Wat is de rol van de reumaverpleegkundige bij de behandeling van patiënten met reumatoïde artritis?

Inleiding

Patiënten met RA moeten een evenwicht vinden tussen de gevolgen van de ziekte en de behandeling en de eisen die zij aan hun leven en levensstijl stellen. Dit vraagt naast een goede behandeling om goede informatie en multidisciplinaire begeleiding van de patiënt. Om dit te realiseren wordt de laatste decennia met name op de polikliniek intensief samengewerkt tussen de reumatologen en reumaverpleegkundigen.

Samenvatting van de literatuur

De werkzaamheden van de reumaverpleegkundigen zijn vaak afhankelijk van de organisatie of kaders die zijn vastgesteld ten aanzien van de zorgverlening. De Reumaverpleegkundige heeft zich gespecialiseerd in de zorg voor patiënten met reuma. Zij verricht haar werk- zaamheden en handelt vanuit een eigen professionaliteit volgens vastgestelde procedures en protocollen. De reumaverpleegkundige is een schakel tussen patiënt en behandelaar. De reumaverpleegkundige participeert actief binnen het multidisciplinaire team.

Vaak is sprake van een verpleegkundig spreekuur. De verpleegkundige geeft advies, instructie, voorlichting, begeleidt de zorgvrager en heeft daarnaast een belangrijke taak in de coördinatie van zorg. Zij stemt (in samenspraak met de reumatoloog) zorgverlening en

behandelingen van mede professionals in een multidisciplinair en transmuraal verband op elkaar af. Daarin streeft zij optimale continuïteit in zorgverlening na. Ook heeft de verpleegkundige een rol in het meten van ziekteactiviteit door middel van het afnemen van een DAS-score.

De verpleegkundige kan problemen op psychosociaal gebied signaleren en eventueel in overleg doorverwijzen. Ook heeft zij aandacht voor pijn, vermoeidheid, conditie, stem- mingsklachten, acceptatie, relationele/seksuele problemen, werk en andere sociaal-maat- schappelijke problemen.

Ondanks dat reumazorg meer en meer poliklinisch plaatsvindt, zijn er ook reumaver- pleegkundigen werkzaam in de kliniek, bijvoorbeeld op afdelingen dagbehandeling of op gecombineerde reumatologie/orthopedieafdelingen. Ook zijn er verpleegkundigen werkzaam in transmuraal verband (beroepsdeelprofiel reumaverpleegundigen) (Hill, 2004).

Er is weinig wetenschappelijk onderzoek in Nederland gedaan naar de rol van de reuma- verpleegkundige. Er is slechts één Nederlands onderzoek van betekenis bekend. Tijhuis et al. onderzochten verschillende vormen van multidisciplinaire zorgverlening waarvan ook de zorg door de reumaconsulent samen met de reumatoloog één van de behandel- strategieën was. Hieruit kwam naar voren dat begeleiding door reumaverpleegkundigen in samenwerking met een reumatoloog vergelijkbare resultaten had als dagbehandeling of opname en goedkoper was.

In de Angelsaksisch landen is meer onderzoek gedaan. Hill deed eerder onderzoek naar de effectiviteit van zorg door een reumaverpleegkundige in een reumapolikliniek. Hieruit bleek dat patiënten minder pijn hadden, meer kennis hadden en tevredener waren dan patiënten die uitsluitend door een reumatoloog werden begeleid. Meer recent deden Hale en Hill een review naar ‘reumatology nursing literature’ (hierin is de studie van Tijhuis ook opgenomen). Hieruit blijkt de verscheidenheid aan taakinvulling door reumaverpleegkundigen: van hulp bij dagelijkse activiteiten, pijn management, patiën- tenvoorlichting tot technisch handelen als injecties en het organiseren van intrave- neuze therapieën. Ook blijkt dat zorg door reumaverpleegkundigen effectief is en dat het toevoegen van verpleegkundige zorg aan de zorg door de reumatoloog een positief effect voor patiënten heeft op pijn en stijfheid, angst en depressie en kennis over de ziekte (Hill 1997).

Ook recent is een RCT uitgevoerd door Ryan et al. naar ‘drug-monitoring clinics’ door verpleegkundigen. Het betrof een RCT met 71 patiënten gerandomiseerd in twee groepen. Beide groepen bezochten even vaak de verpleegkundige. Bij de interventiegroep was dit een gespecialiseerd verpleegkundige en werd naast aandacht voor medicatie ook aandacht besteed aan problemen rondom coping van de ziekte. De uitkomst was dat de patiënten door bezoek aan een gespecialiseerd verpleegkundige waarbij ook aandacht wordt besteed aan coping en meer aandacht is voor pijn, stijfheid en problemen met functioneren, beter kunnen omgaan met hun RA.

Conclusie

Niveau 2

Het is aannemelijk dat patiënten met reumatoïde artritis, die begeleid worden door gespecialiseerd reumaverpleegkundigen binnen een reumapolikliniek, beter met hun aandoening omgaan.

Thijhuis 2003, Ryan 2006, Hill 1997, Hale 2006 , Hill 2004 Overige overwegingen

Er vindt binnen de reumapoliklinieken taakverschuiving plaats van reumatoloog naar verpleegkundige. Het DAS-gestuurd werken heeft hieraan zeker een bijdrage geleverd. Verpleegkundigen kunnen goed worden opgeleid om deze meting te doen. In studies als BeSt en Ticora zijn DAS-metingen altijd afgenomen door verpleegkundigen (zie paragraaf 3.8 monitoring van het ziektebeloop en de behandeling) Verpleegkundigen die voldoende zijn opgeleid kunnen deze taak prima vervullen. Er is een speciale opleiding voor reumaverpleegkundige (SSSV Bunnik) Daarnaast vindt vier dagen per jaar bijscho- ling plaats door de beroepsvereniging. Meer en meer worden in praktijken alterenerende spreekuren door reumaverpleegkundigen, de ‘nurse practitioner’ of ‘pysisian assistant’ gedaan, waarbij alleen bij problemen de reumatoloog wordt geconsulteerd. Mede door het DAS-gestuurd behandelen is deze methode van werken gerealiseerd.

Aanbevelingen

Binnen elke reumapolikliniek zou een RA-patiënt de mogelijkheid moeten hebben een reumaverpleegkundige te bezoeken voor begeleiding en advies. DAS metingen kunnen door daartoe goed opgeleide verpleegkundigen gedaan worden.

Literatuur

Algemene Vergadering van Verpleegkundigen en Verzorgenden, Beroepsdeelprofiel reumaverpleegkundigen, •

2004, www.reumatologie.org, publicaties, BDP_reumaverpleegkundige.

Hale C, Hill J. Locating the evidence base for muscuosskeletal nursing: An overview of rheumatology nursing lite- •

rature. Int J Nurs Stud 2006;43:507-18.

Hill J. Patients satisfaction in a nurse-led rheumatology clinic. J Adv Nurs 1997;25:347-54. •

Hill J, Hale C. Clinical skills: evidence-based nursing care of people with reumatoid artritis, Brit J Nurs •

2004;44:852-7.

Ryan S, Hassell AB, Lewis M, Farrell A, Impact of a rheumatology expert nurse on the wellbeing of patients •

attending a drug monitoring clinic. J Adv Nurs 2006;53(3):277-83.

Tijhuis GJ, Zwinderman AH, Hazes JM, Breedveld FC, Vlieland PM. Two-year follow-up of a randomized controlled •

trial of a clinical nurse specialist intervention, inpatient, and day patient team care in rheumatoid arthritis. J Adv Nurs 2004;41:34-43.

7.2 Welke patiëntenvoorlichting, zelfmanagement en psychosociale