Vlieghoogte 15 kilometer maximaal
12.1 Regering Michel
Tijdens het proces omtrent de beslissing ter vervanging van de F-16 bestond de regering uit een Zweedse coalitie. De benaming Zweedse coalitie verwijst naar de kleuren van de deelnemende partijen. Deze partijen waren NVA, MR, Open Vld en CD&V. Aan het hoofd van deze regering stond premier Charles Michel van MR. De doelstelling van de regering was om een sociaaleconomische herstelregering te zijn (Verhulst, 2019). In dit deel worden de standpunten van de regeringspartijen besproken die opgevraagd werden via gerichte vragen aan de verschillende partijen. Ook enkele belangrijke standpunten van de
oppositiepartijen worden aangehaald.
12.1.2 MR
In een interview met huidig voorzitter van de MR Georges-Louis Bouchez worden de standpunten van het liberale deel van de regering uitgelegd. De voorzitter begint met te verwijzen naar de doelstellingen van de regering. Eén van die doelstellingen was om terug sterk te investeren in defensie, hetgeen door vorige regeringen niet gedaan was. Dit klopt aangezien België na Montenegro het minst uitgaf aan defensie in Europe, 0,92% om precies te zijn (NATO, 2019). Deze investeringen zijn zoals eerder gezien ook vastgelegd in het regeerakkoord. Volgens Bouchez (Bijlage 1) is de beslissing over de vervanging van de F-16 genomen in volle transparantie, deze transparantie was ongezien in het kader van defensie uitgaven. Tijdens de hele procedure werd alles gecommuniceerd met het parlement en uiteindelijk werden twee voorstellen ingediend volgens de correcte voorwaarden. Hier doelt Bouchez op de Eurofighter en de F-35, hij benadrukt ook dat het Franse voorstel geen juridische grond had en dus niet in aanmerking kwam.
50 Bouchez (bijlage 1) bespreekt verder het beslissingsproces tussen de twee overgebleven kandidaten. Een onafhankelijke commissie analyseerde de voorstellen voor verschillende maanden alvorens een beslissing te maken. De criteria die hij hierbij aanhaalt zijn militaire capaciteit en economische terugverdieneffecten voor België. De F-35 kwam als winnaar uit de vergelijking omdat dit toestel volgens de commissie op een efficiëntere manier missies kon uitvoeren en ook meer voordelen te bieden had op economisch vlak dan de Eurofighter. Ook zegt Bouchez dat het Amerikaanse voorstel uiteindelijk 600 miljoen euro onder de initiële offerte lag. Dit geld kan gebruikt worden om Belgische bedrijven te ondersteunen en in de toekomst mee te werken aan Europese projecten en eventueel het vliegtuig van de toekomst (bijlage 1).
Op kritiek die de regering kreeg omtrent het niet steunen van Europese programma’s zegt Bouchez (bijlage 1) het volgende. België is niet enkel deel van de Europese Unie maar ook van de NAVO, door deze aankoop blijft België een trouwe partner en krikt het zijn defensie uitgaven op. Bouchez benadrukt dat de uitgaven niet enkel de gevechtsvliegtuigen bevatten maar ook bijvoorbeeld voertuigen voor de grondtroepen. Het totaal van deze aankopen zal evenredig verdeeld worden tussen Europa en de Verenigde Staten. Het is ook een feit dat 30% van de componenten van de F-35 in Europa geproduceerd worden.
Bouchez besluit dat MR altijd alert blijft als het gaat over defensie uitgaven en zijn economische voordelen. De regering besloot om te investeren in de veiligheid van onze piloten terwijl ze ook blijven werken aan de Europese defensie. ‘’Het is geen verspild geld, maar een keuze voor onze piloten en onze burgers” (Bijlage 1).
51
12.1.3 CD&V
Voor CD&V werden vragen beantwoord door federaal parlementslid en jongerenvoorzitter Sammy Mahdi. Uiteraard was CD&V een voorstander om als deel van de regering de F-16 te vervangen. In (bijlage 1) bespreekt Mahdi de motieven van de regering. De F-35 is een toestel van een nieuwe generatie die Defensie in staat zal stellen om zijn kerntaken uit te voeren. Deze kerntaken zijn militaire verdediging, slagkracht en afschrikking (Bijlage 1). Net als zijn coalitiepartner MR benoemt Mahdi het aankoopprogramma als ongezien transparant. Hij geeft ook aan dat uit dit transparant evaluatieproces bleek dat de F-35 het best tegemoet kwam aan alle criteria. De F-35 is een vliegtuig die inzetbaar zal zijn tegen nieuwe
bedreigingen zoals hybride oorlogsvoering. Mahdi benadrukt dus de veelzijdigheid van de F- 35 en zijn technologische voorsprong op de andere kandidaat, de Eurofighter.
12.1.4 NVA
Volgens NVA is de aankoop van de F-35 een gevolg van de strategische visie die besproken werd in punt 6.1. De NVA is van mening dat het via deze aankoop een betrouwbare en solidaire partner wil blijven van de EU, VN en NAVO. De beslissing voor de F-35 zal volgens Steven Vandeput, minister van Defensie tijdens de procedure, zorgen voor jobs en
overdracht van technologie (Bijlage 1). Ook de keuze voor de F-35 van enkele belangrijke bondgenoten zoals Nederland, Noorwegen, Denemarken en Italië speelde een factor. Vandeput benadrukt dat de F-35 op alle zeven evaluatiecriteria het beste scoorde en bovendien 600 miljoen euro onder de aanvankelijke raming bleef (De Kamer, 2018)
52
12.1.5 Open VLD
Open VLD bespreekt op zijn website de militaire overtuigingen van de partij. De partij is voorstander van een modern en slagkrachtig leger die gebruik maakt van hoogtechnologisch materieel. Ook de investeringen in het personeel zelf zijn van cruciaal belang want zonder piloten zijn er geen gevechtsvliegtuigen. Open VLD wil zo een solidaire en verantwoordelijke partner van de NAVO en de EU blijven. Op termijn wil de partij een eengemaakt Europees leger tot stand brengen. Binnen de NAVO moet Europa een eengemaakte pijler vormen op het vlak van defensie.
Verder wordt het probleem van de militaire investeringsgraad binnen ons land besproken. De investering in nieuwe gevechtsvliegtuigen maakt deel uit van de noodzakelijke
inhaalbeweging die België dient te maken. Momenteel stelt België zich op als free riders en tonen we geen solidariteit met onze bondgenoten (Open VLD, 2020).
53
12.2 Oppositiepartijen
12.2.1 Groen
Groen was tegen de vervanging van de F16 om verschillende redenen. In Europa is er al een overschot aan gevechtsvliegtuigen in het kader van collectieve defensie. De aanschaf van een beperkte nationale vloot was voor hun dan ook geen prioriteit en schoof het debat over Europese samenwerking inzake militaire taken op de lange baan. Verder zorgde een dergelijk groot investeringsbedrag (3,5 miljard euro) ervoor dat financiering van andere delen van Defensie bemoeilijkt werden: met name infrastructuur en personeel. Verder investeren in andere capaciteiten (marine, speciale operaties, cyberdefensie enzovoort) was daarnaast ook aangewezen geweest. Groen was er voorstander van om de levensduur van de F16 zoveel te verlengen als mogelijk, zolang de veiligheid van de piloten verzekerd was en de opdrachten konden worden uitgevoerd. Verder had Groen geen voorkeur voor een bepaald type en vertrouwen erop dat de experts van defensie alle aspecten hebben afgewogen bij het voorstellen van de F35 als winnaar (Bijlage 1.2.4)
12.2.2 sp.a
De sp.a is geen voorstander van de aankoop van 34 nieuwe F-35’s. Als het van hun afhangt wordt deze aankoop geannuleerd. De reden hiervoor is het gebrek aan Europese visie. Volgens hun moet elke militaire aankoop in een bredere Europese context gezien worden. Lidstaten moeten hun noden aan elkaar aftoetsen om samen aan voldoende capaciteit te geraken. In plaats van dure gevechtsvliegtuigen te kopen wil de sp.a lichtere toestellen aankopen die enkele specifieke taken kunnen uitvoeren binnen de NAVO. Ook is de partij ervan overtuigd dat er meer moet geïnvesteerd worden in personeel en niet in materieel. Ook het feit dat de F-35 kernwapens kan dragen is voor de sp.a een struikelblok. Deze aankoop van nieuwe toestellen is voor hun een gemiste kans om België kernwapenvrij te maken. Volgens lid van de Commissie voor Landsverdediging Julie Fernandez was de procedure erop gericht om de F-35 te bevoordelen en is de RfGP dus niet objectief opgesteld. Ook is ze voorstander van een Europees toestel (bijlage 1.2.5).
54
12.2.3 Vlaams Belang
Volgens Vlaams Belang is de aankoop van de F-35 een peperdure gemiste kans. De partij beseft dat een moderne luchtmacht cruciaal is voor een slagkrachtig leger en was dus niet gekant tegen de vervanging van de F-16, maar wel tegen de keuze voor de F-35. Volgens Vlaams Belang is de kostprijs van de F-35 in vergelijking met enkele concurrerende toestellen te hoog. Niet alleen in aankoop maar ook in onderhoud en gebruik. Het operationeel houden van de 34 toestellen zou de helft van het jaarlijks werkingsbudget gebruiken. Een tweede reden waarom Vlaams Belang de F-35 de verkeerde keuze vindt is het verlies van soevereiniteit. Door de aankoop van de F-35 wordt België volledig afhankelijk van Amerikaanse technologie en mist het de kans om de Europese luchtvaartindustrie te steunen. De partij was dan ook voorstander van de Saab Gripen of de Rafale (Pas, 2018). Samengevat: ‘’ het Vlaams Belang ziet in de aankoop van de F35 vooral veel technische en strategische onkunde met een torenhoge prijs voor de belastingbetaler” (Pas, 2018).
55
12.Conclusie
Het dossier ter vervanging van de F-16 werd door de media gebombardeerd tot aankoop van de eeuw. Uiteindelijk besloot de regering Michel om de F-35 als opvolger aan te duiden. Deze beslissing is genomen aan de hand van een heldere procedure en is gefundeerd op verschillende politieke draagvlakken. Toch zal dit dossier bij het volk allesbehalve zo overgekomen zijn door de vele mediaberichten die trachtten de bevoegde beleidsmakers onder vuur te nemen. In deze conclusie worden de grondslagen van deze paper samengevat om uiteindelijk af te sluiten met mijn eigen visie op dit aankoopdossier.
Na het succes van de F-16 in België was het een blunder van de Belgische regering om niet mee te stappen in de ontwikkeling van een nieuw gevechtsvliegtuig. In tegenstelling tot België is Nederland wel één van de partners binnen het Joint Strike Fighter Programma. Deze samenwerking brengt niet enkel economische voordelen met zich mee maar ook invloed op het ontwerp van het vliegtuig. Ondanks de non-participatie van België in de ontwikkeling is toenmalig Minister van Economie overtuigd dat het investeringsbedrag voor de aankoop van de F-35 bijna volledig zal terugvloeien naar de Belgische economie. De haalbaarheid hiervan is echter moeilijk te voorspellen en berekenen. Deze evaluatie zal pas binnen enkele decennia kunnen opgesteld worden.
Het proces ter vervanging van de F-16 wordt door de verantwoordelijken beschreven als transparant, open en objectief (De Kamer, 2018). Toenmalig Minister Vandeput stelt in de Kamer dat de RfGP-methode reeds opgevraagd is door Canada, Portugal en Zwitserland. Deze RfGP bevatte duidelijke criteria zoals de totale kost, samenwerking en effectiviteit van de toestellen om missies uit te voeren. Initieel waren er vijf kandidaten. De
staatsagentschappen van de Rafale, Saab Gripen E en Super Hornet besloten om verschillende redenen om geen antwoord te geven op de RfGP. Hierdoor bleven slechts twee toestellen in de running, de F-35A van Lockheed Martin en de Eurofighter Typhoon. In de toelichting van Minister Vandeput tijdens de plenaire vergadering van 25 oktober 2018 wordt duidelijk dat de F-35A op alle criteria beter scoorde dan zijn tegenstander. Via de procedure was het dus een uitgemaakte zaak dat de F-35A de opvolger zou worden van de F-16 (De Kamer, 2018).
56 Het is dus duidelijk dat via de gevolgde procedure de F-35A van Lockheed Martin als
winnaar uit de bus kwam. Tijdens de debatten was dit echter niet het onderwerp waar het meeste aandacht aan besteed werd. In een document van Lockheed Martin werd de mogelijkheid aangehaald om de levensduur van de huidige vloot F-16’s te verlengen. Toenmalig Minister van Defensie Steven Vandeput beweerde dat hij dit document nooit ontvangen had. Na onderzoek van een interne commissie bleek dat de Minister de waarheid sprak en dat het document niet dermate belangrijk was. Het theoretisch model die
beschreven werd in dit rapport was onmogelijk toe te passen zonder overdreven kosten en risico’s te nemen. Ook de operationele capaciteiten van een F-16 zullen in de toekomst nooit voldoen aan de moderne noden.
De aankoop van nieuwe gevechtsvliegtuigen is geen keuze die pas in 2018 gemaakt is. Zoals besproken in punt 6 werd het politiek kader al lang geleden gevormd. Hiervoor is het nodig om terug te gaan naar het jaar 1963. In dat jaar ondertekent België een verdrag met de Verenigde Staten ter toelating van Amerikaanse troepen om kernwapens te bewaken op Belgisch grondgebied. Sindsdien heeft België een nucleaire plicht niet alleen aan de
Verenigde Staten maar bij uitbreiding aan de NAVO. Alhoewel er nooit openlijk is toegegeven dat de capaciteit van de nieuwe toestellen om kernwapens te vervoeren als criteria beschouwd wordt, zal dit zeker een rol gespeeld hebben. Naast de nucleaire plicht is er ook het feit dat België onderaan bengelt op het vlak van militaire uitgaven in vergelijking met het BBP. De investering in nieuwe toestellen was noodzakelijk om dit op te krikken en geen gezichtsverlies te lijden binnen de NAVO.
De toenmalige regeringspartijen hebben logischerwijze een gelijklopende mening over dit thema. De aankoop van de F-35 was nodig om de band met de NAVO aan te sterken. Ook op economisch vlak is de keuze voor de F-35 de beste. Volgens de oppositie trekt de regering partij voor de Verenigde Staten en niet voor Europa. Volgens de regering sluit het één het ander niet uit. Het bespaarde bedrag van 600 miljoen euro bij de offerte van Lockheed Martin zal geïnvesteerd worden in Europese projecten. Alle regeringspartijen benadrukken de transparantie die uitging van het aankoopproces en stellen dat er nog nooit zo open gecommuniceerd is tijdens een militaire aankoop.
57 Wanneer ik na het lezen van alle feiten een mening moet vormen dan kan ik niet anders dan stellen dat de F-35 de beste keuze was. Ik zal dit bekrachtigen aan de hand van enkele redenen. Ten eerste was de vraag om de levensduur van de F-16 te verlengen volledig naast de kwestie aangezien vorige regeringen al langer beslist hadden om nieuwe toestellen aan te kopen en de operationele capaciteiten van de F-16 niet meer voldeden aan moderne noden. Ten tweede kwam de F-35 als winnaar uit de bus op alle criteria van de RfGP. De inhoud van de RfGP werd vrijgegeven door de instanties en was dus niet opgesteld opdat de F-35 er als winnaar zou uitkomen. Natuurlijk was het al langer duidelijk dat de Eurofighter het niet ging halen van een toestel zoals de F-35 aangezien het een nieuwe generatie
gevechtsvliegtuig is en de stealth-capaciteit heeft.
Vervolgens is er de nucleaire en budgettaire plicht van België tegenover de NAVO waardoor België verplicht was om een serieuze investering te doen en daarbij rekening te houden met de nucleaire capaciteit. Aangezien de F-35 in staat is om de in België gelegen kernwapens te dragen heeft het toestel hier ook een streepje voor. Een laatste reden die ik kan
aankaarten is de economische terugvloei die bij de F-35 een stuk hoger was dan bij de Eurofighter. De bedragen zijn respectievelijk 3,69 miljard en 2,5 miljard. De oppositie heeft naar mijn mening deze discussie te hard opgeblazen. Alle beslissingen die dit proces in gang hebben gezet zijn al lang geleden genomen en zijn nooit hevig betwist geweest. Men kan de regering niet veel verwijten over de aankoop van de F-35, enkel dat het de beslissing niet vroeger genomen heeft. Ook de niet-participatie in de ontwikkelingsfase van het JSF programma is een grote blunder geweest, deze beslissing is natuurlijk niet in deze regeerperiode genomen.
Volgens de NAVO moet België in de toekomst nog 14 extra F-35’s aankopen. De extra toestellen zouden 1.2 miljard euro kosten. Huidig Minister van Defensie Goffin (MR) zegt echter dat deze aankoop nog niet aan de orde is omdat er momenteel geen geld voor is. De huidige regering zou enkel de aankoop voorbereiden. De echte aankoop zou dan plaats vinden na de levering van de huidige bestelling (Franssen, 2020). In een interview door Knack met Jens Stoltenberg bevestigt de NAVO-baas dat België een extra inspanning moet leveren om zijn defensie-uitgaven op te krikken (Vermeylen, 2020).
58 De initiële onderzoeksvragen zijn bij deze beantwoord. De redenen waarom België voor de F-35 koos zijn talrijk en komen voort uit een reeks beslissingen die tot 1960 teruggaan. Om deze conclusie af te sluiten kan er nog gekeken worden naar toekomstig onderzoek. In deze thesis werd vaak gesproken over de economische terugverdieneffecten en de toekomstige kosten die verbonden zijn aan de F-35. Voornamelijk over de moeilijkheid om deze te
voorspellen en berekenen. In toekomstig onderzoek zou er over een langere termijn gekeken kunnen worden naar deze bedragen. Hiervoor is er wel toestemming nodig van de
verantwoordelijke instanties om exacte cijfers te bemachtigen. Ook zou dit onderzoek pas binnen enkele tientallen jaren kunnen plaatsvinden aangezien deze toestellen nog decennia lang operationeel zullen zijn en tal van updates krijgen.
vii
13.
Bibliografie
Allison, G. (2019, 23 februari). What’s so good about the F-35 anyway? Geraadpleegd op 21 juli 2020, van https://ukdefencejournal.org.uk/whats-so-good-about-the-f-35-anyway/
Amir, A. R., & Weiss, S. I. (2020, 27 februari). Lockheed Martin Corporation | American
corporation. Geraadpleegd op 29 mei 2020, van https://www.britannica.com/topic/Lockheed-
Martin-Corporation
Belga. (2017, 19 april). Boeing pulls out of F-16 replacement program [Persbericht]. Geraadpleegd van https://portal.prpro.be/#/nl/news
Belgisch Staatblad. (2017, 8 juni). Wet houdende de militaire programmering van
investeringen voor de periode 2016-2030 (. Geraadpleegd op 28 mei 2020, van
http://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2017/06/08_1.pdf#Page9
Chapman, B. (2018). JSF and Denmark, Israel, Italy, and Japan. Global Defense
Procurement and the F-35 Joint Strike Fighter, 271–303. https://doi.org/10.1007/978-3-030-
01367-7_8
Commissie voor de landsverdediging. (2018). Commissie voor de landsverdediging. Geraadpleegd van https://www.dekamer.be/doc/CCRA/pdf/54/ac871.pdf
Congressional research service. (2020). F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Program. Geraadpleegd van https://fas.org/sgp/crs/weapons/RL30563.pdf
De Kamer. (2009). Commissie voor de Landsverdediging. Geraadpleegd van https://www.dekamer.be/doc/CCRI/html/52/ic411x.html
De Kamer. (2016). Commissie voor Landsverdediging. Geraadpleegd van https://www.dekamer.be/doc/CCRI/pdf/54/ic305.pdf
De Kamer. (2017). Commissie voor landsverdediging. Geraadpleegd van
https://www.dekamer.be/doc/ccri/pdf/54/ic643.pdf#search=%22boeing%20%2054k%20%3Ci n%3E%20keywords%22
De Kamer. (2018a). COMMISSIE VOOR DE LANDSVERDEDIGING. Geraadpleegd van https://www.dekamer.be/doc/CCRI/html/54/ic872x.html
De Kamer. (2018b). Plenaire vergadering. Geraadpleegd van
https://www.dekamer.be/doc/ccri/pdf/54/ic941.pdf#search=%22rafale%20%2054k%20%3Cin %3E%20keywords%22
viii De Kmaer. (2016). Commissie voor landsverdediging. Geraadpleegd van
https://www.dekamer.be/doc/CCRI/pdf/54/ic430.pdf
De Senaat. (2013). Schriftelijke vraag nr. 5-9868. Geraadpleegd van
https://www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SchriftelijkeVraag&LEG=5&NR=9868&LANG=nl
Defence and security committee (dsc). (2019). A new era for nuclear deterrence?
modernisation, arms control, and allied nuclear forces. Geraadpleegd van https://www.nato- pa.int/download-file
Defensie. (2016). Air Combat Capability Program (ACCaP). Geraadpleegd van https://www.dekamer.be/FLWB/PDF/54/1782/54K1782001.pdf
Defensie. (2017a). Belgian Defence Air Combat Capability Program Request for Government
Proposal. Geraadpleegd van https://www.belgianmilitaryinterests.be/wp-
content/uploads/2019/10/Request-for-Government-Proposal.pdf
Defensie. (2017b, 11 augustus). F-16 AM/BM “Fighting Falcon”. Geraadpleegd op 29 mei 2020, van https://www.mil.be/nl/materiaal/f-16-ambm-fighting-falcon
Department of Defense. (2010). Nuclear Posture Review. Geraadpleegd van
https://dod.defense.gov/Portals/1/features/defenseReviews/NPR/2010_Nuclear_Posture_Re view_Report.pdf
Dziedzic, S. (2020, 15 mei). “It’s a certain fighter jet, I won’t tell you which”: Trump’s F-35
threat puts Aussie jobs in jeopardy. Geraadpleegd op 21 juli 2020, van
https://www.abc.net.au/news/2020-05-15/trump-considering-moving-f-35-production-jobs- out-of-australia/12252384
F-35 ABCs: Why Are There Three Variants? (2020, 9 juni). Geraadpleegd op 7 augustus 2020, van https://www.forces.net/news/f-35-abcs-why-are-there-three-variants
F-35A specifications | Royal Australian Air Force. (z.d.). Geraadpleegd op 2 juni 2020, van
https://www.airforce.gov.au/technology/f-35a-specifications
F/A-18 E/F Super Hornet. (2020, 10 januari). Geraadpleegd op 15 juli 2020, van