Stigmatisering

De mate waarop de omgeving gender benders accepteert is van grote invloed op de identiteit en zelfwaardering. De deelvraag die hierbij aansluit luidt: In hoeverre ervaren de gender benders stigmatisering vanuit de omgeving? Uit het onderzoek blijkt dat veel van de respondenten stigmatisering ervaart vanuit de omgeving. Dit houdt in dat zij ervaringen hebben met negatieve sociale reacties vanuit de omgeving (Lamont & Mizrachi, 2011) die een invloed hebben op de psychische gesteldheid. Voor de gender benders blijkt stigmatisering echter in veel mindere mate aanwezig te zijn dan voor de ex transseksuelen, dit zou gelinkt kunnen worden aan de mate waarop er non-normatief gedrag wordt vertoond.

5.5.1 Stigmatisering vanuit de directe omgeving

Vaak blijkt dat de omgeving niet altijd even positief stond tegenover de vrouwelijke gevoelens en behoeftes tot bijvoorbeeld als vrouw verkleden van de gender benders. Vooral de ouders proberen deze gedragingen te onderdrukken. Soms laat een enkel familielid het toe waardoor de persoon in kwestie nog wel een gevoel van acceptatie meekrijgt.

Uit de resultaten blijkt dat de gender benders en travestieten uit het onderzoek in mindere mate stigmatisering hebben ervaren vanuit de omgeving dan de transseksuelen. Dit zou te maken kunnen hebben met de radicalere veranderingen die transseksuelen doorgaan. Zij vormen een compleet nieuwe vrouwelijke identiteit, terwijl gender benders en travestieten deze tijdelijk aannemen en hier in

sommige gevallen ook geld mee verdienen. Daarnaast is mij opgevallen dat gender benders vaak een sterk gevoel van verbintenis –zoals in de Lellebel- uitstralen, waardoor eventuele stigmatisering vanuit de omgeving minder grip lijkt te krijgen op het individu. Dit komt naar voren in het verhaal van Soleh, waarbij zij vertelt dat café de Lellebel ook figureert als een plek waar men terecht kan met vragen en gevoelens over gender bending. De travestieten die hier werken geven dus steun en adviezen aan elkaar en aan de bezoekers, een positief proces.

Echter heb ik tijdens mijn onderzoek ook een paar schrijnende verhalen gehoord betreffende acceptatie vanuit de directe omgeving. Zo ook het verhaal van Ava, haar is namelijk het contact met haar kinderen ontnomen na haar transitie. Door een lesbisch vriendinnenstel was haar voor de transitie gevraagd of zij donor wilde zijn. Ava wilde altijd al kinderen en stemde hiermee in. Samen hebben zij twee kinderen gekregen. Het contact met haar kinderen werd echter ontnomen toen Paul

transformeerde naar Ava. Ze zegt hierover:

‘Zij wisten al wel dat ik mij ook als vrouw manifesteerde, dus ik maakte daar geen geheim van. Maarja, na heel veel gesprekken van hoe en wat hebben we het besloten. En zij was gelijk de eerste

keer zwanger. […] Nadat ik dus officieel had besloten om de transitie in te gaan heb ik ze nooit meer gezien. Sinds vorig jaar krijg ik nu weer foto’s opgestuurd. ‘

Als ik Ava vraag wat de reden was dat hij zijn twee dochters niet meer mocht zien zegt ze:

‘Ja zij wilden geen derde moeder. Ze wilden een vader voor de kinderen en geen derde moeder. En ze vonden dat ik tegen hen gelogen had, dat ik allang met dat traject bezig was maar dat was helemaal niet zo. Voor mij was het nog niet zo duidelijk allemaal. Pas toen ze zwanger was van de tweede ben ik naar een gendertherapeut gegaan. ‘

Pratend over het niet mogen zien van haar twee kinderen: ‘Toen ben ik ook wel even ingestort. Dat is eigenlijk het enige verlies wat ik heb gehad, voor de rest ben ik niemand kwijt geraakt.’ De vriendschappen van Ava zijn naar eigen zeggen eigenlijk allemaal alleen maar intensiever geworden nadat ze in transitie is gegaan. Veel vrienden reageerden op haar transitie alsof zij als vrouw altijd al zo geweest was. Op haar werk krijgt ze nooit afwijkende opmerkingen. Ze vertelt niet aan iedereen dat ze transseksueel is, maar zegt hierbij wel een open houding te hebben.

Ava heeft een deels Indonesische afkomst, ze gaat graag terug naar het land om haar vaders familie te bezoeken. Over het proces van transgender zijn en de reactie van de omgeving hierop is Ava heel positief. Zij vertelt mij dat haar Indonesische familie en vrienden haar direct omarmden als vrouw.

Terugkijkend heeft Ava heel wat moeten doorstaan, net zoals Linda. Linda werd door haar transitie uit het familiebedrijf gezet, brak met haar vriendin en heeft een ingewikkelde voogdijzaak doorstaan om het contact met haar dochter te kunnen onderhouden. Ook is Linda uit het familiebedrijf gezet door haar zus en zwager, een plek waar ze zich niet als Linda mocht vertonen. Ze vertelt

hierover: ‘Maar ik heb wel heel veel gewonnen, ik kan nu 24 uur per dag Linda zijn, dankzij hun, dat ze me eruit geschopt hebben.’ Na een tijd is Linda ook weer in het goede gekomen met de meeste mensen uit haar omgeving, zo ook met haar zus en zwager. Ze vertelt hierbij dat ze hen vergeven heeft en inziet dat de acties van hen voortkwamen uit angst.

De bovenstaande situaties geven weer dat er nog veel negatieve houdingen bestaan tegenover het gender overschrijdend gedrag van de respondenten en dat de respondenten wel degelijk

stigmatisering ervaren, voor de één heftiger dan de ander. Dit is niet bij alle familieleden en

vriendschappen het geval, maar zeker wel bij de meerderheid, dit is waarschijnlijk in wisselwerking met ervaringen vanuit de huidige maatschappelijke visie en de mate waarin non-normatief gedrag vertoond wordt.

5.5.2 Stigmatisering vanuit de Nederlandse maatschappij

Het non normatieve gedrag wordt in de huidige Westerse samenleving verklaard vanuit de notie dat echte mannen heteroseksuele mannen zijn, waarbij vrouwelijkheid gedevalueerd wordt. De begrenzingen van gender worden duidelijk door de levensverhalen van de gender benders. Dat deze

maatschappelijke norm ook zijn weerslag heeft op gender benders is uit de resultaten naar voren gekomen.

Echter bestaan er wisselende geluiden, de gemeenschap of buurt en de sociale cohesie die deze heeft bepalen namelijk een groot deel van deze ervaringen. Soleh vertelde mij het volgende: ‘Als jongens me hier buiten voor de Lellebel lastig vallen, komen zij bij wijze van spreken al naar buiten stormen en gaan ze bijna met hen matten, weet je wel.’ Hij spreekt hier over de Marokkaanse buren van Café de Lellebel. Als ik Soleh vraag naar de algemene maatschappelijke visie op transseksualiteit zegt hij:‘De maatschappij kijkt er heel erg lacherig over.’

De travestieten krijgen meestal positieve reacties van de toeristen in de stad. Kees zegt hierover: ‘Ja, die zijn juist lief.’ Een enkele keer ervaren zij negatief commentaar op straat, maar zeggen altijd een tegenopmerking te hebben, dit hoort er volgens Kees ook bij. De gender benders hebben hier ervaringen mee, maar laten ook blijken hier tegen opgewassen te zijn, door het maken van een felle opmerking.

Ava en Linda hebben ook gemixte ervaringen met stigmatisering op straat en vanuit de maatschappij. Ava krijgt op straat nooit negatieve opmerkingen, terwijl Linda weleens een aanvaring heeft gehad met een groep Marokkaanse jongeren. Keuzenkamp et al. (2013) toonden ook aan dat de mate van tolerantie lager ligt onder Turkse en Marokkaanse Nederlanders. Echter spreekt het verhaal van Soleh, over de Marokkaanse buren van Café de Lellebel die juist hulp bieden als er negatief gedrag tegenover travestieten plaatsvindt op straat, dit tegen.

De ervaringen met stigmatisering beïnvloeden naar alle waarschijnlijkheid het zelfbeeld van de respondenten. De mate van zichzelf mogen en kunnen zijn is voor elk individu van groot belang in de samenleving. Hierin worden de gender benders in zekere zin belemmerd, mocht het zijn in

verschillende gradaties. Of en hoe dit het zelfbeeld beïnvloedt is dan ook naar voren gekomen in de levensverhalen van de respondenten. Er blijkt opmerkelijk weinig verschil te zijn in de mate van stigmatisering tussen de respondenten met een verschillende afkomst. De reacties zijn voor beiden vaak wisselend, maar zeker niet uitsluitend positief.