6 Analyse
6.2 Theorie in de praktijk
In de eerste vier hoofdstukken van dit rapport is een aantal theoretische opvattingen ten aanzien van XBRL naar voren gekomen. In deze paragraaf staat de vergelijking met de praktische opvattingen, voortkomende uit de afgenomen interviews centraal. Overeenkomsten en verschillen in beide opvattingen worden tegen elkaar afgezet, waarbij dezelfde volgorde als in de vorige paragraaf wordt aangehouden.
6.2.1 XBRL in het algemeen
De opvatting van de geïnterviewde accountants ten aanzien van de inhoud en voortgang van XBRL sloot bij de omschrijvingen van hoofdstuk twee en drie aan. Kennis van de inhoud sloot in grote lijnen aan op de definitie van XBRL, zoals die in hoofdstuk twee is gegeven. Het inzicht in de ontwikkelingen van de voortgang was minder aanwezig, maar dat kwam ook doordat er nog weinig over geschreven wordt in vakbladen en dergelijke.
Op dit punt zijn er dus geen verschillen tussen de theoretische en de praktische opvattingen.
6.2.2 Invloed XBRL op de werkzaamheden van accountants
Om te beginnen verandert er volgens de geïnterviewden weinig aan de basiswerkzaamheden in het controle- en samenstelproces. Ook bij het gebruik van XBRL zal de AA-accountant de cijfers moeten beoordelen en verwerken. De RA-accountant zal de cijfers en processen van haar klanten moeten blijven beoordelen, daar verandert XBRL niets aan. Echter, volgens de geïnterviewden zijn wel enige nuances in beide processen noodzakelijk. Van Hilvoorde (2007) stelt ook dat de controle van een XBRL-rapportage deels een andere aanpak behoeft dan de controle van een papieren rapportage.
In het samenstelproces moeten, zoals in het tweede hoofdstuk is omschreven, de verschillende jaarrekeningposten eenmalig aan de nieuwe XBRL-codes worden gekoppeld. Deze nuance in het samenstelproces wordt ook door de geïnterviewden gezien als de belangrijkste verandering in de samenstelwerkzaamheden. Ook in het controleproces dient volgens de geïnterviewden rekening gehouden te worden met de juistheid van de koppeling van de jaarrekeningposten met de XBRL-codes.
Ook gaven de ondervraagden aan dat bepaalde papieren rapportages als gevolg van XBRL door een digitale variant vervangen zullen worden. De accountant dient ervoor te zorgen dat de administratie in dit geval juist en volledig is, voordat de communicatie van deze rapportages met bijvoorbeeld de Belastingdienst plaatsvindt. Ook Majoor en van den Ende (2010) geven in dit geval aan dat het XBRL-rapportagesysteem en het instance-document de objecten ter controle zullen zijn. Beide vaktechnici en de geïnterviewden stellen dat de taxonomie eveneens gecontroleerd moet worden. De geïnterviewden kwamen daarbij ook met de opmerking dat een eenmaal goedgekeurde taxonomie en/ of rekeningschema als het ware 'op slot' moet, zodat deze niet ongeoorloofd gewijzigd kan worden. Dit sluit aan bij de opvattingen van Soltani (2007), waarin hij aangeeft dat controles met betrekking tot het gebruik van de juiste taxonomie en de integriteit van de gekoppelde data gereviewd en getest moeten worden, en Verkruijse (2010). De theorie geeft verder duidelijk aan dat de samenstelverklaring zal verdwijnen (Verkruijse, 2010) en dat de papieren jaarrekening door een instance-document zal worden vervangen (Majoor en van den Ende, 2010). Op dit punt verschillen de theoretische opvattingen enigszins met de praktische. De geïnterviewden geven wel aan dat de samenstelverklaring kan verdwijnen, maar ze geven daarbij ook aan dat er een variant moet komen, aangezien banken, en andere gebruikers die vertrouwen op de samenstelverklaring, zekerheid moeten krijgen dat de cijfers juist en volledig zijn. Dit is een punt waar de theorie niet expliciet op terugkomt en de geïnterviewden geven ook oplossingen voor dit probleem, bijvoorbeeld door een elektronische variant van de samenstelverklaring te introduceren. Ook
menen de geïnterviewden dat een papieren jaarrekening belangrijk blijft voor de bespreking met de klanten, maar voor de communicatie met bijvoorbeeld banken, de kamer van koophandel en het CBS kan volgens hun, zoals hierboven ook is aangegeven, gewerkt worden met een digitale variant van onder andere de papieren jaarrekening.
6.2.3 Invloed XBRL op de dienstverlening van accountantsorganisaties De geïnterviewden zijn eensgezind over de invloed van XBRL op hun dienstverlening. Advisering wordt belangrijker, omdat de administratieve dienstverlening door XBRL minder tijd in beslag neemt en dus minder oplevert (Wielaard, 2009). Verder is het door het gebruik van XBRL eenvoudiger om rapportages naar persoonlijke wensen samen te stellen, zonder dat slechts van de in de software aanwezige standaardrapportages gebruik gemaakt hoeft te worden. Dit geeft, volgens de ondervraagden, mogelijkheden tot het leveren van stuurinformatie en een bijpassend advies. Boxmeer (2009) geeft ook aan dat door XBRL meer nadruk komt te liggen op adviesverlening, bijvoorbeeld in de vorm van het verlenen van management-informatie. Een andere nieuwe dienstverlening is branchevergelijking. Een dienst die door de uniforme XBRL-codering belangrijk kan worden. Verkruijse (2010) stelt ook dat, indien XBRL op transactieniveau gerealiseerd wordt, cijfers gebruikt kunnen worden voor rating en dus ook branchevergelijking. Het verschil met de opvatting van de geïnterviewden en bijvoorbeeld Verkruijse is dat de geïnterviewden minder inzicht hebben in de randvoorwaarden die noodzakelijk zijn om bijvoorbeeld een dienst als rating aan te kunnen bieden.
6.2.4 Invloed XBRL op de opleiding en competenties van accountants
De geïnterviewden zien de technische kant van XBRL en de automatiseringsspecifieke implicaties van XBRL als de belangrijkste competentie die accountants moeten ontwikkelen om goed te kunnen functioneren in het XBRL-tijdperk. Deze opvatting sluit aan bij die van een aantal vaktechnici (Jordaan, 2010; Majoor, van den Ende en Verkruijse in Heitling, 2010). Majoor en Verkruijse in Heitling (2010) en Verkruijse (2010) gaan daarbij wel verder in op de vaardigheid van accountants tot het beoordelen van processen en procedures. Zij zijn van mening dat accountants hierin vaardiger moeten worden, gelet op de toenemende automatisering binnen organisaties.
De geïnterviewden zijn van mening dat de opleidingen eveneens bepaalde nuances moeten aanbrengen om de 'nieuwe' accountant in de 'nieuwe' wereld op te kunnen leiden. Zo geven ze aan dat de ontwikkelingen in de accountancywereld, waaronder XBRL, en de verdergaande automatisering aandacht moeten krijgen in de opleidingen. Majoor, van den Ende en Verkruijse zijn ook van mening dat de opleidingen meer toegespitst moeten worden op automatisering en minder op accounting (Heitling, 2010). Verkruijse geeft daarop ook nog aan dat opleidingen op dit moment nog te veel worden ingestoken op verslaglegging van de traditionele jaarrekening en
de voorschriften die daarbij horen. Majoor en Verkruijse vinden dat automatisering een prominentere rol in de opleiding moet krijgen.
6.3 Samenvatting
Dit hoofdstuk beschreef een vergelijking van de resultaten uit het vijfde hoofdstuk tussen de drie grootte categorieën. Daarnaast zijn de praktische opvattingen tegen de theoretische opvattingen afgezet. Daarbij kwam naar voren dat de uitspraken die de geïnterviewden over XBRL deden, aansloten bij de omschrijvingen in de theorie. Over de invloed van XBRL op de werkzaamheden waren de theorie en de praktijk eensgezind. De geïnterviewden gingen hierbij wel dieper in op het aandragen van oplossingen voor het eventueel wegvallen van de samenstelverklaring, daar waar de theorie dit niet deed. Wat betreft de ruimte die XBRL geeft aan (nieuwe) dienstverleningen, komen de theoretische opvattingen met de praktische samen. Adviesverlening, het leveren van management-informatie en branchevergelijking en rating zijn de meest genoemde. Verkruijse (2010) gaat echter dieper in op de randvoorwaarden voor het kunnen aanbieden van de dienstverlening rating. Tot slot liggen ook de visies met betrekking tot de benodigde competenties en de opleidingen op één lijn. Kennis van XBRL en de automatiseringstechnische implicaties die XBRL met zich meebrengt moeten volgens de theorie en de praktijk een onderdeel worden van de opleidingen. Dit is ook de competentie die met name door accountants ontwikkeld moet worden; kennis van XBRL en de wijze waarop een XBRL-omgeving gecontroleerd en beheerst moet worden.
In dit hoofdstuk is met het voorgaande antwoord gevonden op de vierde deelvraag 'Welke gevolgen heeft XBRL op het accountantsberoep?'.
Conclusie
Aan het begin van dit onderzoek is de onderzoeksvraag als volgt geformuleerd: In hoeverre is de invoering van XBRL in het Nederlandse bedrijfsleven van invloed op het accountantsberoep? In het vervolg wordt antwoord gegeven op deze vraag en tevens zal een mogelijkheid tot vervolgonderzoek worden gegeven.
In hoofdstuk vijf zijn de resultaten van dit onderzoek besproken. Het zesde hoofdstuk vergeleek deze resultaten en zette ze tevens af tegen de theoretische opvattingen. De praktijk, de geïnterviewden in dit onderzoek, schatten de invloed van XBRL op hun werkzaamheden in als klein. Er zullen echter enkele nuances in het samenstel- en controleproces moeten worden aangebracht. Zo moet aan het begin van het samenstelproces de juiste koppeling van de jaarrekeningposten met de XBRL-codes worden gecontroleerd en gewaarborgd. In het controleproces moet deze controle eveneens worden uitgevoerd bij de jaarrekeningcontrole. De theorie geeft aan dat dezelfde nuances nodig zijn. Daarnaast gaat de theorie dieper in op de procedures die nodig zijn rondom het gebruik van de juiste taxonomie en de integriteit van de gekoppelde data. Deze moeten tijdens de interim-controle gereviewd en getest worden. Op basis van de invloed van XBRL op de werkzaamheden van accountants hebben de praktijk en de theorie dus dezelfde standpunten met hier en daar een toevoeging en/of verdieping.
Vervolgens de invloed op de dienstverleningen. De praktijk noemt advisering als de dienstverlening die het meest zal toenemen, mede doordat XBRL basiswerkzaamheden, zoals het inboeken van administratie en het uitvoeren van standaardcontroles, efficiënter maakt. Hierdoor blijft er meer tijd over voor advisering. Maar ook tijdens de implementatie en opstartfase van XBRL binnen organisaties zal de accountant een adviserende rol innemen. Andere dienstverleningen die volgens de geïnterviewden als gevolg van XBRL belangrijker zullen worden zijn benchmarking en het aanleveren van stuurinformatie. De theorie omschrijft dezelfde dienstverleningen als de dienstverleningen die belangrijker en mogelijk worden door het gebruik van XBRL.
Tot slot de invloed op de competenties van accountants en de opleidingen tot accountant. Zowel de theorie als de praktijk geven aan dat technische kennis van de inhoud en werking van XBRL en de automatiseringtechnische implicaties die XBRL met zich meebrengt, een belangrijke competentie is die accountants moeten ontwikkelen. De theorie en de praktijk zien de opleidingen graag meer aandacht besteden aan automatisering en minder op accounting en/of verslaggevingsvaardigheden.
Concluderend kan gezegd worden dat zowel de theorie als de praktijk de invloed van XBRL op het accountantsberoep inschat als klein. Hiermee is de hoofdvraag beantwoord. Wat de praktijk hierbij nog wel opmerkt, is dat bij organisaties, die al op een gestandaardiseerde wijze communiceren, XBRL slechts een vervangende tool voor communiceren zal zijn. Echter, accountantsorganisaties die minder geautomatiseerd zijn, zullen wel druk ondervinden door de invoering van XBRL. De verwachting is namelijk dat XBRL volledig de communicatiewereld zal overnemen, ten minste die voor de financiële gegevens, en daarom zal een accountantsorganisatie hierin mee moeten gaan. Organisaties die automatiseringstechnisch minder sterk zijn, zullen moeten meegaan of ze zullen buiten de boot vallen.
Aan het begin van dit onderzoek is reeds opgemerkt dat het onderzoek niet zal leiden tot harde conclusies en/of uitspraken en dat is ook de beperking van dit onderzoek. Echter, dit onderzoek heeft wel geleid tot een inzicht in de invloed van XBRL op het accountantsberoep. Een andere beperking is de omvang van het aantal geïnterviewden.
Deze beperkingen geven echter wel mogelijkheden voor vervolgonderzoek. Zo zou dit onderzoek onder een grotere steekproef kunnen worden uitgevoerd, wellicht door middel van een online-enquête. Hiermee zou het inzicht in de invloed van XBRL op het accountantsberoep vergroot worden en kunnen er meer representatieve conclusies worden getrokken. Een ander voorbeeld voor een vervolgonderzoek is de invloed op met name de werkzaamheden concreter te onderzoeken. In dit onderzoek is bewust gekozen om de algemene invloed op de werkzaamheden te onderzoeken, maar het kan interessant zijn om deze invloed op te splitsen in bijvoorbeeld de invloed op de risico-analyse, de interim-controle, de jaarrekeningcontrole, het inboekproces, etcetera.
Verklarende woordenlijst
Indien niet anders vermeld, zijn alle definities, die hieronder weergegeven zijn, ontleend aan het artikel 'Het ABC van SBR' van Jacobs in het tijdschrift Accountancynieuws (Jacobs, 2010).
AICPA33: The American Institute of Certified Public Accountants. Dit is werelds grootste organisatie van de accounting professie met bijna 370.000 leden in 128 landen.
Digipoort: dit is het elektronische postkantoor van de overheid voor
bedrijven. XBRL/SBR-rapportages naar overheidsinstanties worden via deze centrale poort ontvangen en vervolgens doorgesluisd naar de juiste instantie. Hierdoor wordt voorkomen dat al die instanties zelf hun eigen systemen met aparte standaarden gaan ontwikkelen. De Digipoort heette voorheen de OTP (Overheids Transactie Poort).
ESMA34: European Securities and Markets Authority. Dit is een onafhankelijke EU autoriteit dat bijdraagt aan het bewaken van de stabiliteit van het financiële systeem van de Europese Unie door te zorgen voor een integere, transparante, efficiënte en ordelijke werking van aandelenmarkten, alsmede het verbeteren van de bescherming van investeerders. Voorheen heette deze organisatie Committee of European Securities Regulators (CESR).
IFRS-GP: International Financial Reporting Standards - General Purpose.
Dit is een XBRL-taxonomie voor alle IFRS-begrippen (Jacobs, 2007).
Instance document: dit is een elektronisch document die - verwijzend naar
de elementen uit een specifieke taxonomie - financiële feiten bevat. Het zijn de feitelijke rapportages, bijvoorbeeld een belastingaangifte omzetbelasting voor het derde kwartaal of de kredietrapportage over het jaar 2010.
NBA35: De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. Het NIVRA en NOVAA zijn per 29 november 2010 informeel gefuseerd en gaan verder onder de naam NBA.
NIVRA36: Het Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants
(NIVRA) is de bij wet ingestelde beroepsorganisatie van meer dan 14.000 registeraccountants die werkzaam zijn als accountant in het vrije beroep, bij de overheid of het bedrijfsleven of die als financieel deskundige werkzaam zijn in verschillende functies in de maatschappij.
33 http://www.aicpa.org 34 http://www.esma.europa.eu/ 35 http://www.novaa.nl
NOVAA37: De Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten
(NOvAA) is bij wet ingesteld als beroepsorganisatie voor AA-Accountants. Zij zet zich onder meer in voor een goede uitoefening van het beroep AA-Accountant.
De NOvAA is een publiekrechtelijke organisatie. Alle AA-Accountants die in het register staan ingeschreven, zijn op grond van de wet lid van de NOvAA. Nederland telt ruim 6.500 AA-Accountants.
SBR: Standard Business Reporting, ook wel Standaard Bedrijfs Rapportage,
is een overkoepelend begrip voor de rapportages die gebaseerd zijn op XBRL en die zijn gericht op het terugdringen van administratieve lasten. Het voormalige Nederlandse Taxonomie Project (NTP) is inmiddels ook omgedoopt in SBR Programma. In dit programma werken marktpartijen samen om die lastenverlichting te realiseren door de invoering van efficiëntere rapportages.
SEC38: The U.S. Securities and Exchange Commission. Het doel van deze organisatie is het beschermen van investeerders, het onderhouden van eerlijke, ordelijke en efficiënte markten en het faciliteren in kapitaalformatie.
Style sheet: dit is de technische naam voor een manier om
XBRL-documenten op een leesbare manier te presenteren op beeldscherm of papier.
Taggen/ Mappen: dit is het proces waarbij gegevens of concepten uit
bestaande systemen worden gekoppeld aan elementen die zijn beschreven in een XBRL-taxonomie.
Taxonomie: de taxonomie is de beschrijving van de betekenis van
XBRL-elementen. XBRL is een taal, dus er kan een oneindige hoeveelheid taxonomieën worden aangemaakt voor elk denkbaar financieel of zakelijk proces. Omdat taxonomieën, bijvoorbeeld onder invloed van nieuwe wetgeving of belastingtarieven, regelmatig kunnen wijzigen, is het noodzakelijk dat XBRL-software niet met een statische versie van een taxonomie werkt, maar nieuwe taxonomieën online kan inlezen.
XBRL: eXtensible Business Reporting Language, ofwel uitbreidbare
rapportagetaal voor zakelijk gebruik. Meer nog dan een taal, is het eerder een raamwerk, een set gereedschappen, waarmee voor alle denkbare financiële processen een gestandaardiseerde set begrippen kan worden beschreven.
XML: eXtensible Markup Language. Een gestandaardiseerde set regels om
informatie in elektronische documenten te beschrijven. Het is ook de basis van een gestandaardiseerde manier om computersystemen met elkaar te laten praten. XML is op zichzelf niet krachtig genoeg om financiële rapportages weer te geven, maar bleek wel de ideale bouwsteen voor XBRL.
37 http://www.novaa.nl 38 http://www.sec.gov
Literatuurlijst
Diverse publicaties
Baarda, D.B., De Goede, M.P.M. (2006). Basisboek Methoden en Technieken. Wolters-Noordhoff. Houten.
Bisschop, M., Snijders, P. (2009). XBRL: Samenwerking accountants met softwareleveranciers essentieel. De Accountant, september Vol. 9: 24-26. Bottemanne, G. (2009). XBRL: stand van zaken. Accountant Adviseur, nr 4 (april): 22-25.
Boxmeer, A. (2009). Geen woorden, maar daden. De Accountant, december Vol. 116: 24-25.
Caseware Nederland bv (2010). Wat betekenen XBRL en SBR voor de accountantspraktijk? CasewareNieuws, XBRL special april 2010.
Cohen, E.E., Harmon, N. (2000). How XBRL Will Change Your Practice. The CPA Journal November Vol. 70 Issue 11: 36-41.
Conijn, F., de Haas, M., Stroom, A. (2004). XBRL voor eenduidige verslaggeving. Kluwer. z.pl.
Groot de, C.T., Serière de, J.H.W.M., Snijders, J.H. (2001). Informatiekunde 1. Wolters-Noordhoff, Groningen.
Heitling, F. (2010). XBRL-jaarrekening vraagt om ander soort audit. Accountancynieuws, 21 mei 2010.
Jacobs, J. (2007). XBRL voor accountants. Kluwer. Deventer.
Jacobs, J. (2010). Het ABC van SBR. Accountancynieuws, 26 maart 2010. Jordaan, G-J. (2010). Vrijstelling wijzigt werk accountant. Het Financiële Dagblad, 25 maart 2010.
KPMG (2010). Continuous Auditing en Contiunous Monitoring: Levert het de beloofde voordelen op?
Leijnse, W. (2006). Bestuurlijke informatievoorziening. Wolters-Noordhoff, Groningen/ Houten.
Majoor, B., van den Ende, D. (2010). Assurancemogelijkheden bij XBRL- rapportageprocessen. Accountancynieuws, 26 februari 2010.
Marshall, J. (2001). XBRL's Emerging Framework. Financial Executive January/ February Vol. 17 Issue 1: 62-63.
Reyes, E., Rodríquez, D., Dolado, J. (2007). Overview of XBRL technologies for decision making in Accounting Information Systems.
Rezaee, Z., Hoffman, C. (2001). The Evolution of Markup Languages. Internal auditor August Vol. 58 Issue 4: 46-51.
Romney, M.B., Steinbart, P.J. (2009). Accounting Information Systems. Pearson Prentice Hall, New Jersey.
Soltani, B. (2007). Auditing An International Approach, Pearson Prentice Hall, Harlow.
Van Hilvoorde, M. (2007). XBRL-jaarrekening is geen jaarrekening. De Accountant, april Vol. 113: 32-33.
Verkruijsse, H. (2010). Continuous monitoring en continuous auditing. Accountancynieuws, 26 maart 2010.
Watson, L.A., McGuire, B.L., Cohen, E.E. (2000). Looking at Business Reports Through XBRL-Tinted Glasses. Strategic Finance September Vol. 82 Issue 3: 40-45.
Westra, B.A.J., Mooijekind, M.J.Th. (2002). Compendium van de Accountantscontrole, Pentagon Publishing, Ede.
Wielaard, N. (2008). XBRL: routekaart voor accountants. De Accountant, juni Vol. 115: 56-62.
XBRL International (2008). Progress Report October 2008.
XBRL Nederland, Koninklijk NIVRA (2007). XBRL, de stand van zaken. November 2007
Zarowin, S., Harding, W.E. (2000). Finally, Business Talks the Same Language. Journal of Accountancy August Vol. 190 Issue 2: 24-30.
Internetpagina's
Aldridge, C., How to Improve the Quality of Accounting Information With XBRL, via http://www.ehow.com/how_7884230_improve-quality-accounting- information-xbrl.html, laatste geraadpleegd op 20 juli 2011.
American Institute of CPA's, via http://www.aicpa.org, laatst geraadpleegd op 11 april 2011.
Beehner, C., "XBRL" - Public Companies Learn to Adopt New SEC Reporting Format, via http://www.malinbergquist.com/xbrlreporting.htm, laatst geraadpleegd op 15 maart 2011.
Dijk van, V., Competenties opleiding Accountancy, via http://www.carrieretijger.nl/opleiding/economie-en
management/financieel/hbo-accountancy, laatst geraadpleegd op 26 juli 2011.
Diverse berichten, via http://www.pleinplus.nl/nieuws, laatst geraadpleegd op 14 maart 2011.
Diverse berichten, via http://www.deaccountant.nl/Accountant/Nieuws, laatst geraadpleegd op 7 juni 2011
Diverse pagina's, via http://www.xbrl-nederland.nl, laatst geraadpleegd op 4 april 2011.
Diverse pagina's, via http://www.xbrl.org, laatst geraadpleegd op 4 april 2011. Eijck, S. R. A., Kabinetsplan aanpak administratieve lasten, via
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-29515-311.html, laatst geraadpleegd op 14 maart 2011.
European Securities and Markets Authority, via http://www.esma.europe.eu, laatst geraadpleegd op 11 april 2011.
Haley, K., Extensible Business Reporting Language (XBRL), via
http://www.slideshare.net/keshahaley/research-paperkesha-haley, laatst