4. Onderzoek: ‘Kern-Europa’
5.3. Politiek draagvlak ‘kern-Europa’
De initiële bedoeling was om aan de hand van diepte-interviews met Vlaamse Europarlementariërs na te gaan of er een politiek draagvlak is omtrent dit Europees integratie traject met een ‘kern-Europa’. Aangezien tijdens het schrijven van deze masterproef een pandemie aan de gang was en België in lock down ging is dit niet kunnen doorgaan. In samenspraak met de promotor van deze masterproef is er gekozen om via e-mail dit toch te proberen af toetsen.
Het probleem bij de antwoorden via mail was onder andere het verschil in omvang en diepgang van het antwoord. Ook hebben er sommige respondenten niet gereageerd. De vraag die gesteld werd via e-mail was: Wat is de mening van uw partij omtrent het idee van een diepgaand Europees integratie traject aan te gaan met groep kernlanden. Deze landen gaan nauwer samenwerken rond Europese integratie op economisch, politiek, monetair en militaire vlak. Aan de hand van de e-mails kan geconcludeerd worden dat er een consensus is onder de Vlaamse partijen: CD&V, SPA, GROEN en NVA. Zij zijn allen van mening dat het integratieproces binnen de EU moet worden verdergezet. Specifiek over het idee om dit te doen met een groep kernlanden was de ene partij enthousiaster dan de andere. De meningen over hoe dit in de praktijk moet gebeuren verschilde van partij tot partij. Er werd ook vermeld dat de aandacht nu in de nabije toekomst vooral uit zal gaan naar de exit-strategie rond de COVID-19-crisis. Ook werd aangehaald dat een crisis in het verleden van de EU er altijd voor gezorgd heeft dat erna meer integratie was, het zal voor de huidige COVID-19-crisis misschien ook zo zijn.
Hieronder wordt nog een interessante quote van Franssen C. (CD&V) uit da antwoorden van de e-mails meegegeven:
“We streven naar een kerngroep van landen die verder willen gaan in de integratie. Landen die bevoegdheden zoals fiscaliteit, sociale programma’s (arbeidsmarkt en welzijn), defensie en inlichtingendiensten willen delen, om op die manier de solidariteit tussen hen en hun burgers te
76 versterken. Die zich daarbij ook verantwoordelijk gedragen door gemaakte afspraken na te
leven. De Europese instellingen krijgen een sterker mandaat om hierop toe te zien en om solidariteitsmechanismen uit te werken. Deze integratie staat open voor andere lidstaten die
willen aansluiten. Het betekent de erkenning van het bestaan en het behoud van meerdere snelheden in Europa.” (Franssen, 2020).
77
Conclusie
In deze masterproef werd er onderzocht welke lidstaten van de EU het meest aangewezen zijn om deel uit te maken van een ‘kern-Europa’. Dit ‘kern-Europa’ kan zo verdere stappen zetten op vlak Europese integratie, met onder andere integratie op economisch, politiek, monetair en militaire vlak. Op deze manier kunnen de lidstaten die verder willen integreren met elkaar dit doen zonder weerstand van lidstaten die op de rem staan voor verdere Europese integratie.
Om deze vraag op te lossen wordt eerst aan de hand van een conceptueel kader meer duiding gegeven omtrent de structuur en de belangrijkste instellingen van de Europese Unie. Dit is noodzakelijk om de lezer eerst een beeld te geven van de huidige Europese Unie, vooraleer er dieper ingegaan kon worden op het idee om een ‘kern-Europa’ te vormen.
Vervolgens is aan de hand van geschiedenis en verdragen van de EU meer duiding gegeven bij het begrip Europese integratie. Verder is in deze paragraaf dieper ingegaan op het idee vaan een Europa met verschillende snelheden en het begrip gedifferentieerde integratie binnen de Europese Unie. In het ‘witboek over de toekomst van Europa’ van de Europese commissie staan vijf scenario’s opgesomd waarvan ‘scenario 3’ aanleunt bij het idee van integratie via een ‘kern-Europa’. Dit scenario wil het mogelijk stellen dat lidstaten die meer willen doen, meer kunnen doen. Waarbij ze niet tegengehouden worden door lidstaten die hiervoor op de rem staan. Verder sluit het idee omtrent een herstart van de Europese Unie sluit aan bij de term gedifferentieerde integratie. Aan de hand van wetenschappelijke literatuur is aangetoond dat er reeds lang aan gedifferentieerde integratie wordt gedaan binnen de EU. Alsook wordt aangetoond dat de vorm gedifferentieerde integratie als een volwaardige vorm van Europese integratie kan beschouwd worden.
Verder is er aan de hand van problemen, crisissen en trends binnen de EU, motivatie gegeven waarom het idee omtrent deze herstart van de EU via een ‘kern-Europa’ actueel en zinvol is te onderzoeken. De voornaamste conclusies hieruit zijn dat wanneer de EU met een crisis wordt geconfronteerd de verschillende lidstaten vaak een andere aanpak prefereren. Ook bleek uit de verschillende crisissen dat de solidariteit tussen de lidstaten onderling op een laag peil staat wat voor onderlinge strubbelingen zorgt. Andere trends zijn de interne verschillen tussen de lidstaten op cultureel en politiek vlak. Tenslotte is de tweedelige economische governance structuur (Eurozone en niet-Eurozone) niet optimaal.
Nadat het conceptueel kader is afgerond kan er gestart worden met het onderzoek. De onderzoeksvraag die doormiddel van dit onderzoek beantwoord wordt is: “Welke lidstaten van de Europese Unie zijn het meest aangewezen aan de hand van economische, financiële parameters om tot het ‘kern-Europa’ te horen en wat is de waarde van dit ‘kern-Europa’ binnen de EU en de wereld?” Vooreerst worden de parameters waaraan de lidstaten worden doorgelicht opgesomd en gemotiveerd. De gebruikte
78 parameters hier zijn: lidmaatschap in de Eurozone, Schengenzone, het Europees defensieagentschap en
de NAVO, BBP/capita, BBP, Begrotingstekort/overschot, de schuldgraad, aandeel in de Europese begroting en het aandeel in de kapitaalreserves van de ECB. Vervolgens worden de parameters die gebruikt worden om de waarde van het ‘kern-Europa’ te bepalen binnen de EU en de wereld opgesomd en gemotiveerd. Verder wordt er per lidstaat een motivatie gemaakt waarom het land al dan niet aangewezen is om deel uit te maken van het ‘kern-Europa’. Uit dit onderzoek komen twee combinaties van landen naar voor die een ‘kern-Europa’ kunnen vormen. Deze worden in het onderzoek als ‘kern- Europa-1’ en ‘kern-Europa-2 aangeduid. Voor lidstaten waarrond twijfels is doordat deze lidstaten op bepaalde parameters goed scoren en op andere minder wordt de tweede combinatie: ‘kern-Europa-2’ gemaakt. Hierna worden deze twee combinaties aan de hand van volgende parameters doorgelicht: geografisch gebied, bevolking, aandeel in de kapitaalreserves van de ECB, aandeel in de Europese begroting, stemrecht in het IMF en de goudreserve. Dit wordt gedaan om de waarde binnen de EU en de wereld te bekijken.
Dit onderzoek moet echter kritisch bekeken worden, de combinaties van lidstaten zijn op een rationele manier gekozen aan de hand van verschillende parameters. In de praktijk zal naast deze economische, financiële en monetaire parameters ook rekening gehouden moeten worden met het politieke karakter van deze operatie. Kortom deze combinaties zijn geen .. en hiervan kan in de praktijk door verschillende redenen afgeweken worden.
Tenslotte is er via e-mails navraag gedaan bij de Vlaamse Europarlementariërs omtrent het politiek draagvlak over het idee van een ‘kern-Europa’. De conclusie die hieruit naar voor kwam was dat de meeste Vlaamse partijen die zetelen in het Europees parlement openstaan voor een verdere Europese integratie. Al werd de manier om dit via een ‘kern-Europa’ te doen bij de ene partij enthousiaster onthaald dan de andere.
Samenvattend is aan de hand van deze masterproef aangetoond dat de mogelijkheid bestaat dat er in de toekomst een groep kernlanden binnen de EU zich verder inzet voor het project van Europese Integratie. Hoe deze groep kernlanden eruit zal zien is nog afwachten, via dit
onderzoek is er alvast een beeld geschetst over twee combinaties die het sterkst scoorden op de onderzochte parameters.
79
Beperkingen en suggesties voor volgend onderzoek
Dit onderzoek heeft op basis van de gekozen parameters de beste combinatie van lidstaten aangetoond die het nieuwe ‘kern-Europa’ kunnen vormen. Dit is echter een vrij rationele kijk op deze lidstaten. Zo wordt er in dit onderzoek geen rekening gehouden met het politiekdraagvlak en de wil van de burger omtrent een ‘kern-Europa’ in de desbetreffende landen. Dit kan interessant zijn voor volgend onderzoek om na te gaan, in welke mate de desbetreffende lidstaten en hun inwoners het idee rond dit ‘kern-Europa’ zien zitten.
Daarnaast is er ook niet onderzocht wat er op juridisch vlak, van regelgeving en verdragen aangepast zal moeten worden om deze nieuwe constructie op te zetten. Dit zou in volgend onderzoek ook interessant zijn om te onderzoeken.
80
Bronnenlijst
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2020). Bruto nationaal product en bruto binnenlands product. Geraadpleegd via
https://business.belgium.be/nl/belgie_in_cijfers/economische_indicatoren/bruto_nationaal_product
Boonstra, W. (2017). De EMU is (nog) geen optimaal valutagebied. Geraadpleegd via https://economie.rabobank.com/publicaties/2017/augustus/de-emu-is-nog-geen-optimaal- valutagebied/
Boonstra, W. (2017). De euro als internationale valuta. Geraadpleegd via
https://economie.rabobank.com/publicaties/2017/juli/de-euro-als-internationale-valuta/
CIA Factbook. (2020). COUNTRY COMPARISON: POPULATION. Geraadpleegd via https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/335rank.html
Damen, M., Garcés de los Fayos, F. (2019). De Europese Economische Ruimte (EER), Zwitserland en het Noorden. Geraadpleegd via https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/169/de-europese- economische-ruimte-eer-zwitserland-en-het-noorden
Departement Kanselarij en Bestuur. (z.d.). Reële economische groei. Geraadpleegd via https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/KSMD-02-reele-economische-groei
DeTijd. (2017). EU-lidstaten eens over 'Europa met verschillende snelheden. Geraadpleegd via https://www.tijd.be/dossier/europareeks/eu-lidstaten-eens-over-europa-met-verschillende- snelheden/9875068.html (2017
DeTijd. (2018). Migratiecrisis. Geraadpleegd via
https://www.tijd.be/opinie/commentaar/migratiecrisis/10043098.html
De Ville, F., Siles-Brugges, G. (2019). The Impact of Brexit on EU Policies. Politics and Governance,7(3), 1- 6. DOI:10.17645/pag.v7i3.2129
De Vries, L.J. (2019). EUROSCEPTICISME EN DE TOEKOMST VAN EUROPA. Geraadpleegd via https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/73992945/Oratie_Vries_C.E._de_Catherine_.pdf
De Vroey B., Allegaert E., Decock, T., Dekeyzer, I., De Werd, M., De Windt, H. Goes, L., Grauwels, K.& Roeder, L. (z.d.) De asielkaart van Europa. Geraadpleegd via
https://interactief.vrtnws.be/verhalen/de_asielkaart_van_europa/instroom-1/
EUR-Lex. (z.d.). Interne markt. Geraadpleegd via https://eur-
lex.europa.eu/summary/chapter/internal_market.html?locale=nl&root_default=SUM_1_CODED%3D24
European Central Bank. (2020). Ons antwoord op de coronapandemie. Geraadpleegd via https://www.ecb.europa.eu/home/search/coronavirus/html/index.nl.html
81 https://www.ecb.europa.eu/ecb/tasks/reserves/html/index.nl.html
European Central Bank. (2020). Over de Europese Centrale Bank. Geraadpleegd via https://www.ecb.europa.eu/ecb/html/index.nl.html
European Central Bank. (2020). Capital subscription. Geraadpleegd via https://www.ecb.europa.eu/ecb/orga/capital/html/index.en.html
Europahuis Reyckevelde. (2016). De Eurocrisis. Geraadpleegd via https://www.europahuis.be/media/dossier_eurocrisis.pdf
Europahuis Reyckevelde. (2016). De Brexit. Geraadpleegd via https://www.europahuis.be/media/dossier_brexit.pdf
Europahuis Reyckevelde. (2016). Dossier ‘de groei van de Europese Unie’. Geraadpleegd via https://www.europahuis.be/media/dossier_groeivandeeu.pdf
European Union. (2018). The geography of EU discontent. Geraadpleegd via
https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/work/2018_02_geog_discontent.pdf
Europees Parlement. (2020). REVIEW OF EUROPEAN AND NATIONAL ELECTION RESULTS. Geraadpleegd via https://www.secure.europarl.europa.eu/at-your-service/files/be-
heard/eurobarometer/2019/review_of_european_and_national_election_results_2019/review- election-result-after-brexit.pdf
Europees Parlement. (z.d.). Bevoegdheden en procedures. Geraadpleegd via https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/nl/powers-and-procedures
Europees Parlement. (z.d.). De EU-instellingen en andere organen. Geraadpleegd via
https://www.europarl.europa.eu/belgium/nl/europees-parlement/de-eu-instellingen-en-andere- organen
Europees Parlement. (2018). Over gedifferentieerde integratie. Geraadpleegd via
https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-8-2018-0402_NL.html#_part2_ref1
Europees parlement. (2020). De geschiedenis van de Europese Unie. Geraadpleegd via https://europa.eu/european-union/about-eu/history_nl#1945-1959
Europese Commissie. (z.d.) Eurozone. Geraadpleegd via https://ec.europa.eu/info/business-economy- euro/euro-area_nl
Europese Commissie. (z.d.). Over de Europese Commissie. Geraadpleegd via https://ec.europa.eu/info/about-european-commission_nl
Europese Commissie. (2017). WITBOEK OVER DE TOEKOMST VAN EUROPA. Geraadpleegd via
(https://www.eerstekamer.nl/eu/europeesvoorstel/com_2017_2025_witboek_over_de/document/f=/v kcqpmqiw7tn.pdf )
82 Europese Commissie. (2020). Coronamaatregelen van de Commissie. Geraadpleegd via
https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response/overview-commissions- response_nl
Europese Rekenkamer. (2019). Europese defensie. Geraadpleegd via
https://www.eca.europa.eu/lists/ecadocuments/rew19_09/rew_eu-defence_nl.pdf
Europese Unie. (z.d.). De Europese Raad. Geraadpleegd via https://www.consilium.europa.eu/nl/european-council/
Europese Unie. (z.d.). Eurogroep. Geraadpleegd via
https://www.consilium.europa.eu/nl/council-eu/eurogroup/
Europese Unie. (2015). Het Schengengebied. Geraadpleegd via https://www.consilium.europa.eu/media/30068/qc0114777nln.pdf
Europese Unie. (2017). Samenwerking inzake defensie: Raad zet permanente gestructureerde samenwerking (PESCO) op met deelname van 25 lidstaten. Geraadpleegd via
https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2017/12/11/defence-cooperation-pesco-25- member-states-participating/
Europese Unie. (2020). Ierland. Geraadpleegd via
https://europa.eu/european-union/about-eu/countries/member-countries/ireland_nl
Europese Unie. (2020). Raad van de Europese Unie. Geraadpleegd via
https://europa.eu/european-union/about-eu/institutions-bodies/council-eu_nl
Europese Unie. (2020). Doelstellingen en waarden van de EU. Geraadpleegd via https://europa.eu/european-union/about-eu/eu-in-brief_nl
Europese Unie. (2020). EU-samenwerking inzake veiligheid en defensie. Geraadpleegd via https://www.consilium.europa.eu/nl/policies/defence-security/
Europese Unie. (2020). Europees Defensieagentschap (EDA). Geraadpleegd via https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/eda_nl
Europese Unie. (2020). The history of the European Union. Geraadpleegd via https://europa.eu/european-union/about-eu/history_en
Eurostat. (z.d.). Economic indicators. Geraadpleegd via
https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/economy/desktop/index.html
Eurostat. (z.d.). Grondgebied, x1000 km². Geraadpleegd via https://europa.eu/webtools/rest/charts/export/html/
83 Eurostat. (2019). General government gross debt. Geraadpleegd via
https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-datasets/-/SDG_17_40
Eurostat. (2020). Population on 1 January. Geraadpleegd via
https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tps00001&plugin= 1
Eurostat. (2020). Statistiek van de overheidsfinanciën. Geraadpleegd via
https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Government_finance_statistics/nl
FOD Economie. (2020). Economische impact van het coronavirus. Geraadpleegd via:
https://economie.fgov.be/nl/themas/ondernemingen/coronavirus/economische-impact-van-het
Haeck, B. (2015). Ze blazen onze welvaartsstaat op. Geraadpleegd via
https://www.tijd.be/dossier/europareeks/ze-blazen-onze-welvaartsstaat-op/9703878.html (Haeck, 2015)
Haeck, B., Van Haver, K. (2020). Merkel steunt Europees herstelplan van 500 miljard. Geraadpleegd via https://www.tijd.be/politiek-economie/europa/economie/merkel-steunt-europees-herstelplan-van- 500-miljard/10227856.html
Holzinger, K. & Schimmelfennig, F. (2012). Differentiated integration in the European Union: Many concepts, sparse theory, few data. Journal of European Public Policy, 19(2), 292-305.
IMF. (2020). IMF Executive Directors and Voting Power. Geraadpleegd via https://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx
Kerckaert, P., Segers, F. (2018). VN-migratiepact goedgekeurd in New York: 152 voor, 12 onthoudingen, 5 tegen. Geraadpleegd via
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/12/19/belgie-stemt-keurt-vn-migratiepact-in-new-york-goed/
Korteweg, R. (2020). Wat zijn de gevolgen van de Brexit voor de positie van Nederland in de Europese Unie?. Geraadpleegd via https://www.europa-
nu.nl/id/vl5qg7iuije1/nieuws/wat_zijn_de_gevolgen_van_de_brexit_voor?ctx=vg9il2ssv4y1&tab=0
Leuffen, D., Schimmelfennig, F. & Rittberger, B. (2015). The European Union as a system of
differentiated integration: interdependence, politicization and differentiation, Journal of European Public Policy, 22(6), 764-782
Luckerhof, C. (10 februari 2020). Hallo controles aan de grens, dag vrij Europa. DeMorgen, p16
NATO. (z.d.). NAVO-lidstaten. Geraadpleegd via https://www.nato.int/nato-welcome/index_nl.html
NATO. (2013). De 'neutrale' Europese partners van de NAVO: waardevolle medewerkers of meelifters?. Geraadpleegd via https://www.nato.int/docu/review/2013/Partnerships-NATO-2013/NATOs-neutral- European-partners/NL/index.htm
84 NATO. (2017). Defence Expenditure of NATO Countries (2013-2019). Geraadpleegd via
https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2019_11/20191129_pr-2019-123-en.pdf
Magnus, M. (2019). Bankenunie. Geraadpleegd via
https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/88/bankenunie
Matthijs, H. (2015). A new start for the European Union?. International Journal of Humanities and Social Science,6(5), 31-37.
Matthijs, H. (2018). De kostprijs van de Europese Unie. Geraadpleegd via
https://www.liberales.be/teksten/2018/5/16/de-kostprijs-van-de-europese-unie-herman-matthijs
Matthijs, H. (2018). Vooral West-Europa zal de factuur betalen voor het migratiepact van de Verenigde Naties. Geraadpleegd via
https://www.knack.be/nieuws/wereld/vooral-west-europa-zal-de-factuur-betalen-voor-het- migratiepact-van-de-verenigde-naties/article-opinion-1395595.html
Matthijs, H. (2019). Internationale economische instellingen. Leuven.
Matthijs, H. (2020). Lessen uit de coronacrisis: het jaar 2020 leidt ons naar een andere wereld. Geraadpleegd via
https://www.knack.be/nieuws/belgie/lessen-uit-de-coronacrisis-het-jaar-2020-leidt-ons-naar-een- andere-wereld/article-opinion-1582263.html
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Brexit: Verenigd Koninkrijk vertrokken uit Europese Unie.
Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/viw6jn2yr3qr/brexit_verenigd_koninkrijk_vertrokken
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Bevoegdheden Europese Unie. Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vg9pn1p65vi9/bevoegdheden_europese_unie
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Europese maatregelen in verband met migratie. Geraadpleegd via: https://www.europa-nu.nl/id/vhcmelu5xgfm/europese_maatregelen_in_verband_met
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Europese landen. Geraadpleegd via https://www.europa- nu.nl/id/vh89nvo47vi0/europese_landen
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vg9ic6nec2zi/europese_vrijhandelsassociatie_eva
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Akkoord van Schengen. Geraadpleegd via https://www.europa- nu.nl/id/vh7dowjo3mzi/akkoord_van_schengen
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Schengen- en visabeleid. Geraadpleegd via https://www.europa- nu.nl/id/vh1alz099lwi/schengen_en_visabeleid
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Europese Kapitaalmarktunie. Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vjrop5bd76k6/europese_kapitaalmarktunie
85 PDC Informatie Architectuur. (z.d.). De Griekse Crisis. Geraadpleegd via https://www.europa-
nu.nl/id/viccj7o2p7ug/de_griekse_crisis
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Verklaring van Laken. Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vgb6l59wnqbn/verklaring_van_laken
PDC Informatie Architectuur. (z.d.). Stabiliteits- en Groeipact. Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vh7doublkozq/stabiliteits_en_groeipact
Pironet, E. (31 maart 2020). Het coronavirus dreigt de Europese Unie en meteen ook de euro te vernietigen. Geraadpleegd via: https://www.knack.be/nieuws/europa/het-coronavirus-dreigt-de- europese-unie-en-meteen-ook-de-euro-te-vernietigen/article-opinion-1583031.html?request-paywall- trial=
Proos, S. (2019). Kernwapens: wie heeft wat?.Geraadpleegd via https://www.hpdetijd.nl/2019-08-07/kernwapens-wie-heeft-wat/
Rakić, D., Scheinert, C. (2020). De geschiedenis van de Economische en Monetaire Unie. Geraadpleegd via https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/79/de-geschiedenis-van-de-economische-en- monetaire-unie
Sokolska, I. (2019). De eerste Verdragen. Geraadpleegd via
https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/1/de-eerste-verdragen
Sokolska, I. (2019). De aanloop naar de Europese Akte. Geraadpleegd via
https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/2/de-aanloop-naar-de-europese-akte
Sokolska, I. (2019). De Verdragen van Maastricht en van Amsterdam. Geraadpleegd via