Beurzen

Het onderzoeksrapport stelt dat literair vertalers in Zweden aanspraak kunnen maken op gemiddeld €15.000 per jaar van de Zweedse overheid (CEATL, 2008: 41).Het

onderzoek specificeert echter niet op welke manier vertalers hier aanspraak op kunnen maken of door wie en op basis waarvan dit bedrag uitbetaald wordt. Het blijkt lastig om dit uit te vinden. In Nederland worden subsidies en andere financiële steun voor

vertalers en vertaalprojecten geregeld door het Nederlands Fonds voor de Letteren, zoals eerder genoemd. In Zweden komt de steun uit verschillende hoeken, er zijn verschillende organisaties en instanties die zich afzonderlijk van elkaar hiermee

bezighouden. Verschillende kranten schreven een aantal jaar geleden over een groeiende behoefte aan een eigen instantie voor vertaalsubsidies, maar in het huidige beleid lijkt dit nog niet doorgevoerd te zijn (Kalmteg, 2007; Söderling, 2007). De afdeling subsidies voor buitenlandse vertalingen is in de afgelopen jaren ondergebracht bij verschillende literaire en culturele instanties, zoals Sveriges Författarförbund, Författarfond, het Översättarcentrum, Svenska Institutet en Kulturrådet. De meeste van deze instanties richten zich hoofdzakelijk op schrijvers en kunstprojecten, en vertalers en vertalingen zijn vaak een bijzaak. Bij navraag bij bovengenoemde instanties, blijkt dat niet iedereen op de hoogte is van de huidige situatie. Wanneer ik navraag bij onder andere

Översättarsektionen, het Översättarcentrum, Svenska Institutet, Kulturrådet en Sveriges Facköversättarförening wie zich nu precies bezighoudt met financiële steun voor

vertalers, ontvang ik verschillende antwoorden en lijkt het niet algemeen bekend te zijn welke instantie momenteel verantwoordelijk is voor subsidieaanvragen van vertalers. Het is daarom lastig om de juiste informatie te vinden.

In de volgende paragrafen licht ik de verschillende instanties die momenteel subsidies verlenen en hun functie kort toe.

4.2.1 Författarförbundet

Sveriges Författarförbund, opgericht in 1893, is een organisatie die zich inzet voor schrijvers en literair vertalers. De organisatie houdt zich bezig met economische,

juridische en sociale kwesties binnen de literaire wereld en zet zich bijvoorbeeld in voor de financiële positie van vertalers, zowel in de vorm van advies over voorzieningen als in de vorm van beurzen. De werkzaamheden van Sveriges Författarförbund zijn

vergelijkbaar met die van het Nederlands Fonds voor de Letteren, hoewel het een minder breed werkveld heeft. Författarförbundet is onderverdeeld in verschillende afdelingen, waarvan Översättarsektionen speciaal gericht is op literair vertalers. Deze afdeling organiseert cursussen, bijeenkomsten en verschillende activiteiten voor literair vertalers. Översättarsektionen probeert op die manier kennis te verspreiden over literair vertalen en de betekenis van vertalen. Daarnaast verschaft de afdeling informatie over (minimum)vertaaltarieven, voorbeeldovereenkomsten en geeft het advies aan vertalers. Leden van Översättarsektionen genieten tevens de mogelijkheid om specifieke beurzen en subsidies aan te vragen die uitgegeven worden door Författarförbundet en alleen voor leden bestemd zijn. Översättarsektionen lijkt vooral gericht te zijn op vertalers, en niet zozeer op uitgevers of het lezerspubliek, twee doelgroepen waar het Letterenfonds zich wel op richt. In vergelijking is Översättarsektionen een relatief kleine organisatie met een beperkter aantal werkzaamheden.

4.2.1.1 Beurzen via Författarförbundet

Op de website van Författarförbundet is een lijst te vinden met verschillende soorten beurzen die aangevraagd kunnen worden door schrijvers, vertalers en in sommige gevallen ook door andere kunstenaars die zich willen inzetten voor kunst en literatuur. Een aantal beurzen wordt beschikbaar gesteld door Författarförbundet zelf, maar de meeste beurzen in de lijst komen van zelfstandige organisaties of fondsen van

bijvoorbeeld uitgeverijen of individuele personen. Op deze manier biedt

Författarförbundet een duidelijk overzicht van de beschikbare steun, hoewel opgemerkt moet worden dat deze lijst niet volledig is. Ik zal hieronder kort de voor mijn onderzoek relevante beurzen toelichten.

Allereerst beheerst Författarförbundet een aantal kleinere fondsen,

Författarförbundets Understödsfonder. Vanuit deze fondsen worden ieder jaar kleine beurzen uitgedeeld aan leden die financiële steun nodig hebben, bijvoorbeeld vertalers die (langdurig) ziek zijn. De raad van Bestuur van Författarförbundet kent de beurzen toe: de hoogte van de beurzen of de voorwaarden voor de aanvraag wordt niet verder gespecificeerd.

Ten tweede worden vanuit uitgeverij Natur & Kultur ieder jaar negen

werkbeurzen uitgedeeld met een hoogte van 100.000 kronen, omgerekend circa €9.500, aan personen die werkzaam zijn binnen de non-fictie of literatuur. Dit kunnen zowel schrijvers als vertalers zijn. Het comité dat de werkbeurzen toekent, bestaat uit twee personen van het management van Natur & Kultur. Deze werkbeurzen bestaan sinds 2011.

Ten derde is het Radiokopieringsstipendium beschikbaar voor vertalers. Deze beurs van Författarförbundet is geen algemene werkbeurs, maar een bijdrage voor schrijvers of vertalers wier werk in een radio-uitzending gebruikt is. Indien het literaire werk waarbij een schrijver of vertaler betrokken is geweest, gebruikt is tijdens een radio-uitzending, mogen zij een aanvraag voor deze beurs in te dienen. De vergoeding verschilt per aanvraag en wordt vastgesteld door een jury die samengesteld is door het Författarförbund. Deze beurzen worden gefinancierd uit vergoedingen van organisatie Copyswede uit de jaren 2005-2011. Het is niet duidelijk waar de financiering

tegenwoordig vandaan komt.

Tot slot het TV stipendium, vergelijkbaar met het Radiokopieringsstipendium, namelijk een bijdrage voor onder andere vertalers wier werk in een tv uitzending

gebruikt is. Deze bijdrage is niet beschikbaar voor publieke zenders SVT1 en SVT2, en de commerciële zenders TV3, TV4 en Kanal 5. Waarom dit voor de laatste drie genoemde zenders geldt wordt niet vermeld, maar het zou ermee te maken kunnen hebben dat deze drie zenders niet vanuit Zweden maar vanuit Groot-Brittannië opereren. Dit zijn namelijk niet de enige Zweedse, commerciële zenders, maar wel de enige zender waarvoor het TV stipendium niet geldt. De vergoeding wordt bepaald door een jury, samengesteld door Författarförbundet en Läromedelsförfattarna, een organisatie voor schrijvers van lesmateriaal. De beurs bedraagt maximaal 50.000 Zweedse kronen, omgerekend circa €4.800, per persoon per jaar.

4.2.3 Sveriges Författarfond

De hoofdtaak van Sveriges Författarfond is het toewijzen van de eerder genoemde leenrechtvergoeding die beschikbaar gesteld wordt vanuit de Zweedse overheid. Deze vergoeding wordt uitgedeeld in de vorm van individuele vergoedingen, subsidies en beurzen aan onder andere vertalers. Naast deze leenrechtvergoeding verdeelt het fonds ook verschillende subsidies vanuit de overheid onder auteurs, vertalers,

cultuurjournalisten en dramaturgen. Voor schrijvers en vertalers geldt dat deze

subsidies uitgedeeld worden in aanvulling op de leenrechtvergoeding. Op de website van Sveriges Författarfond is informatie te vinden over de herkomst en hoogte van de

vergoedingen. Het fonds wordt bekostigd door de staat, en ontvangt de volgende inkomsten:

- 1,60 kronen (circa €0,15) voor elk origineel literair werk dat geleend wordt uit de bibliotheek.

- 0,80 kronen (circa €0,08) voor elk uit of naar het Zweeds vertaald literair werk dat geleend wordt uit de bibliotheek.

Voor de vertaler komt de leenrechtvergoeding neer op 0,48 kronen per uitleen voor werken die op zijn minst 4000 keer per jaar uitgeleend zijn. De minimumgrens voor uitbetaling ligt daarmee op 1520 Zweedse kronen per jaar (circa €146). Het overige geld, dat het fonds overhoudt na betaling van leenrechtvergoedingen en het bestuur, wordt gebruikt om de pensioenen aan literair auteurs en hun nabestaanden uit te betalen, subsidies en beurzen te verstrekken en bijdragen te leveren aan doelen en initiatieven die literaire werkzaamheden steunen. Sveriges Författarfond richt zich vooral op de verspreiding van Zweedse literatuur, dus literair vertalers van Nederlandse literatuur zullen naar alle waarschijnlijkheid minder kans maken op dergelijke subsidies en beurzen.