Resultaten interviews maatschappelijke organisaties

In het kader van het aanvullende onderzoek vonden er ook interviews plaats met vier

maatschappelijke organisaties. Ik interviewde achtereenvolgens een ondernemersorganisatie, een vereniging voor recreatieve ondernemers, een agrarische ondernemersorganisatie en een

106

natuurbeheerorganisatie. De geïnterviewden bestonden uit communicatieadviseurs, beleidsadviseurs en een regiomanager. Het verslag wordt ondersteund met quotes. Communicatiebeleid en uitvoering

Alle vier de geïnterviewde maatschappelijke organisaties (MO’s) geven aan te communiceren over Natura 2000. Hoewel het moment verschilt waarop de actoren in het proces gestapt zijn – enkele vóór de start van het Natura 2000-traject in 2007, andere vanaf dat jaar – ondernamen zij allen activiteiten richting de eigen achterban of richting de overheid. Zo werden er bijeenkomsten georganiseerd om leden te informeren over Natura 2000. Ook werden er analyses gemaakt van de betekenis van Natura 2000 voor de sector (genoemd worden ‘sectornotities van Arcadis’ en een ‘onderzoek naar de implementatie van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen in de Nederlandse wet- en regelgeving door toenmalig bureau Inca’).

De natuurbeheerorganisatie houdt vanaf 2007 regiobijeenkomsten ten behoeve van ‘interne communicatie’ en ‘ondersteuning’. Een jaar later zet zij, met behulp van haar leden- en

relatiemagazines, persberichten, brochures en ansichtkaarten, communicatie in naar het ‘grote publiek’. Inmiddels (we spreken over 2010/2011) is de beleidscommunicatie van de natuurbeheerder ‘geheel gericht op de lobby in verband met de PAS en de aanwijzingsbesluiten’ die de overheid nog dient te nemen.

Naast lobbyactiviteiten, al dan niet zelfstandig of via een samenwerkingsverband, organiseerden ook de drie ondernemersorganisaties bijeenkomsten voor hun achterbannen. De agrarische

ondernemersorganisatie hield deze bijvoorbeeld voor haar leden om uit te leggen wat Natura 2000 was. Tegenwoordig vinden de bijeenkomsten op een kleinschaliger niveau binnen de afdelingen plaats. Het samenwerkingsverband van de recreatiesector, de Regiegroep Recreatie en Natuur (waarin ook één van de geïnterviewde organisaties vertegenwoordigd is), organiseert twee keer per jaar een bijeenkomst om ondernemers die in de beheerplangroepen zitten bij te praten over de stand van zaken.

Bij alle drie de actoren speelt de website (of een dossier op de website) een centrale rol als het gaat om communicatie over Natura 2000. Andere communicatiemiddelen die genoemd worden zijn: eigen ledenblad, interne en digitale nieuwsbrieven, regionale kranten en sociale media, zoals Twitter. De eergenoemde informatiebijeenkomsten vallen ook onder deze middelen.

Kernboodschappen

De MO’s communiceren vanuit verschillende invalshoeken. De drie ondernemersorganisaties geven aan dat zij het van belang vinden dat er, met betrekking tot Natura 2000, ‘niet alleen naar

ecologische doelstellingen wordt gekeken, maar ook naar economische gevolgen’.

“Het is belangrijk voor bedrijven om binnen de bestaande begrenzing die ze nu hebben, in de toekomst optimaal ontwikkelingsruimte te houden.” (Vereniging voor recreatieondernemers) Geen van allen staan deze actoren negatief tegenover de Europese doelstelling om de achteruitgang van biodiversiteit een halt toe te roepen, maar wel volgen zij kritisch hoe de Nederlandse overheid uitvoering geeft aan deze doelstelling. De recreatieve ondernemersorganisatie omschrijft in het interview als volgt haar boodschap: “Het is evident dat de sector belang heeft bij een aantrekkelijke natuur. Natura 2000 probeert de beschikbaarheid, de kwaliteit en de aanwezigheid van die natuur te kanaliseren, vorm te geven, kortom er uitvoering aan te geven. Wat wij communiceren naar de achterban is dat het daarbij voor ons van belang is hoe de overheid dat doet, hoe goed zij rekening houdt met de bereikbaarheid en het beschikbaar blijven van natuur voor recreatieactiviteiten.”

107

De twee andere ondernemersorganisaties benadrukken dat, in de inhoud van hun boodschap, de effecten van Natura 2000-beleid voor het bedrijfsleven vooralsnog de overhand hebben. De ‘economische gevolgen’ en ‘onduidelijkheid vanuit beleid’ zorgen voor weerstand bij agrariërs, zo verwoordt één van ondernemersorganisaties. “Veel bedrijven staan stil in afwachting van wat er gaat gebeuren en waar zij op getoetst worden. Het feit dat dit voor onze leden zo belangrijk is, maakt dat we niet toekomen aan boodschappen over biodiversiteit. Op het moment dat mensen niet eens een neutrale houding hebben ten opzichte van Natura 2000, kun je ze ook niet positief krijgen over het uiteindelijke doel van Natura 2000, namelijk het in stand houden van biodiversiteit.”

Volgens de natuurbeheerorganisatie had de communicatie over Natura 2000 vooral moeten gaan over de waarde en het belang van de Natura 2000-gebieden. “Het is een gemiste kans dat Natura 2000 niet als positief keurmerk en topnatuur wordt neergezet maar (mede door stikstof) vooral gaat over ‘problemen’ met uitvoer van natuurbeleid.” De overheid heeft het wat dit betreft ook laten afweten, aldus de natuurorganisatie.

De natuurbeheerder positioneert Natura 2000 als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. “Natura 2000 zijn onze belangrijkste en meest waardevolle natuurgebieden die ook deel uitmaken van de EHS waarbij wij pleiten voor het afmaken van de EHS en het verbinden van natuurgebieden met als resultaat het herstellen en op de langere termijn verbeteren van de biodiversiteit.”

De kernboodschap uit 2007 van de Coalitie van natuurorganisaties luidde: “Natura 2000 is de verzamelnaam van natuurgebieden van groot Europees belang. In Nederland zijn er 162

natuurgebieden aangewezen als Natura 2000 gebied. Wij, als natuurorganisaties, zijn trots om deze Europese topnatuur te mogen beheren. Natura 2000 geeft ons de mogelijkheid de teruggang van de biodiversiteit te stoppen en op een duurzame manier in stand te houden.”

Zoals eerder aangegeven is de beleidscommunicatie van deze natuurbeheerder in deze fase van het proces volledig gericht op de lobby. Zij vindt het nu van belang dat de aanwijzingsbesluiten worden afgerond. Dit is haar belangrijkste boodschap.

Verbinding Natura 2000 en behoud van biodiversiteit

Ook de vier maatschappelijke organisaties gaven antwoord op de vraag in hoeverre zij in hun communicatie een link leggen tussen Natura 2000 en behoud van biodiversiteit:

“Die link leggen we niet. Ik denk dat het aspect van de kansen tot dusver niet zo wordt ervaren door partijen. Het negatieve element heeft vooralsnog de overhand. Ik hoop dat die balans straks anders is. Dat er wel echt ruimte ontstaat om er op een of andere manier mee om te gaan.” (Ondernemers organisatie)

“Als we communiceren met onze achterban, dan is het meer gericht op het belang van een

kwaliteitsvolle natuur die zichzelf kan bedruipen om ook de kwaliteit van het buitengebied in stand te houden. De kreet biodiversiteit gebruiken we daar niet echt bij. Belangrijk is dat je een

veerkrachtige en goede natuur hebt. Dat biodiversiteit daarin een rol speelt, dat spreekt voor zich. Maar als we communiceren, dan ligt daar niet onze focus. Ik vind het meer iets voor achter de coulissen. Als een randvoorwaarde om tot robuuste natuur te komen.” (Vereniging voor recreatieondernemers)

“Dat doen we alleen als we uitleggen waar Natura 2000 voor bedoeld is.” (Agrarische Ondernemersorganisatie)

108

“Ja, wij leggen link met biodiversiteit in onze lobbyboodschappen. Maar ook is het zo dat als we onze boodschap kwijt kunnen zonder Natura 2000 te hoeven noemen wij dat graag doen vanwege

negatief imago.” (Natuurbeheerorganisatie) Aanvullende vragen

Tot slot vroeg ik de maatschappelijke organisaties a) of zij Natura 2000 als een kans of bedreiging zagen, b) hoe de communicatie met betrekking tot Natura 2000 verbeterd kan worden en c) of zij het eens of oneens zijn met de stelling dat de link tussen Natura 2000 en haar eigenlijke doel, het

beschermen van de biodiversiteit, vaker gelegd mag worden door overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven.

Zoals al eerder naar voren kwam in dit verslag, wordt Natura 2000 door betrokkenen als een kans en als een bedreiging gezien. Eén ondernemersorganisatie geeft bijvoorbeeld aan dat de nadruk nu ligt op de effecten voor het bedrijfsleven en de betreffende gebieden. Door partijen echter analyses te laten maken van elkaar, en met elkaar de juiste stappen zetten om verkeerde effecten te

minimaliseren, kan er ruimte ontstaan voor meer kansrijke proposities.

Voor een andere geïnterviewde, de agrarische ondernemersorganisatie, ervaart Natura 2000 als een bedreiging doordat veel landbouwbedrijven momenteel nog in hun bedrijfsontwikkeling geremd worden. Door de verduurzaming van de sector is er wel winst te behalen op dit gebied, maar zo wordt het nog niet beleefd. De communicatie kan verbeterd worden door duidelijker te kijken naar de economie en de communicatie transparanter te maken. Ook door vaker rekening te houden met wie men te maken heeft, kan de communicatie verbeteren: “Nu is de informatie over Natura 2000 (vanuit de overheid) op zo’n niveau dat je er in de praktijk niet veel mee kunt. Nu is het aan de verschillende partijen om eerst nog een vertaalslag te maken naar hun achterban.”

De landbouworganisatie is het ten slotte eens met de stelling dat de relatie tussen Natura 2000 en biodiversiteit vaker belicht mag worden: “Ik denk dat mensen te vaak het gevoel krijgen van: we moeten nog meer natuur. En dat beschermen van de biodiversiteit kan natuurlijk prima op agrarische gronden plaatsvinden. Dat gebeurt ook al. Nu wordt de link naar natuurgebieden, die niet voor agrarisch gebruik zijn, heel sterk benadrukt in de communicatie, doordat natuur altijd zo nadrukkelijk genoemd wordt. Als je meer de insteek van biodiversiteit zou kiezen, dan zou een agrarische

ondernemer zich daardoor sneller aangesproken voelen in plaats van aangevallen.”

Volgens de vereniging voor recreatieondernemers zit een bedreiging hem niet zozeer in Natura 2000, maar in hoe overheden en instanties met de regelgeving omgaan. Veel zal afhangen van hoe

pragmatisch en reëel dat gebeurt. Voor de recreatiesector ligt er een kans in een hogere kwaliteit van natuurgebieden die daardoor een hogere belevingswaarde krijgen. Aan de communicatie en het draagvlak wordt al aandacht besteedt volgens de organisatie, maar de communicatie kan verbeterd worden door ook aandacht te besteden aan het multifunctionele gebruik van die natuurgebieden. Op de vraag hoe de rolverdeling er dan uit kan zien, antwoordt de organisatie dat de overheid dient te zorgen voor een goede communicatie naar lagere overheden, die vervolgens weer de

gebruiksfuncties in en om Natura 2000-gebieden een reële plaats dienen te geven. Aan de natuurorganisaties en de bedrijven in de vrije tijdssector is dan de taak om het verblijf in de natuurgebied te accentueren en, bijvoorbeeld met gedragscodes, recreanten op hun eigen verantwoordelijke rol te wijzen om zorgzaam om te gaan met de natuur waar zij van genieten. Ook zouden belanghebbende organisaties via regiopromoties (Bureau voor Toerisme) aandacht kunnen vragen voor de natuurlijke kwaliteiten van de regio, middels een extra paragraaf over natuur en Natura 2000 op, bijvoorbeeld, websites. De link met het behoud van biodiversiteit kan gelegd worden door recreanten een concrete boodschap mee te geven waarin naar voren komt dat mooie natuur ook samenhangt met biodiversiteit.

109

Voor de natuurbeheerorganisatie is Natura 2000 een kans om een groot aantal natuurgebieden een juridisch beschermde status te geven. Het biedt tevens de mogelijkheid om de aandacht te vestigen op ‘onze topnatuur’. Tegelijkertijd wordt het Europese programma door de organisatie als een bedreiging gezien omdat alle focus op deze gebieden ligt en het overige natuurbeleid wordt wegbezuinigd. Bovendien wordt er, door problemen met landbouw, een negatief imago

aangewakkerd. Volgens de natuurbeheerder kan de communicatie verbeteren door Natura 2000 ook vanuit de landelijke overheid te promoten en door alle onduidelijkheden (ook onpopulaire

maatregelen) voor ondernemers weg te nemen door aanwijzingsbesluiten te nemen. Tot slot: zij is het eens met de stelling dat de link met het behoud van biodiversiteit vaker gelegd mag worden. Want dat is de essentie van de Europese bescherming, aldus de natuurorganisatie.

110