Steun vanuit Europa

Ook vanuit de Europese Unie wordt geld vrijgemaakt ter bevordering van de vertaling van literaire werken binnen de Europese talen. Het EACEA, Education, Audiovisual, and Culture Executive Agency, onderdeel van de Europese Commissie, houdt zich hiermee bezig. Ieder jaar deelt de commissie beurzen uit aan literaire projecten binnen Europa, die bijdragen aan de verspreiding van cultuur binnen Europa, publiek en cultuur dichter bij elkaar brengen en bijdragen aan de ontwikkeling van de capaciteiten en de carrière van kunstenaars. De belangrijkste pijlers voor literaire projecten zijn:

- De promotie van vertaalde Europese literatuur;

- Het bevorderen van de vertaling van kleinere talen naar het Engels, Duits, Frans en Spaans voor een grotere verspreiding van het werk;

- Het bevorderen van de vertaling van minder grote en bekende genres;

- Het bevorderen van het gebruik van digitale middelen om literatuur te verspreiden en te promoten; - Het bevorderen van de verspreiding en promotie van boeken die de Europese literatuurprijs gewonnen hebben; en

- Het steunen van de bekendheid van vertalers. (Europese Commissie, 2018)

Net als de vertaalsubsidie van het Letterenfonds, is deze financiële steun alleen aan te vragen door uitgeverijen, en niet door vertalers. Per aanvraag wordt maximaal 50% van de totale kosten van het ingediende project uitgekeerd als subsidie. Op de website van het EACEA is informatie over de toegewezen subsidies terug te vinden tussen 2014 en 2017. Hoewel er in alle jaren ook vanuit Zweden aanvragen zijn ingediend voor

vertaalprojecten, is er in de afgelopen jaren geen subsidie toegekend aan een Zweeds project.

5.3 Prijzen

Zweedse vertalers van Nederlandse literatuur kunnen niet alleen vanuit hun eigen land meedingen naar vertaalprijzen, ook in het buitenland maken zij kans op prijzen. In

Nederland zijn er verschillende organisaties die prijzen uitreiken aan buitenlandse vertalers. Sommige prijzen worden uitgereikt op basis van de kwaliteit van de vertaling, anderen op basis van de functie van een vertaling. Vanuit het Nederlands Letterenfonds wordt jaarlijks een prijs uitgereikt aan literair vertalers. Op deze prijs maken zowel vertalers in en vertalers uit het Nederlands kans die al langere tijd werkzaam zijn als vertaler en zich onderscheiden door hun hoge kwaliteit en hun inzet als ambassadeur voor een bepaald taalgebied, genre, of voor literair vertalen in het algemeen. In de oneven jaren wordt alleen een vertaler in het Nederlands bekroond, maar in de even jaren zowel en een vertaler in en een vertaler uit het Nederlands. Met deze prijs wil het Letterenfonds de vertalers meer op een voetstuk zetten en het belang van hun werk als bemiddelaar tussen talen, literaturen en culturen meer onderstrepen. De geldprijs bedraagt € 10.000. Uit deze omschrijving valt op te maken dat deze vertaalprijs een onderscheiding van het oeuvre van een ervaren vertaler is, een vertaler die al meerdere kwalitatieve vertalingen op zijn naam heeft staan. Hieruit kan geconcludeerd worden dat een beginnend vertaler weinig kans maakt. Deze prijs bestaat nog maar een aantal jaar, sinds de oprichting van het Nederlands Fonds voor de Letteren in 2010, en is sindsdien nog niet door een Zweedse vertaler van Nederlandse literatuur gewonnen.

Vóór de fusie van het Letterenfonds en het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds (NLPVF), gaf laatstgenoemde orgaan ook een prijs uit aan een vertaler. Deze vertalersprijs werd uitgereikt aan een buitenlandse vertaler die zich niet alleen door zijn of haar vertalingen, maar ook op andere manieren heeft ingezet voor de Nederlandstalige literatuur. Deze prijs bedroeg een geldbedrag van € 5.000. In 2009 is deze prijs gewonnen door Zweeds vertaler Ingrid Wikén Bonde. Het juryrapport is gebaseerd op haar vertaaloeuvre, met onder andere Nederlandse literatuur van Multatuli en Kader Abdolah, alsmede haar inzet voor de opleiding Nederlands als universitair docent aan de Universiteit van Stockholm.

Naast het Nederlands Fonds voor de Letteren, reikt literair tijdschrift Filter ook ieder jaar een prijs uit aan de meest bijzondere vertaling van het jaar

(http://www.tijdschrift-filter.nl/filter-vertaalprijs.aspx ). Deze prijs is niet begrensd tot een specifiek genre noch vertaalrichting: zowel vertalers in als uit het Nederlands maken kans. Belangrijke aandachtspunten voor de jury van deze prijs zijn de vindingrijkheid van de vertaler en de creativiteit van de vertaler bij het oplossen van vertaalproblemen die voortvloeien uit het te vertalen werk. Aan de prijs is een bedrag van €10.000

verbonden, dit wordt door Filter uitgekeerd aan de maker of makers van de bekroonde vertaling. In het archief van Filter zijn de prijswinnaars vanaf 2007 te bekijken, er heeft nog geen Zweedse vertaler gewonnen.

Tot slot reikt het Cultuurfonds jaarlijks de Martinus Nijhoff Vertaalprijs uit, deze wordt beschouwd als de belangrijkste Nederlandse prijs voor vertalers

(https://www.cultuurfonds.nl/informatie/onderscheiding-prijzen-en-stipendia). Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een vertaler die vertaalt in het Nederlands, maar eens in de vijf jaar wordt de prijs uitgereikt aan een vertaler uit het Nederlands. Aan de prijs is een geldbedrag van €35.000 verbonden. In het archief van het Cultuurfonds is terug te zien dat de prijs tweemaal door een Zweedse vertaler in ontvangst is genomen. In 1979 heeft Ingrid Wikén Bonde de prijs gewonnen, vanwege haar vertaling van

Nederlandstalige literatuur in het Zweeds, maar in het bijzonder voor haar vertaling van

De Kapellekensbaan van Louis Paul Boon. In 1991 won Per Holmer de Vertaalprijs,

hoofdzakelijk voor zijn Zweedse vertalingen van de Nederlandse letterkunde.

Binnen de Europese Unie bestond er in de jaren 1990 ook een prijs voor vertalers. Deze prijs, de ‘Aristeion Prize’, werd tussen 1990 en 1999 ieder jaar uitgereikt aan een

schrijver en een vertaler van een Europees boek, om zo de Europese literatuur te promoten. De prijs werd na 1999 opgegeven en in 2009 opgevolgd door de European Union Prize for Literature, een prijs die enkel nog aan schrijvers wordt uitgereikt (http://www.euprizeliterature.eu). Wel wordt er in de motivatie van de prijs genoemd dat het prijzengeld ook bedoeld is om een begin te geven aan de vertaling van het boek naar andere talen. Indirect zal de prijs dus zorgen voor werkgelegenheid voor vertalers, volgens de organisatie.

6. Veldonderzoek

In de voorgaande hoofdstukken heb ik met behulp van secundaire bronnen de situatie voor de Nederlandse literatuur in Zweden en de werkgelegenheid voor de vertalers geschetst. De informatie die hiervoor gebruikt is, vond ik onder andere op websites en in brochures van instanties en organisaties die werken met vertalers en met financiële steun voor vertalers en vertalingen. Naast deze secundaire bronnen heb ik ook direct contact gezocht met alle Zweedse vertalers die in de afgelopen vijftien jaar Nederlandse literatuur vertaald hebben, alle uitgeverijen die in de afgelopen vijftien jaar een

Nederlands vertaald werk hebben uitgegeven, en tot slot het Nederlands Letterenfonds. Ik heb aan alle vertalers, en aan alle uitgeverijen dezelfde vragen gesteld, en het

Nederlands Letterenfonds gevraagd naar hun bijdrage aan de Nederlandse literatuur die naar het Zweeds vertaald wordt. Op deze manier hoop ik naast het literatuuronderzoek ook inzicht te krijgen in de huidige situatie. Hoewel het aantal respondenten niet groot genoeg is om statistische conclusies te kunnen trekken, vind ik het belangrijk om ook de ervaringen en bevindingen van werkzame vertalers mee te nemen in dit onderzoek. In dit hoofdstuk zal ik de resultaten van deze enquêtes bespreken.