Wanneer is vastgesteld in welke getale de publieke regionale omroepen verslag deden van de Europese verkiezingen van 2014, rijst de vraag op welke manier er verslag werd gedaan. De definitiemacht stelt volgens Brants en Van Praag immers dat de media ook bepalen hoe
gebeurtenissen in het nieuws komen, door middel van het gebruik van bepaalde frames. Door het
onder- of overbelichten van visuele of tekstuele kenmerken kan een item heel anders worden weergegeven, waardoor nieuwsprogramma’s toch dezelfde aspecten van het nieuws weergeven, maar wel met behulp van verschillende invalshoeken. Er kan voor gekozen worden om de feitelijke kant van een verhaal te benadrukken, of er kan juist een meer persoonlijk tintje aan het verhaal worden gegeven.
Zoals eerder beschreven in paragraaf 1.2, stelt Entman dat er bij framing sprake is van twee processen. In de eerste plaats hebben frames een mentaal kader nodig voor het verwerken van de informatie. Ten tweede worden frames in nieuwsartikelen aangebracht door middel van het over- of onderbelichten van tekstuele kenmerken. In dit onderzoek zal alleen gekeken worden naar het tweede aspect, omdat er geen gebruik wordt gemaakt van respondenten. De items van vier, vooraf geselecteerde regionale omroepen zullen worden geanalyseerd op itemniveau om zo te onderzoeken of de omroepen gebruik maken van verschillende frames. Deze omroepen zijn RTV Noord, RTV Oost, L1 en Omroep Zeeland. De reden waarom juist deze omroepen geanalyseerd zullen worden, ligt in het feit dat deze provincies aanzienlijk van elkaar verschillen in hun financieel-economische situatie en hun geografische ligging. Zoals beschreven in het vorige hoofdstuk, is de verwachting dat de regionale omroepen in provincies die veel te maken hebben met de invloed van de Europese Unie relatief uitgebreider verslag gedaan hebben van de Europese verkiezingen dan regionale omroepen in provincie waar dit in mindere mate het geval is.
Het doel van deze kwalitatieve analyse is te achterhalen op welke manier deze
nieuwsberichten zijn geframed. Centraal hierbij staat de vraag op welke manier de verschillende visuele en tekstuele kenmerken van het items aan elkaar geregen zijn, zodat het item een samenhangend en begrijpelijk geheel wordt. Door middel van een inhoudsanalyse op itemniveau analyseert de onderzoeker de vertelstructuur door alle elementen van het nieuwsverhaal te
benoemen. Dit onderzoek probeert daarmee een antwoord te vinden op de vraag welke elementen van de Europese verkiezingen er door de publieke regionale omroepen zijn overbelicht, en welke elementen eventueel zijn onderbelicht. Zo kan vastgesteld worden welke frames er zijn gebruikt bij het construeren van de nieuwsberichten. De methode van analyse die hiervoor gebruikt zal worden is die van Wester, Pleijter & Renckstorf.109
Deze methode van analyse van Wester, Pleijter en Renckstorf verloopt in een aantal fasen. In de eerste fase worden de nieuwsuitzendingen bekeken. Vervolgens wordt in de tweede fase aan de hand van een topiclist bepaald welke onderdelen de uitzendingen bevatten. Daarna wordt in de derde fase bekeken hoe het woord- en beeldgebruik de beeldvorming van het publiek kan
beïnvloeden. Dan worden de geselecteerde elementen geordend en voorzien van een label. Aan de
109 Wester, F., Pleijter, A. & Renckstorf (2004) ‘Exploring newspapers’ portrayals: A logic for interpretive content analysis’, Communications: the European Journal of Communication Research 29, pp. 495‐513.
hand van deze labels kan dan vervolgens worden bepaald welke frames er kunnen worden onderscheiden in de uitzendingen.
Om fase twee uit te kunnen voeren – het aan de hand van een topiclist bepalen uit welke onderdelen een nieuwsitem bestaat – zal gebruik gemaakt worden van framing devices, zoals beschreven door Pan en Kosicki.110 Zoals beschreven in hoofdstuk 1.2, onderscheiden Pan en Kosicki vijf framing devices:
1. Syntactische structuur. Is er sprake van een omgekeerde piramide? 2. Verhaalstructuur, dat wil zeggen de structuur van het script
3. Thematische structuur. Wat voor soort vragen worden er in het item beantwoord? 4. Stijlgebruik en woordkeuze
5. Het gebruik van beeldspraak en metaforen
Deze framing devices zijn van belang bij het vaststellen van welke frames er gebruikt zijn in een item. Wanneer bijvoorbeeld gekeken wordt naar de thematische structuur van een item, kan het soort feiten dat wordt gepresenteerd en het type bronnen dat wordt aangehaald een indicatie vormen van het frame dat dominant is. Wordt er bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de ‘gewone’ man, die wordt aangesproken terwijl hij met een biertje op het terras zit, dan is er een goede kans dat het human-interest frame gebruikt is. Worden er juist bronnen aangehaald die het volstrekt met elkaar oneens zijn, dan is het waarschijnlijk dat het conflictframe kan worden aangetroffen. Ook het aanhalen van bepaalde feiten kan het gebruik van een frame indiceren. Zo kan de presentatie van de uitslagen van peilingen wijzen op het gebruik van het strategische frame. Tot slot kan ook het analyseren van taalgebruik en woordkeuze bijdragen aan het identificeren van bepaalde frames. Wanneer er bijvoorbeeld veel gebruik wordt gemaakt van woorden in het eigen dialect, kan dit wijzen op de aanwezigheid van het regio-frame. De specifieke eigenschappen van de verschillende frames zijn weergegeven in tabel 2.
De framing devices van Pan en Kosicki richten zich voornamelijk op het onderscheiden van frames in geschreven teksten. Minkjan heeft deze framing devices in haar onderzoek nader gespecificeerd met betrekking tot beeld.111 Deze framing devices voor beeld zullen ook in dit onderzoek gehanteerd worden. In de tabel hieronder staan deze framing devices uitgewerkt:
110 Pan, Kosicki (1993), p. 59-79
Tabel 1: Uitwerking framing devices Topiclist Algemeen: Vragen: Programma Datum Totale lengte Presentator Vorm
Hoe heet het programma?
Op welke datum werd het uitgezonden? Hoe lang duurde het item?
Hoe heet de presentator? Mannelijk/vrouwelijk? Solo- of duo presentatie?
Syntactische structuur Is het verhaal opgebouwd volgens de omgekeerde
piramidestructuur? Wordt het belangrijkste nieuws als eerste vermeld en het minste belangrijke als laatste?
Structuur van het script Wordt het item weergegeven als een verhaal? Hoe wordt er binnen dit verhaal spanning opgebouwd? Welke vragen worden er
beantwoord in het script?
Thematische structuur Welke bronnen worden er gebruikt? Welke komen er aan bod? Stijlgebruik Worden er spreekwoorden en metaforen gebruikt?
Woordkeuze Wordt er veel gebruik gemaakt van woorden uit het eigen dialect, of juist van moeilijke woorden?
Beeldkeuze Welke beelden worden er gebruikt, en hoe sluiten deze aan bij de tekst?
Extra Zijn er andere zaken die opvallen?
Als de vragen die in bovenstaande tabel staan weergegeven zijn beantwoord, kan ontdekt worden welke frames aanwezig zijn in een item. Zoals eerder beschreven in hoofdstuk 1, zal in dit onderzoek gebruik gemaakt worden van de deductieve onderzoeksmethode. Dat wil zeggen dat gekeken wordt naar de aanwezigheid van enkele vooraf vastgestelde standaardframes. De frames waar in dit onderzoek naar gekeken zal worden zijn: conflictframe, strategisch frame, human interest frame, economische gevolgen frame, moraliteitsframe en het regio frame. In de onderstaande tabel zijn de specifieke kenmerken van deze frames weergegeven.
Tabel 2: kenmerken van gehanteerde, vooraf vastgestelde frames
Frame Kenmerken
Conflictframe ‘het aan de stok hebben met’, ‘hard uithalen naar’, ‘de spot drijven met’, ‘grote ergernis’. Negatieve beoordelingen van een persoon en zijn gedrag. Ook negatieve beoordelingen over de Europese verkiezingen in het algemeen zullen worden aangeduid met het conflict frame.
Strategische frame nek aan nek race’, ‘voldoende sterk uit de stembus komen’. Nadruk op winst en verlies. Presentatie van nieuw onderzoek en peilingen zullen ook onder het strategische frame worden geschaard
Moraliteitsframe De nadruk ligt op goed versus kwaad en normen & waarden. Sociale voorschriften over hoe je te gedragen in de maatschappij. Elementen die voor kunnen komen binnen dit frame zijn: ‘het is een plicht om te stemmen’, ‘stemmen is een voorrecht’.
Economische gevolgen frame ‘economische vooruitgang of achteruitgang’, worden de kosten van het lidmaatschap van de EU benadrukt. Alle elementen die te maken hebben met de financiën rondom het Europese
lidmaatschap
Issue frame Inhoudelijke standpunten van partijen. Ook een grafische weergaves van standpunten van partijen of een grafiek waarin cijfers te zien zijn van nieuw onderzoek zal worden aangeduid als issue frame.
Human interest frame Het human interest frame: ‘het raak ons persoonlijk’, ‘mensen zijn goed op de hoogte van’, ‘voor veel mensen een ver-van-mijn-bed-show’, ‘deze mensen ervaren dit beleid als’. Doel:
gemoedsbeweging en de gevolgen van de gebeurtenis op de burger weer te geven
Regio frame Het benadrukken van een direct verband met de eigen regio. ‘Wat betekent dit voor de Groningers’, ‘Hoe denken de
Limburgers over Europa?, ‘Hoeveel Zeeuwen gingen er naar de stembus’.
In het geval er in een item een mengvorm van verschillende frames wordt aangetroffen, zal er aan de hand van de framing devices bepaald worden welk frame in het item dominant is. Daarnaast zal worden beschreven welke andere frames er in het item zijn te onderscheiden.