x / . . . \ y . . . . . ——— —— . . . . . . . . ——— — . . . . . . . . . . ————— 0
R en r zijn opv. de stralen van de om- en
ingeschreven cirkel van de driehoek.
Dit vraagstuk draagt een laag nummer, hetgeen betekent, dat het bestemd was voor hen die zich voorbereidden op het examen Wiskunde MO-A. Er zal dus wel wat te differentiëren zijn.
Puzzel 12
Op pagina 126 in diezelfde 52e jaargang staat ook een artikel van Bottema: In een driehoek beschreven ellipsen met gegeven oppervlakte. Een eigenschap die hij daarin aan de orde stelt, is de isotomische verwantschap van twee punten ten opzichte een driehoek [3]. Bottema behandelt deze verwantschap voor een ellips, maar we kunnen de zaak vereenvoudigen door de ingeschreven cirkel van de driehoek te nemen. In figuur 1is I het middelpunt van die cirkel. De raakpunten met de zijden zijn G1, G2,
G3.
(12.1)… De lijnen AiGigaan nu door één punt G (dat het punt van Gergonne van de driehoek wordt genoemd). De punten Nizijn de puntspiegelbeelden van Giin de middens Zi van de zijden.
(12.2)… De lijnen AiNigaan nu ook door één punt N (het punt van Nagel van de driehoek). De punten G en N heten isotomisch verwant ten opzichte van de driehoek, omdat geldt:
A1G3= A2N3, A3G1= A2N1, A1G2= A3N2. Bewijs nu, onder verwijzing naar noot [1], de eigenschappen (12.1) en (12.2), en eventueel ook dat geldt: NZ = 2ZI, waarbij Z het zwaartepunt is van de driehoek.
Noten
[1] Zie voor de stelling van Ceva bijvoorbeeld, maar natuurlijk: O. Bottema: Hoofdstukken uit de Elementaire Meetkunde, Epsilon Uitgaven, Utrecht (1997), pp.8-13; of ook Dick Klingens: Homepage,
http://www.pandd.demon.nl/transvers.htm; of P. Wijdenes: Vlakke meetkunde voor voortgezette studie, P. Noordhoff N.V., Groningen (3e druk, 1964), pp.106-109. [2] De projectiestelling is de niet-goniometrische vorm van de cosinusregel: is p de projectie van de zijde c op de zijde a, dan is (zie figuur 2) b2= a2+ c2– 2ap.
[3] De isotomische verwantschap komt ook aan de orde in Bottema’s Hoofdstukken, XXV, pp.116-117.
Vooraf
Het zal geen der lezers verbazen, dat voor deze rubriek dit keer gekozen is voor een viertal meetkundeproblemen, waarvan er drie afkomstig zijn van Bottema.
Puzzel 9
In het schriftelijk examen KI van 1925, onderdeel Meetkunde, dat werd afgenomen op 9 september van dat jaar, vinden we een vraagstuk dat aardig aansluit bij het artikel van Floor van Lamoen in dit nummer (zie pagina
182).
Gegeven is een driehoek ABC. Op de zijden van dezen driehoek worden naar de buitenzijde driehoeken ABC’, BCA’, CAB’ zoodanig geconstrueerd, dat:
∠C’AB∠BCA’∠C, ∠A’BC∠CAB’∠A,
∠B’CA∠ABC’∠B.
Stel een voorwaarde op, waaraan de zijden a, b,
c van driehoek ABC moeten voldoen opdat AA’, BB’ en CC’ door één punt gaan.
Wellicht dat de vraagstelling had moeten luiden: ‘Stel een zo eenvoudig mogelijke voorwaarde op, waaraan …’.
Het onderzoek kan met elementaire meetkunde (o.a. met gebruik van de stelling van Ceva [1], en mogelijk gevolgd door wat analyse/algebra) worden gedaan, maar eenvoudig is anders.
Puzzel 10
In jaargang 13, 1925-1926, van het Nieuw Tijdschrift voor Wiskunde vinden we onder nummer 1239 bij de ‘Vraagstukken ter
oplossing’ een vraagstuk van O. Bottema (is dit zijn eerste publicatie in het Nieuw Tijdschrift?). Uit het hoekpunt A van driehoek ABC worden twee rechten getrokken, die beide de over- staande zijde onder een hoek = ∠A snijden.
Men vraagt uit deze figuur de projectiestelling [2] voor b en c te bewijzen zonder gebruik te maken van het theorema van Pythagoras.
Puzzel 11
Ook in het Nieuw Tijdschrift voor Wiskunde, 52e jaargang (1964-1965), vinden we onder nummer 195 van de ‘Vraagstukken ter oplossing’ het volgende probleem, ingezonden door Prof. Dr. O. Bottema:
In welke gelijkbenige driehoek met gegeven basis is Rr zo klein mogelijk?
2 2 2
euclides nr.4 / 2002
Puzzel 004
Recreatie
[ Dick Klingens ]FIGUUR 1
2 2 4
euclides nr.4 / 2002
Servicepagina
Kalender
In deze kalender kunnen alle voor wiskunde- docenten toegankelijke en interessante bijeenkomsten worden opgenomen.
Wil eenieder die relevante data heeft, deze zo spoedig mogelijk doorgeven aan de hoofd- redacteur. Hieronder treft u de voorlopige verschijningsdata aan van Euclides in het komende schooljaar. Achter de verschijnings- data is de deadline voor het inzenden van mededelingen vermeld. Doorgeven kan ook via e-mail: redactie-euclides@nvvw.nl nr verschijnt deadline 5 28 februari 2002 15 januari 2002 6 11 april 2002 26 februari 2002 7 23 mei 2002 08 april 2002 8 24 juni 2002 10 mei 2002 vrijdag 18 januari
1eronde Nederlandse Wiskunde Olympiade zaterdag 19 januari
Mathematische Modelleercompetitie, Maastricht Organisatie Universiteit Maastricht
dinsdag 22 januari
Studiedag WisWeb applets in de wiskundeles Organisatie FI en APS
vrijdag 1 en zaterdag 2 februari
Nationale Wiskunde Dagen, Noordwijkerhout Organisatie Freudenthal Instituut
dinsdag 12 maart, woensdag 20 maart, donderdag 28 maart
Regionale studiebijeenkomsten (voorlopige data)
Organisatie NVvW
vrijdag 22 maart en zaterdag 23 maart Finale Wiskunde A-lympiade, Garderen Organisatie Freudenthal Instituut vrijdag 22 maart
Kangoeroe-wedstrijd
Organisatie KUN; zie Euclides 77-2, p.54 donderdag 4 en vrijdag 5 april
38eNederlands Mathematisch Congres, Eindhoven
Organisatie Wiskundig Genootschap donderdag 25 april 2002
Conferentie ICT in het wiskundeonderwijs, Utrecht
Organisatie APS en Freudenthal Instituut; zie Euclides 77-2, p.63
Voor internet-adressen zie de website van de NVvW:
http://www.nvvw.nl/Agenda2.html
Publicaties van de
Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren * Zebra-boekjes
1. Kattenaids en Statistiek
2. Perspectief, hoe moet je dat zien? 3. Schatten, hoe doe je dat? 4. De Gulden Snede
5. Poisson, de Pruisen en de Lotto 6. Pi
7. De laatste stelling van Fermat 8. Verkiezingen, een web van paradoxen 9. De Veelzijdigheid van Bollen
10. Fractals
Prijzen van de Zebra-boekjes:
Schoolabonnement: 6 exemplaren van 5 delen voor ƒ 400,-
Individueel abonnement voor leden: ƒ 75,- Losse boekjes voor leden: ƒ 16,50
Deze bedragen zijn inclusief verzendkosten. Bestellen kan door het juiste bedrag over te maken op Postbanknummer 5660167 t.n.v. Epsilon Uitgaven te Utrecht onder vermelding van Zebra (1 t/m 5) of Zebra (6 t/m 10). Zelf ophalen kan in de losse verkoop; ledenprijs op bijeenkomsten ƒ 12,50; in de betere
boekhandel ƒ 17,75.
* Nomenclatuurrapport Tweede fase havo/vwo Dit rapport en oude nummers van Euclides (voor zover voorradig) kunnen besteld worden bij de ledenadministratie (zie Colofon). * Wisforta - wiskunde, formules en tabellen Formule- en tabellenboekje met formulekaarten havo en vwo, de tabellen van de binomiale en de normale verdeling, en toevalsgetallen. ISBN 90 01 65956 X; prijs ƒ 15,00; te bestellen in de boekhandel.
* Honderd jaar Wiskundeonderwijs, lustrumboek van de NVvW
Het boek is met een bestelformulier te bestellen op de website van de NVvW
(http://www.nvvw.nl/lustrumboek2.html). Leden: ƒ 50,-; niet-leden: ƒ 62,50 (incl. verzendkosten).
Zie eventueel ook de advertentie in Euclides 76-7 (na p. 288).
De Basistrainer: doordacht aan- vullend lesmateriaal, speciaal voor uw LWOO-leerlingen in de basis- beroepsgerichte leerweg. Ontwikkeld in opdracht van het ministerie van OC&W.
Er is een Basistrainer voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde. Per vak is er een deel voor leerjaar 3 en een voor leerjaar 4. Het laatste bevat gerichte examentraining.
Elk deel bestaat uit een werkboek en een cd-rom. Ze bieden opdrachten voor 1 uur per week