof die tijdens het studium generale een lezing gaf over de ideeënwerkelijkheid van Plato. Over het feit dat iedereen zich wel een voorstelling kan maken van een begrip, maar niemand kan
uitleggen wat het in de kern is, wat het betekent. Bijvoorbeeld als je allerlei kinderen uit een klas een tekening laat maken van een archetypische vorm bijvoorbeeld een
tafel,krijg je allemaal varianten en verschillende uitvoeringen van één en hetzelfde ding te zien. Een blad met een aantal poten eronder, drie, vier of meer poten. Blijkbaar hebben de kinderen allemaal een soort idee in hun hoofd van wat ze moeten tekenen maar geven ze allemaal hun eigen interpretatie eraan. Het is een transformatie van een ideeënwerkelijkheid naar een zichtbare werkelijkheid.
Bij de fotografie zoals die bij Useful Photography ingezet wordt werkt het precies andersom. Door het verzamelen van beelden van telkens een en hetzelfde ding krijg je een besef van datgene wat niet zichtbaar is, van de kern, de oervorm of het wezen van het ding. Een zoektocht naar de werkelijkheid door middel van fotografie.
Smoke
Regie: Wayne Wang, Verenigde Staten, 1995
De film Smoke is een film die gesitueerd is in rond de kleine sigarenwinkel van in de van oorsprong Italiaanse Auggie Wren in de New Yorkse wijk Brooklyn.
In de sigarenwinkel wordt veel gepraat en af en toe een goede sigaar gerookt. De sigarenwinkel is een ontmoetingsplek en verbindt meerdere kleine menselijke
vertellingen aan elkaar en is zeer plezierig om te kijken. Ik zal niet alle vertellingen verder uitwerken alleen één gedeelte, één verhaal wat me bijzonder is bijgebleven. De eigenaar van de sigarenwinkel Auggie is een eenvoudig iemand, hij leeft bij de dag. Op een zekere dag krijgt hij door toeval een camera in zijn bezit. Hij maakt van de overkant van de straat, vanaf statief om 8uur ’s morgens een foto van zijn winkel. De volgende ochtend doet hij dit weer, en de volgende dag weer, hij enkele jaren achter elkaar tot hij 4000 foto’s heeft. Het wordt een ritueel, een gewoonte, iets wat hij doet zonder dat hij er verder over nagedacht heeft, hij is geen kunstenaar en heeft er voor de rest geen bedoelingen mee. Hij doet het op dezelfde manier als dat hij zijn rolluiken omhoog rolt. Hij plakt de foto’s zorgvuldig in en schrijft de datum erbij. Zo verzamelt hij 4000 foto’s van dezelfde situatie, zijn winkel aan de overkant van de straat, in het verloop van de tijd.
Op een avond komt een vriend van hem langs en ziet de foto’s. Hij is verbaasd en verwonderd over de gewoonte van zijn vriend waarvan hij niet op de hoogte was.
Hij bekijkt de foto’s en ontdekt meerdere foto’s waar zijn overleden vrouw op staat, bij toeval, toen hij haar nog niet kende, hij is zichtbaar ontroerd door het beeld. De foto’s zijn telkens hetzelfde maar toch weer anders. Het weer verschilt, op sommige foto’s regent en liggen plassen. Op andere foto’s hebben mensen dikke kleren aan en sneeuwt het. Op sommige foto’s is het zomer en hebben de mensen dunne zomerkleren en zonnebrillen op. Sommige passanten komen maar een keer voor op de foto’s, anderen zijn vaker te zien. Misschien omdat ze naar hun werk moeten of naar school, of omdat ze altijd op dezelfde plek gaan lunchen. Een gedeelte van de sociale structuur van de buurt wordt zichtbaar. Het is net alsof het leven, de ziel van de plek gevat is in de foto’s.