Annelys de Vet

Annelys de Vet is een ontwerpster die regelmatig van zich doet spreken via projecten die eigenzinnigheid paren aan een uitgesproken visie op het ontwerpen en de maatschappij. Het fascineert haar hoezeer kijken en ervaren worden bepaald door wat we zelf op de wereld projecteren. Kijken is niet neutraal. Ze probeert aan te tonen hoe subjectief ogenschijnlijk ‘objectieve’ informatie is.

Kleine verschuivingen in de perceptie, die de normale blik kunnen kantelen, kom je in het werk van de Vet vaak tegen. In een installatie die ze in 2003 maakte voor de Hortustunnel in Amsterdam, verving ze de gebruikelijke bestemmingsnamen in standaard lichtbakken van het Amsterdamse GVB door woorden als: ‘Wijde wereld’,

‘Gouden bergen’ en ‘Dwaalspoor’. De combinatie van de woorden en hun containers

zorgde voor de kanteling. Ze probeert sociale codes, de invloed van reclame en publieke verantwoordelijkheid ter discussie te stellen.

Haar werk bevindt zich op de grens tussen ontwerpen en beeldende kunst. Onlangs participeerde ze in het project “Nieuwe symbolen voor Nederland”. Haar voorstellen daarvoor bestonden ook uit het gebruik van woorden; ‘onbaatzuchtigheid’, ‘waardigheid’ en ‘verzet’ zijn enkele woorden die ze hiervoor heeft gebruikt.

58 VORMNORMEN: VISUELE COMMUNICATIE IN NEDERLAND: 9: ANNELYS DE VET

Afbeelding 23 Wapen Nieuwe symbolen voor Nederland Ontworpen door Annelys de Vet Afbeelding 22 Pamflet “Nieuwe symbolen voor Nederland” Ontworpen door Annelys de Vet Afb. 22

9.1: Project Annelys

de Vet: _Nieuwe

symbolen voor

Nederland

Het project, waaronder de bijdrage van Annelys de Vet, konden op flink wat kritiek rekenen. Corine Vloet gaat in het artikel dat ik eerder ook al aanhaalde verder met het bekritiseren van het project:

Het pamflet als geheel verdiend het echter niet om zo tekort te worden gedaan. Er worden wel degelijk kritische kantekeningen geplaatst bij het thema en het project op zich. Zo zegt Bregtje van der Haak, een documentairemaker, het volgende:

“Wie er in deze tijd een symbool wil ontwerpen om verbondenheid uit te drukken, begint aan de verkeerde kant’.

“Zonder publiek domein, geen gemeenschappelijke symbolen,” constateert historicus Cor

Wagenaar in een interessant stuk over ‘de moedwillige sloop van het publieke domein’.

“Het gesignaleerde gemis aan symbolen daarvan is slechts een symptoom,” stelt hij.

Maar het meest onthullend is de weerslag van een tweetal discussies die de schrijvers voerden over waarden en normen. Wat het niet moet worden? ‘Stichtelijk’, ‘Christelijke

deugden’ en ‘harde’ waarden. Deze zouden namelijk ‘vloeibaar’ gemaakt moeten

worden. Waar gaat het ze wel om? Een houding die ‘toch altijd individueel’ zal zijn, en niet ‘van buitenaf opgelegd’. Waarden, zo schrijft de tentoonstellingmaker Rutger Wolfson, die te maken hebben met de soevereiniteit van het individu en de vrijheid en solidariteit van een samenleving’.

Annelys de Vet ontwierp het pamflet als een klein rood boekje waar op de cover in gouden letters “Nieuwe symbolen voor Nederland” staat te lezen (Afb. 22). In diezelfde kleur staat er een symbool dat is opgebouwd uit zes woorden en sterk doet denken aan het traditionele wapen van Nederland (Afb. 22, 23).

Het refereert door middel van de kleurstelling en het formaat natuurlijk aan het Nederlandse paspoort. Hiermee lijkt ze een manier te hebben gevonden om te verwijzen naar de solidariteit waar de Nederlandse samenleving volgens haar behoefte aan heeft. Ze grijpt immers naar hetgeen dat voor iedere Nederlandse staatsburger –in ieder geval aan de buitenkant- hetzelfde is. De discussie of dit flauw is of zelfs erg voor de hand liggend is er een waar niemand baat bij heeft.

Ik persoonlijk vind dat beide classificaties toepasselijk zijn, maar moet ook toegeven dat het wel werkt.

60 VORMNORMEN: VISUELE COMMUNICATIE IN NEDERLAND: 9.1: PROJECT ANNELYS DE VET: NIEUWE SYMBOLEN VOOR NEDERLAND

“Symbolen worden symbolen dankzij de breed gedeelde geschiedenis,

cultuur, traditie, religie, idealen waar ze uit voortkomen. Wie een symbool

maakt, maakt daarmee nog geen gezamenlijke waarden, idealen of cultuur.

Eerst de bezieling en dan het symbool, en niet andersom zoals bij dit project

gebeurt.”

De Vet heeft naast de vormgeving van het pamflet, een serie voorstellen ontworpen, waarvoor ik dit beeld representatief houd (Afb. 24). In mijn interpretatie probeert ze nieuwe waarden te presenteren en geen nieuwe symbolen. Ze probeert haar eigen bijdrage te verduidelijken door op haar persoonlijke webpagina >> hier het volgende

over te zeggen:

Afb. 24

>> www. annelysdevet.nl

“Mijn project gaat over de publieke ruimte, zowel fysiek als ‘mentaal’ in de

media. Dit is de plek waar de ‘waarden’ van Nederland worden gecommu-

niceerd. Die ruimte wordt meer en meer overwoekerd met commerciële en

instruerende boodschappen. De voorstellen op de beeldserie die ik voor dit

project heb gemaakt, pakken die ruimte terug voor ‘onbaatzuchtige’ informatie,

inspelend op waarden die bij het project aan de orde zijn gesteld.”

Afbeelding 24 Voorstel expositie Nieuwe symbolen voor Nederland Ontworpen door Annelys de Vet

Zeer interessante uitgangspunten, alleen komt de boodschap op mij niet duidelijk over. Een woord in een schijnbaar weloverdachte compositie en stevige zwarte kleur, dat optimaal contrasteert met de witte kleur waarop het staat te lezen, op een plek waar normaal gesproken een boodschap met een commercieel karakter staat. Er ontstaat veel leegte door de prominente aanwezigheid van de kleur wit. Het past bij de bestaande beeldcultuur zoals ik die ken van een collectief als Adbusters, dat zich bezig houdt met anti-consumentisme en anti-kapitalisme door middel van het aanpassen of verwijderen van bestaande reclame uitingen; het zogenaamde ‘culture-jamming’. Dit is nu juist wat bij mij de verkeerde vragen oproept:

Gaat het wit over het verdrijven van reclame? Reageert het op een eerder verschenen reclame uiting?

Heeft het überhaupt wel iets met reclame te maken, of probeert het simpelweg een lege context te creëren?

Bovendien is het woord: ‘waardigheid’ zeer monumentaal. Hierdoor wordt voor mij de verwachting geschept dat er een eenduidige boodschap aan gekoppeld is. Ik kom hier echter niet achter. Voor mij is het begrip ‘waardigheid’ dusdanig abstract dat ik het niet kan rijmen met het verwijderen van reclame. Door de plaatsing en grootte van het woord, wordt het een poster die absolute aandacht opeist. Het staat over de volle breedte in grote en zware kapitalen geschreven; je zou van minder bang kunnen wor- den. Misschien is het een kritiek op het woord op zich, of de abstractheid ervan? Of, wanneer ik uitga van het debat over waarden en normen waar het project feitelijk om begon, is het een kritiek op de manier waarop de politiek deze woorden in de hoofden van de Nederlandse bevolking probeert te stampen? Een andere mogelijkheid is dat het me, op een overigens vrij dwingende wijze, probeert te vertellen hoe ik me moet gedragen.

Vast staat dat deze poster en de daarbij behorende serie, vragen oproept. Dit kan al als een doel op zich gezien worden. Toch denk ik dat het aanzet tot een verkeerde discussie: ik ben namelijk bezig met het zoeken naar de juiste contextuele betekenis van deze poster. Hierdoor denk ik niet zozeer na over waar de poster voor staat of welke boodschap er gecommuniceerd moet worden.

Let wel) Een belangrijke opmerking bij deze bespreking is dat de voorstellen van

Annelys de Vet zijn gepresenteerd in een museale context. Hierdoor is het beoordelen van de werking binnen het publieke domein, of op mij persoonlijk binnen een publieke context, niet gebaseerd op ervaring en daardoor enkel hypothetisch .

62 VORMNORMEN: VISUELE COMMUNICATIE IN NEDERLAND: 9.1: PROJECT ANNELYS DE VET: NIEUWE SYMBOLEN VOOR NEDERLAND

10: Communiceer