RTV Utrecht

RTV Utrecht wijdde op alle dagen in de verkiezingsweek een of meerdere items aan de Europese verkiezingen. Alle uitzendingen werden gepresenteerd door Mari Carmen Oudendijk en Riks Ozinga vanuit de studio van RTV Utrecht. De volledige transcripten en topiclisten zijn terug te vinden in de bijlagen 4 tot en met 9.

5.2.1 Itemniveau

Op 19 mei wijdde RTV Utrecht één item aan de verkiezingen. Dit item ging over de invloed van Europese wet- en regelgeving op koeltechnische installateurs. Het item maakte deel uit van de vaste rubriek die RTV Utrecht gedurende de hele verkiezingsweek uitzond over de Europese verkiezingen: ‘Brieven aan Brussel’. In de items van deze rubriek werd getoond hoe ‘gewone’ Utrechters te maken hebben met de invloed van de Europese Unie, om zo duidelijk te maken welke invloed de EU heeft op het dagelijks leven. Op 19 mei ging RTV Utrecht langs bij een praktijkexamen voor koeltechnische installateurs. Het item begint vervolgens met een quote over het praktijkexamen van de

koeltechnische monteurs. Dit werkt enigszins verwarrend, omdat de kijker verwacht iets over Europa of de Europese verkiezingen te horen. Pas later in het item wordt duidelijk dat de koeltechnische monteurs die geslaagd zijn voor het examen veel te maken krijgen met Europese wetgeving. Opvallend aan het item is dat hoewel het doel is te laten zien welke impact de Europese wetgeving op koeltechnische installateurs is, er in het item geen monteur aan het woord komt. In plaats daarvan wordt de directeur van STEK geïnterviewd, het opleidingsinstituut voor de monteurs. Het

item wordt tenslotte afgesloten met de ‘Brief aan Brussel’, waarin de directeur van STEK het

Europarlement vraagt om een eenduidige wetgeving en meer toezicht op het naleven van de regels. Op 20 mei zond RTV Utrecht maar liefst drie items uit over de Europese verkiezingen. Het eerste item bestond uit twee delen. In het eerste gedeelte van dit item werden in de studio de resultaten gepresenteerd van het onderzoek over de Europese verkiezingen dat RTV Utrecht zelf uitvoerde onder een kijkerspanel. RTV Utrecht heeft als enige van de omroepen de moeite genomen om eigen onderzoek uit te voeren, terwijl de andere omroepen gebruik maakten van het onderzoek van EenVandaag. Opmerkelijk is dat in de bespreking van deze onderzoeksresultaten ook aan bod komt welke kandidaten volgens het onderzoek kunnen rekenen op de meeste stemmen. Hiermee veronderstelt RTV Utrecht dat de kijkers zich dermate verdiept hebben in de Europese verkiezingen dat de namen van deze kandidaten hen iets zeggen.

Na de presentatie van de onderzoeksresultaten werd de reportage ingestart. Van Rossem vertelt welke voordelen Nederland ondervindt van het EU-lidmaatschap. Dit wordt ondersteund door verschillende graphics. Het item is daardoor educatief van aard, en is eigenlijk meer het soort item dat thuishoort in een achtergrondprogramma dan in een journaal. Wel laat RTV Utrecht met deze educatieve reportage zien te hebben nagedacht over de onderzoeksresultaten. Uit het onderzoek bleek namelijk dat de EU niet ‘leeft’ onder Utrechters, en dat er te weinig kennis is over Europa. Door in de reportage een context te schetsen van Europa probeert RTV Utrecht deze kennis over Europa te vergroten. Opvallend is verder dat het item erg pro-Europa is, en dat alleen de voordelen van het Nederlandse lidmaatschap van de EU aan bod komen.

In diezelfde uitzending is ook een interview met minister-president Mark Rutte opgenomen. De verslaggever spreekt uitvoerig, ruim tien minuten, met de premier over Europa. Het is duidelijk dat RTV Utrecht trots was op het feit dat ze de premier mochten interviewen, en het interview is dan ook erg lang voor een nieuwsuitzending. Bovendien werd de formele interviewsetting nauwelijks afgewisseld met andere beelden, waardoor het geheel niet erg ‘spannend’ is om naar te kijken. In het interview spreekt de verslaggever met de premier over de lage opkomsten tijdens Europese

verkiezingen. Ook is er de ruimte voor kijkersvragen. In het item wordt duidelijk gemaakt dat het doel van het gesprek is bewustwording te creëren van de mogelijkheden die de EU biedt voor Nederland, en de EU meer het gesprek van de dag te laten worden.

Het derde item van deze uitzending maakt onderdeel uit van de rubriek ‘Brieven aan Brussel’. Dit keer ging de verslaggever mee op pad met een vrachtwagenchauffeur die uit frustratie over de Europese wetgeving een carrière switch maakte en als buschauffeur is gaan werken. Het item is gefilmd in de bus, en de kijker ziet de buschauffeur terwijl hij aan het werk is. De bedoeling van het item is duidelijk te maken dat de internationale Europese wetgeving door verschillende landen anders wordt geïnterpreteerd, waardoor het voor vrachtwagenchauffeurs moeilijk werken is. Het

item is duidelijk opgebouwd als een verhaal, en in de inleiding wordt uitvoerig aandacht besteedt aan het persoonlijke verhaal van de buschauffeur. De link met de EU wordt daarom niet gelijk duidelijk verwoord in het item, en ook de voice-over verteld dit niet erg scherp. Dit leidt ertoe dat het item een beetje ‘voortkabbelt’, en het relatief vaag is waarom dit item eigenlijk wordt

uitgezonden. Pas tijdens het schrijven van de ‘brief aan Brussel’ helemaal aan het eind van het item wordt duidelijk wat er precies aan de hand is.

Op 21 mei werd het laatste item van ‘Brieven aan Brussel’ uitgezonden. In het item bezorgden de verslaggevers de brieven bij drie Utrechtse kandidaat-Europarlementariërs in het Europees Parlement. De kandidaten kregen vervolgens de kans om te reageren op de klachten en opmerkingen uit de brieven. Opvallend was dat de politici steeds vrij vaag bleven in hun antwoorden, maar dat hier door de verslaggevers niet door werd gevraagd. Daardoor werd het voor de kijker nauwelijks duidelijker op welke partij het voor hem/haar zinvol was om op te stemmen. Bovendien reageerden de politici ook niet op elkaars standpunten, zodat de verschillen in partijstandpunten niet duidelijk werden.

In het item dat op 22 mei werd uitgezonden deed de verslaggeefster live verslag vanuit een stembureau in de Bilt. Vanuit daar introduceerde zij de reportage. In deze reportage werd

vertrekkend Europarlementariër Corien Wortmann geïnterviewd in haar kantoor in het Europees Parlement in Brussel over haar carrière in Brussel. Vervolgens werd teruggeschakeld naar de verslaggeefster in het stembureau, waar zij de SP-kandidate Anne Marie Mineur interviewde. Opvallend is dat er alleen politici aan het woord komen, en geen kiezers of medewerkers van het stembureau. Dit was bij de andere geanalyseerde omroepen wel het geval in de items op de

verkiezingsdag. Bovendien waren de items van RTV Utrecht in de aanloop sterk gericht op de invloed van de EU op de ‘gewone’ burger, dus was de verwachting dat deze ook tijdens de verkiezingen aan het woord zouden komen.

5.2.2 Framing

Het item van 19 mei past binnen het human-interest frame. De hele rubriek ‘Brieven aan Brussel’ is erop gericht duidelijk te maken hoe de Europese Unie het leven van ‘gewone’ Utrechters beïnvloedt. In dit item is gekozen om de wetgeving rondom koeltechnische techniek te behandelen,

waarschijnlijk vanuit de gedachte dat iedereen thuis wel een koelkast/vriezer heeft staan. Verder valt juist de afwezigheid van het regioframe op in dit item. De presentatoren kondigden de rubriek aan als “het bekijken van de invloed van de Europese Unie op het dagelijks leven van Utrechters”. In het item wordt echter niet duidelijk of het gaat om een specifiek Utrechtse kwestie, of dat dit ook in de rest van Nederland speelt.

In het eerste item van de uitzending van 20 mei kan in eerste instantie het issue-frame worden onderscheiden. De onderzoeksresultaten worden op een inhoudelijke manier

gepresenteerd, met behulp van een grafische weergave op het scherm. Dit past binnen de

kenmerken van het issue-frame, zoals beschreven door Groen en Van der Zwan.115 In de reportage met Maarten van Rossem is het economische gevolgen frame dominant. In dit item gaat het voornamelijk over de manier waarop Nederland op economisch gebied profiteert van het EU-lidmaatschap. Van Rossem beargumenteert hierin dat Nederland economisch gezien helemaal niet zonder Europa kan.

In het tweede item van de uitzending, het interview met premier Rutte, is het economische gevolgen frame dominant. Rutte heeft het over de EU als ‘banenmachine’ en benadrukt de financiële voordelen die in Nederland te merken zijn dankzij de EU, zoals goedkoper mobiel bellen en

goedkoper vliegen. Niet alleen Rutte, maar ook de verslaggever benoemt hoe ondernemers

economisch profiteren van de Europese Unie. In het item is verder het regioframe te onderscheiden. De verslaggever probeert het gesprek meer toe te spitsen op de provincie Utrecht, door het

voorbeeld van de verbouwing van het stationsgebied in Utrecht aan te halen. Ook stelt hij Rutte de vraag wat Utrechters nou hebben aan de Europese Unie.

In het derde item van de uitzending van 20 mei, dat deel uitmaakt van de rubriek ‘Brieven aan Brussel’, staat het human-interestframe centraal. Het item is volledig gewijd aan een ‘gewone’ man, namelijk de gefrustreerde vrachtwagenchauffeur. Het item gaat erover hoe de wetgeving vanuit de Europese Unie het persoonlijke leven van mensen beïnvloedt. Op deze manier krijgt de EU, dat voor veel mensen erg abstract is, een meer ‘menselijk’ gezicht. Het doel hiervan is de kijkers een beter inzicht te verschaffen in hetgeen de EU allemaal doet.

Het item in de uitzending van 21 mei vormde de afsluiting van de rubriek ‘Brieven aan Brussel’. In dit item is het issueframe het meest duidelijk aanwezig. De

kandidaat-Europarlementariërs kregen in dit item de gelegenheid om de inhoudelijke standpunten van hun partij te presenteren, aan de hand van de voorbeelden uit de ‘brieven aan Brussel’. Opvallend is verder juist de afwezigheid van een strategisch- of conflict frame. Uit het onderzoek van Groen en Van der Zwan blijkt dat in landelijke verkiezingen vaak sprake is van een van deze frames in een situatie waar meerdere politici tegelijk de hun partijpunten te presenteren dan wel te verdedigen.116

De Europese politici in het item van RTV Utrecht wordt echter niet gevraagd op elkaars punten te reageren.

115 Groen, Van der Zwan (2005), p. 95

In het item van de uitzending van 22 mei was het human-interestframe het meest duidelijk te onderscheiden. Het interview met Corien Wortmann was meer gefocust op de persoon Corien Wortmann dan op inhoudelijke zaken rondom de Europese verkiezingen. Door de aandacht op dit individu als voorbeeld te vestigen krijgt het concept ‘Europarlementariër’ een meer persoonlijke betekenis voor de kijker. Ook het interview met Anne Marie Mineur heeft een dergelijk human-interest karakter.

5.2.3 Conclusie RTV Utrecht

RTV Utrecht beschouwt de Europese verkiezingen duidelijk als een belangrijk onderwerp, waarover de kijker goed geïnformeerd moeten worden. Niet alleen blijkt dit uit het grote aantal items dat werd uitgezonden over het onderwerp, duidelijk is ook dat RTV Utrecht heeft nagedacht over een manier om het onderwerp op een aansprekende wijze te brengen. De omroep daarom een rubriek in het leven geroepen, om zo op een uitgebreide en persoonlijke manier verslag te kunnen doen van de invloed van de EU op het dagelijks leven van mensen. RTV Utrecht laat zien zich ervan bewust te zijn dat de Europese verkiezingen de meeste mensen niet interesseren, en probeert daar door middel van deze rubriek met persoonlijke verhalen verandering in te brengen. De voorbeelden die als onderwerp worden genomen in deze items zijn echter niet altijd even representatief voor de provincie. Niet iedereen heeft affiniteit met koeltechnische monteurs of vrachtwagenchauffeurs. In plaat daarvan had beter aandacht besteed kunnen worden aan de invloed van de EU op een onderwerp dat veel Utrechters aanspreekt, zoals de verbouwing van het stationsgebied in de stad Utrecht.

Opvallend is verder dat alle items die RTV Utrecht uitzond in meer of mindere mate positief zijn over de Europese Unie. De items zijn erop gericht de politieke kennis over Europa te vergroten onder de kijkers, en ze op die manier aan te sporen naar de stembus te gaan.