In dit hoofdstuk worden de twee kranten beschreven die in het onderzoek van toepassing zijn, namelijk De Telegraaf en de Volkskrant. In paragraaf 6.1 wordt ingegaan op De
Telegraaf en in paragraaf 6.2 wordt ingegaan op de Volkskrant. In paragraaf 6.3 wordt een
korte deelconclusie gegeven.
6.1. De Telegraaf
Op 1 januari 1893 te Amsterdam werd De Telegraaf opgericht door Henry Tindal. De reden voor het oprichten van De Telegraaf was bij Tindal de frustratie ten aanzien van de Nederlandse pers in het algemeen en het Algemeen Handelsblad in het bijzonder. De krant werd opgericht als neutraal ochtendblad gericht op een wat bredere lezerskring met grote belangstelling voor handel en nijverheid . Het blad behoorde niet tot een bepaalde zuil en wilde onafhankelijk zijn. (Wolf, 2009: 22-26)
In 1902 overleed Tindal en nam H.M.C. (Hak) Holdert De Telegraaf over. De krant werd uitgebreid, Holdert verlaagde de prijzen en maakte duidelijk aan zijn lezers duidelijk nog steeds volkomen neutraal te zijn op politiek gebied. (Wolf, 2009: 68-71)
Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte de krant duidelijk aan de zijde van Frankrijk, Engeland en Rusland te staan. De Duitsgezinde correspondent in Berlijn, G. Simons, kwam tijdens de oorlog in de problemen vanwege de fel anti-Duitse koers van De Telegraaf. Hak Holdert haalde hem in 1915 om die reden terug naar Amsterdam. Er werd tijdens de oorlog gespeculeerd over het waarom van Holderts anti-Duitse opstelling en er ontstonden geruchten dat De Telegraaf was omgekocht. (Wolf, 2009: 128-130) Tijdens de Tweede Wereldoorlog verschijnt De Telegraaf onder controle van Duitse militairen bevelhebbers in Nederland. In 1944 werd de krant overgenomen door SS’er Henri Holdert, de zoon van eerdere eigenaar Hak Holdert. De krant zou steun verlenen aan de vijand en kreeg daardoor een verschijningsverbod van 1945 tot 1949. Toen het
verschijningsverbod in 1949 werd opgeheven, boog Jaap Goedemans zich vanaf toen over de formatie van de nieuwe redactie. Er ontstonden nieuwe redacties en sinds 1966 mocht de krant zich weer het grootste dagblad van Nederland noemen. (Wolf, 2009: 250-300) Vanaf de jaren 80 veranderde de krant door een grote wisseling van personen in de top. De krant kreeg meer kwaliteit en had een sterke sport- en kunstredactie
ruim 720.000. In 2009 werd Sjuul Paradijs de nieuwe hoofdredacteur en volgde Paul Jansen hem in 2015 op. In de nieuwsselectie is de krant opvallend standvastig gebleven. Met de aandachtsgebieden misdaad, sport, entertainment en financieel-economisch nieuws, die vandaag als het speerpunt van de krant gelden, weet de krant zich een eeuw eerder ook al te onderscheiden. Dat De Telegraaf er al zo lang in slaagt lezers aan zich te binden, heeft veel te maken met de sterke team spirit bij de redactie. (Wolf, 2009: 460- 490)
‘In zijn algemeenheid zie je dat de kranten op het gebied van extremisme een
ontwikkeling hebben meegemaakt. Zowel de Volkskrant als De Telegraaf hebben mensen aangewezen die op dat vlak hun specialisme hebben’, vertelt Bart Olmer, verslaggever en terrorist expert De Telegraaf.
De krant verschijnt zes dagen in de week per print en op zondag digitaal. Elke zaterdag verschijnt de bijlage Reizen, Wonen, Varen en Weekeinde. De rubrieken in de krant zijn Binnenland, Buitenland, De Financiële Telegraaf, Privé, Vrouw, Telesport, Wat U zegt en het Stan Huygens Journaal. ‘Het harde nieuws staat voorin de krant bij de rubriek
Binnenland’, legt Joost de Haas uit, Adjunct-hoofdredacteur De Telegraaf. ‘We hebben een aparte Buitenland pagina, maar bij buitenlandse onderwerpen die als wereldnieuws worden gezien, zoals bij Charlie hebdo, halen we deze onderwerpen naar voren en plaatsen we ze dus in de rubriek Binnenland. Bij Charlie hebdo liepen de rubrieken Binnenland en Buitenland dus door elkaar, maar dat was niet erg want het grootste en belangrijkste nieuws stond vooraan.’
Voor abonnees verschijnt op vrijdag het magazine Vrouw bij De Telegraaf. Bij de verkoop van losse nummers verschijnt deze op zaterdag. (TMG, 2014)
Van 2004 tot 2009 verscheen De Telegraaf ook op zondag. Die zondagkrant verdween echter weer in 2009 vanwege advertentie- en abonnementeninkomsten die tegenvielen Sinds 2014 verschijnt De Telegraaf weer op zondag, maar dan alleen digitaal.
De Telegraaf wordt uitgegeven door Uitgeversmaatschappij De Telegraaf (UMT), een
dochtermaatschappij van Telegraaf Media groep. In 2014 bedroeg de krant een oplage van 455.927 exemplaren. (De Telegraaf, 2015).
De Telegraaf is sinds 1996 ook acties op het internet, onder www.telegraaf.nl en heeft ook
een webshop. De Telegraaf bereikte in 2014 ruim 1,8 miljoen lezers van 13 jaar en ouder. Dit is ongeveer 12,4 % van de hele bevolking. (TMG, 2014)
De Telegraaf wordt gezien als een populaire krant, aangezien het meer amusement dan
informatie aanbiedt. Het blad richt zich op een breed publiek, namelijk een dwarsdoorsnede van de Nederlandse samenleving. (Bakker & Scholten, 2009)
Wat betreft de cartoons uit Charlie Hebdo was er geen discussie over het plaatsen ervan. ‘Voor De Telegraaf waren de cartoons van grote nieuwswaarde en daarom wilden wij deze in onze krant plaatsen’, vertelt Bart Olmer, verslaggever De Telegraaf. ‘Wel hebben wij besloten om geen specifieke cartoons uit Charlie Hebdo van bijvoorbeeld Mohammed met een tulband te plaatsen, aangezien deze cartoons echt gemaakt zijn om bepaalden gelovigen te beledigen’, voegt Joost de Haas toe, adjunct-hoofdredacteur De Telegraaf.
6.2. De Volkskrant
De Volkskrant verschijnt in 1919 voor het eerst als weekblad en in 1921 voor het eerst als
dagblad. Jan Vesters werd de eerste hoofdredacteur. Het was een ‘dagblad voor het katholieke volk’ en de redactie hield zich aan de opvattingen en regels die gelden binnen de katholieke zuil. In de eerste 10 jaar lag het accent op opiniërende artikelen en minder op een goede nieuwsvoorziening. In de jaren 30 werd het steeds meer een nieuwskrant en groeide het aantal abonnees naar 27.000. (Ybema, 20013: 80-87)
In de Tweede Wereldoorlog nam Vesters onder druk van de Duitse bezetter ontslag. Er kwam een nieuwe hoofdredacteur namelijk D.C. van der Pool, lid van de Nationaal- Socialistische Beweging (NSB). Abonnees zeiden op, redacteuren namen ontslag en in oktober 1941 hield de krant op met bestaan. Na de oorlog keerde de Volkskrant terug als landelijk ochtendblad. Het streven werd het maken van een journalistiek volwaardige nieuwskrant die kan concurreren met commerciële, niet-katholieke dagbladen. C.P.M. Romme werd de nieuwe hoofdredacteur en Joop Lücker werd journalist
hoofdredacteur. Alles draaide vanaf toen om het nieuws en dat werd een groot succes. De krant bood een mengeling van nieuws, politieke beschouwingen en humor aan en er werden nieuwe rubrieken bedacht.
Romme werd in 1946 voorzitter van de Katholieke Volkspartij (KVP) en gebruikte de
Volkskrant als podium voor zijn opvattingen. In de katholieke arbeidsbeweging groeide
hier toen langzaam verzet tegen omdat hij zijn twee functies met elkaar vermengde. In 1952 werd Romme ontslagen als hoofdredacteur. De Volkskrant wilde in de eerste plaatst een nieuwsblad zijn, en daarna pas een katholiek opinieblad met een eigen onafhankelijke mening. Daardoor werd de Volkskrant niet meer alleen door katholieken gelezen, maar ook door niet gelovigen. Jan van der Pluijm werd de nieuwe hoofdredacteur tot 1982 en
de Volkskrant maakte in die periode een gigantische groei door. In 1960 waren er bijna
165.000 abonnees. Onder leiding van Van der Pluijm werd de krant steeds meer een dagblad met een uitgesproken progressief karakter. De krant richtte zich steeds meer op hoger opgeleide lezers en meer voor jonge lezers.
In 1965 werd de onderkop ‘Katholiek dagblad voor Nederland’ geschrapt. De krant moest een grotere openheid en toegankelijkheid voor brede lezersgroepen worden. In 1970 kwamen er nieuwe rubrieken en zat het aantal abonnees op meer dan 200.000. in 1982 werd Harry Lockefeer de nieuwe hoofdredacteur en volgde er een periode van ingrijpende veranderingen in de journalistieke kwaliteit van de krant en er kwamen veel nieuwe rubrieken op het gebied van kunst en economie. In 1995 werd Pieter Broertjes de nieuwe hoofdredacteur en sinds 2010 is dit Philippe Remarque. (Gessel, 1995: 19-28). ‘Momenteel wordt de krant nog steeds als links gezien, maar de vraag is of dat nog steeds zo is als je hem nu leest. Wij horen niet bij een politieke partij en willen verschillende standpunten laten zien’, vertelt Ariejan Korteweg, politiek redacteur van de Volkskrant. ‘Wij beschouwen onszelf nu als een professionele nieuwskrant met progressieve genen, dit blijkt ook uit de keuze voor columnisten die uit allerlei verschillende richtingen komen’, ligt Rob Vreeken toe, buitenland redacteur van de Volkskrant.
De krant verschijnt zes dagen in de week per print en had in 2014 een oplage van 259.114. Sinds 1996 is de Volkskrant ook op het internet actief met een eigen website, namelijk www.volkskrant.nl. De rubrieken in de Volkskrant zijn Ten Eerste, Wetenschap, Economie, Opinie & Debat, De rubriek U en Sport. ‘De rubriek Ten Eerste vertegenwoordigt het belangrijkste nieuws’, vertelt Ariejan Korteweg, politiek redacteur de Volkskrant. ‘Vroeger hadden wij de rubrieken Ten Eerste, Binnenland en Buitenland. In praktijk bleek dat er veel nieuws van binnen- en buitenland ook bij Ten Eerste stond. Hieruit bleek dat het onderscheid tussen binnen- en buitenland niet meer nuttig was en hebben wij besloten dat toen te laten vallen’. De Volkskrant heeft elke dag de Bijlage V waarin onderwerpen aan bod komen als Kunst, Cultuur, Film en Media. Op zaterdag publiceert de krant de bijlage Vonk, met achtergrond- en opinieartikelen. Daarnaast heeft de Volkskrant ook de tijdschriften Sir Edmund en het Volkskrant Magazine. (Persgroep Nederland, 2015)
De Volkskrant wordt gezien als een kwaliteitskrant, gezien het relatief hoge aanbod van
informatie boven het aanbod van amusement. Het blad richt zich op een de hoger opgeleiden in de Nederlandse samenleving. De lezers worden gezien als betrokken, nieuwsgierige mensen die geïnteresseerd zijn in de wereld om hen heen. (Bakker & Scholten, 2009)
Wat betreft de cartoons over Charlie Hebdo was er geen discussie over de plaatsing ervan. ‘Wij besloten om de cartoons in de krant af te beelden want dat is tenslotte het nieuws. Hier was eigenlijk nauwelijks discussie over’, vertelt Rob Vreeken, buitenland redacteur van De Volkskrant. ‘Je kunt wel stellen dat we schrijven vanuit een sympathie voor Charlie Hebdo. We hebben sympathie voor de slachtoffers en staan voor vrijheid van
meningsuiting’. Pieter Giesen, correspondent in Frankrijk voor de Volkskrant, voegt hieraan toe: ‘We hadden wel discussie over het plaatsen van de cartoons op de voorpagina. Er zijn kranten die dit hebben gedaan als een soort politiek statement. Wij wilden laten zien dat de cartoons de aanleiding van de aanslag waren, maar we wilden geen statement maken of campagne voeren. Daarom hebben we besloten deze cartoons, ook van Mohammed, niet op de voorpagina te plaatsen maar gewoon binnenin de krant’.
6.3. Deelconclusie
Op 1 januari 1983 werd De Telegraaf opgericht door Henry Tindal. Het werd opgericht als neutraal ochtendblad gericht op de bredere lezerskring. Tussen 1945 en 1949 kreeg de krant een verschijningsverbod omdat het steun zou verlenen aan de vijand, namelijk Duitsland. Vanaf de jaren 80 kreeg de krant meer kwaliteit en had het een sterke sport- en kunstredactie. In 2009 werd Sjuul Paradijs de nieuwe hoofdredacteur en
aandachtgebieden werden misdaad, sport, entertainment en financieel-economisch nieuws. Sjuul Paradijs werd in 2015 opgevolgd door Paul Jansen.
De krant verschijnt zes dagen in de week per print en op zondag digitaal. De Telegraaf wordt uitgegeven door Uitgeversmaatschappij De Telegraaf (UMT). In 2014 bedroeg de krant een oplage van 455.927 exemplaren . De krant is nog steeds volkomen neutraal op politiek gebied en wordt gezien als een populaire krant, gezien het relatief hoge aanbod van amusement boven het aanbod van informatie.
In 1919 verschijnt de Volkskrant voor het eerst als weekblad en in 1921 voor het eerst als dagblad, dit onder leiding van Jan Vesters. De redactie hield zich aan de opvattingen en regels die gelden binnen de katholieke zuil. In 1941 hield de krant op met bestaan en na de oorlog keerde de krant terug als landelijk ochtendblad. Het streven werd het maken van een journalistiek volwaardige nieuwskrant die kan concurreren met commerciële, niet-katholieke dagbladen. In 1965 werd de onderkop ‘Katholiek dagblad voor Nederland’ geschrapt en ging het zich meer richten op hoger opgeleide lezers. Sinds 2010 is Philippe
Remarque de nieuwe hoofdredacteur. De krant verschijnt zes dagen in de week per print en had in 2014 een oplage van 259.114. De krant wordt gezien als een kwaliteitskrant, gezien het relatief hoge aanbod van informatie boven het aanbod van amusement.
Wat betreft de cartoons uit Charlie Hebdo was er geen discussie over het plaatsen ervan.