Maureen Mooren:
Holland Festival
In 2005 maakten zij een nieuwe identiteit voor het Holland Festival, met een campagne bestaande uit vier affiches rond een nieuw logo dat ‘het teken’ (Afb. 18) wordt genoemd. Dit teken houdt het midden tussen de letter H, een kruis en een gebouw.
Een logo zou teveel een vertaling zijn van stabiele, veilige ideeën die gebaseerd zijn op een functioneel programma van eisen. Een teken is leeg en in staat om uit een veel- voud aan betekenissen en interpretaties te bestaan, ondanks zijn initiële duidelijkheid. Een teken is volgens hen vrij te bestaan buiten zijn gastheer. Dit teken heeft dus ook de vrijheid om niet voor het Holland Festival te staan. In 2006 geven zij een gevolg aan de campagne voor het Holland Festival in de vorm van vijftal affiches (Afb. 13 tot en met
Afb. 17) die uitgaan van één enkel labyrint van tekens en mededelingen. Deze serie zal
uiteindelijk in november van 2006 de Theater Affiche Prijs winnen. De vakjury zegt in haar juryrapport onder meer het volgende:
De waardering die deze serie en de vernieuwde visuele identiteit geniet is opmerkelijk te noemen. Zo zijn de grafische uitingen in de eerste plaats niet dienstbaar aan het Holland Festival. Begrippen als leesbaarheid, zichtbaarheid en begrijpelijkheid lijken te figureren in de vorm experimenten van de ontwerpers. In het juryrapport staat dat de serie affiches “de standaard van het affiche als medium probeert te verhogen” maar wan- neer zelfs het beoogde publiek terugkoppelt dat ze zich buitengesloten voelen omdat ze de vormgeving niet snappen, zoals Van Berkel aangeeft in hetzelfde gesprek met Boekraad, is er sprake van een te grote afstand tussen de communicatieve en esthe- tische waarde van de serie. De essentie van waaruit een affiche bestaat is communicatie. De essentie van communicatie, zo onderstreep ik nog maar eens, is de dialoog. De aard van hetgeen gecommuniceerd wordt kan natuurlijk verschillen, en hoeft niet per definitie commercieel te zijn, maar om tot een dialoog te komen moet de zender in ieder geval een boodschap communiceren die de ontvanger begrijpt.
Zelf zullen ze beweren dat hun werk een onderzoek is naar gelaagdheid en diversiteit binnen het kader van visuele communicatie. De werkwijze die het duo hanteert levert zonder meer een laboratorium functie op met betrekking tot visuele communicatie. Van hieruit kunnen interessante conclusies en visuele talen komen, maar deze werkwijze is zowel een verrijking als een beperking.
46 VORMNORMEN: VISUELE COMMUNICATIE IN NEDERLAND: 6.1: PROJECT DANIËL VAN DER VELDEN EN MAUREEN MOOREN: HOLLAND FESTIVAL
“Het ruitje van de harlekijn, zoals we dat vorig jaar zagen toegepast, is hier opgebouwd uit gaas dat doorgaans buitensluit of juist binnenhoudt. De fotografie die in 2005 nog werd gebruikt is verdwenen. Het is een niet makkelijke serie, een reeks die alleen voor insiders is bedoeld, voor het vaste publiek dat het Holland Festival toch al bezoekt maar dat nieuwkomers hopelijk intrigeert en niet buitensluit. Het hoort bij een festival voor mensen die op de hoogte willen worden gehouden van wat er in deze tijd speelt en dat publiek heeft behoefte aan het vernieuwende element in deze affiches. Gemakkelijk zijn ze niet te lezen voor de doorsnee langsrij- dende fietser. Het knappe is wel dat de hele reeks die als een zeer vertraagd afgedraaide animatiefilm uitges- meerd over een aantal weken te zien was, vanaf het eerste affiche compleet aanwezig is in het beeld. Eerst was er het witte affiche, daarna het vraagteken, vervolgens kwam HF erbij, op het vierde het hart en als laatste als een waar feest de Melancholia & Hysteria. De reeks probeert de standaard van het affiche als medium te verhogen. Slaan de sterren op Europa? Ligt in het bloedende hart de melancholie besloten? Wordt de hysterie door de Metallica referenties verbeeld? Kortom allemaal vragen aan de ontwerpers die kans zagen het concept van vorig jaar vernieuwd toe te passen in 2006”.
Afb. 13 Afb. 14 Afb. 15 Afb. 18 Afb. 16 Afb. 17 Afbeelding 18 Teken Holland Festival Ontworpen door Daniël van der Velden en Maureen Mooren 2005 Afbeelding 13-17 Serie Affiches Holland Festival: Melancholia & Hysteria Ontworpen door Daniël van der Velden en Maureen Mooren 2006
Er bestaat geen voorgekookt recept dat consequente kwaliteit garandeert, en het experiment opzoeken om het experiment op te zoeken leidt ertoe dat er weliswaar interessante vormtalen uit voortvloeien maar ook een consistente en daardoor mono- tone uitvoering van stijl, toenadering en genre. Bovendien vertroebeld deze werkwijze in veel gevallen de functionaliteit en informatie die een ontwerp moet dienen. In een gesprek dat Van der Velden en Mooren hebben met Lisette Smits wordt duidelijk dat dit echter een bewuste keuze is:
Een opvallend citaat. Ze geven hiermee aan dat ze zichzelf als ontwerpers moedwillig boven de ontvanger, de boodschap die gecommuniceerd moet worden en het ontwerp op zich stellen. Ze nemen hierdoor bezit van het grafisch ontwerp zoals een auteur bezit claimt van een door hem geschreven tekst. De ontwerpers worden belangrijker of interessanter dan het ontwerp of, zoals Lisette Smits het verwoord in de inleiding van een interview met de twee ontwerpers, ze voorzien de vormgegeven informatie behalve van een adressering ook van een afzender.
Michael Rock is een Amerikaanse ontwerper en kritische denker ten aanzien van het vak. Hij stelt dat de ontwerper naar auteurschap smacht omdat uiteindelijk de auteur de werkelijke macht heeft en niet de tekst. Een tekst staat nooit op zichzelf, het moet door iemand geschreven zijn. Deze wetenschap wordt door de lezer in acht genomen als de tekst gelezen of geëvalueerd wordt. Een grafisch ontwerp wordt geacht te functioneren in de contextuele omgeving die de opdrachtgever of ontwerper heeft gekozen.
Het vermelden van de naam van de ontwerper wordt alleen interessant geacht als het bijdraagt aan de boodschap die de ontwerper of opdrachtgever wil communiceren. In veel gevallen zal de lezer/gebruiker niet weten wie het bewuste ontwerp heeft ontworpen. Zelfs als de naam van de ontwerper erbij vermeld wordt, betwijfel ik of veel mensen buiten de ontwerpwereld deze zullen (her)kennen. Bovendien moeten er vraagtekens gezet worden bij de relevantie van deze geldingsdrang.
>> Vrije vertaling uit de tekst “Graphic authorship” geschreven door Michael Rock
48 VORMNORMEN: VISUELE COMMUNICATIE IN NEDERLAND: 6.1: PROJECT DANIËL VAN DER VELDEN EN MAUREEN MOOREN: HOLLAND FESTIVAL