Bijlage 1a: Vragenlijst Nextdoor
Bijlage 3: Overzicht interviews gemeenteambtenaren
Stelling: Gemeente Breda Gemeente Eindhoven Gemeente Etten-Leur Gemeente ’s-Hertogenbosch
1) Binnen uw organisatie is het helder wat de gevolgen van
klimaatverandering zijn ten aanzien van wateroverlast.
Niet zo zeer. Zo is er meegewerkt aan het ‘Weerbericht van 2050’ van het KNMI. Toch gemerkt dat men verrast reageert op klimaatveranderingen, ook binnen de organisatie. Wat en waar precies, op het gebied van klimaatverandering, is niet in beeld. Maar er wordt al wel rekening mee gehouden in beleidsstukken.
Ja, waar de gemeente het meeste last van heeft is de wateroverlast. Er zijn gevoelige plekken in de stad waar sneller
schade/overlast zal plaatsvinden. En in het klimaatplan staat aangegeven dat deze plekken geïdentificeerd worden, voor zover ze niet bekent zijn, en als eerste aangepakt worden.
Het toetsingsmodel zit goed in elkaar. Werkt goed om maatregelen voor te stellen, door te rekenen en daarna te gaan uitvoeren.
Daarnaast zorgt de gemeente bij iedere herreconstructie van een straat voor een klimaatbestendige inrichting. Voor zover het mogelijk is om geheel klimaatbestendig te zijn.
Ja, die effecten zijn in beeld. Door ervaringen met hevige regenval in de periode 2006/2007, is de operatie waterweg omgezet. Het besef kwam dat er veel meer moest worden ingespeeld op de hevige regenbuien. In nieuwbouwwijken is hier veel aandacht aan besteed, en verwacht wordt dat de huidige maatregelen het aankunnen. Maar of dat in de verdere toekomst zo blijft is de vraag.
Hangt er af aan wie je het vraagt. Bij de mensen binnen de ‘water’ afdeling wel. Maar er zijn ook nog veel andere mensen binnen de organisatie.
De gemeente heeft veel issues op het gebied van overstromingen, binnen de
waterveiligheid. Dus dat zijn ook zaken waar de afgelopen 20 jaar beleid op is gevoerd om dat te verminderen.
Er is een scan gedaan van de stad en als er een hevige regenbui komt en alle riolen staan vol, dan zijn er overlastlocaties welke zijn opgespoord en bij de meeste daarvan zijn maatregelen getroffen.
Maar echte overlast situaties zijn er nog nauwelijks geweest.
2) Binnen uw organisatie wordt wateroverlast als gevolg van hevige regenval gezien als een urgent probleem.
Ja, zeker de waterbeheerders binnen de organisatie en binnen de politiek. Een projectontwikkelaar in de wijk zou zeggen dat het zijn verantwoordelijkheid niet is. Net die hevige bui, die wat teweeg kan brengen, heeft in Breda nog niet plaatsgevonden.
Nee, in zijn algemeenheid niet. Maar, dat er een urgentie is dat er iets moet gebeuren dat is wel duidelijk, maar niet urgent in de zin dat het nu moet gebeuren. Er wordt gewerkt met een standaard bui 8, die één keer in de twee jaar voorkomt en daar moet een stad gewoon tegen kunnen. De gemeente Eindhoven heeft dit redelijk op orde. Maar als het harder gaat regenen kan het snel misgaan en die plekken worden
systematisch aangepakt.
Ja. In het GRP tot 2014 was het hoofdpunt aanpak van wateroverlast, de Operatie Waterweg zoals dat hier genoemd is. Urgentie is gekomen na de ervaring met de hevige regenval van 2006/2007. Toen heeft er een investering van 10 à 12 miljoen in de riolering plaatsgevonden. Maatregelen die wateroverlast op een acceptabel niveau houden. Dit beleid heeft ook een doorloop in het nieuwe GRP. Het is interessant om het systeem weer eens te testen op een zware bui, om te kijken of het in de praktijk ook werkt.
Nee, maar er wordt wel geld vrijgemaakt om voor te bereiden op mogelijke overlast. Maar de gemeente wil wel voorkomen dat er problemen ontstaan, want de urgentie
daarvan wordt wel onderkend en ook politiek ondersteund.
112 3) Binnen uw organisatie is het duidelijk
bij welke partijen de
verantwoordelijkheden liggen op het gebied van stedelijk waterbeheer.
Ja. De Waterwet geldt als interessant kader. Breda heeft een hemelwaterbeleid wat een deel van de verantwoordelijkheid, zoals de Waterwet ook mogelijk maakt, neerlegt bij de eigenaar van de percelen. Dit is
vastgesteld in de GRP. De gemiddelde inwoner, in heel Nederland, weet niet goed waar die terecht moet als er problemen zijn met water.
Ja. Een plan gemaakt het voorkomen van wateroverlast, met daarin een vastlegging van wie welke verantwoordelijkheden heeft. Wat er wat minder instaat en wat ook minder ontwikkeld is in Nederland, is het feit waar de verantwoordelijkheid van de particulieren liggen. Op dit moment is het nog heel erg sterk gericht op wat
hedendaags gebruikelijk is. En als het nu op een bepaalde manier geregeld is dan hoeft de particulier niets te doen en de
ontwikkelaar hoeft niets te doen. Dat moet echt veranderen. Het zorgt wellicht ook tot meer onduidelijkheid over de
verantwoordelijkheden, maar dat moet groeien. Ook de wetgeving blijft hier helaas achter. De particulier heeft wel een
verantwoordelijkheid, maar je stelt niets vast richting particulieren en je laat die het maar gewoon doen.
Ja. De gemeente heeft een wettelijke
zorgplicht. Maar hier zitten grenzen aan. De gemeente heeft als grens dat er geen water in de woning mag komen te staan.
Daarnaast hebben inwoners en bedrijven ook verantwoordelijkheden om het water vast te houden. Er wordt geprobeerd dit wettelijk vast te stellen, maar hier zijn te weinig middelen voor. Bijvoorbeeld een heffing op het lozen van regenwater, maar dat is vrij complex en dat is heel kostbaar en tijdrovend om dit op te stellen.
Voor de nieuwe situatie is alles helder en goed uit te voeren, maar in de bestaande situatie (waar steeds meer de opgave ligt) is het moeilijker om alles af te dwingen.
Ja. Zolang er geen problemen zijn is het heel duidelijk. De gemeente is verantwoordelijk voor het riool, voor afvoer van hemelwater, afvoeren van vuil water. En het waterschap is verantwoordelijk voor watergangen, beheer en onderhoud.
4) Relevante stakeholders zijn betrokken bij het reduceren van wateroverlast.
Ja, het waterschap Brabantse Delta is er bij goed betrokken. Ook met
woningbouwcorporaties, andere gemeenten en provincie wordt goed samengewerkt. Interessante is het betrekken van de
bewoners en bedrijven zelf als stakeholders. Hiervoor worden bewonersavonden
gehouden. Daarbij komt naar voren dat burgers de verantwoordelijkheid vooral bij gemeente legt. Het probleem moet concreet gemaakt worden. Dat is het heel vaak voor heel veel mensen.
Een paar ruimtelijke ontwikkelingen worden
‘Iedereen heeft met regenwater te maken’. Inwoners worden tijdens de planvorming gehoor, daar wordt gemerkt dat de aandacht ervoor niet zo heel erg groot is. In
Eindhoven is het redelijk goed geregeld en dan komen er weinig vragen. Het plan zit gewoon goed in elkaar. Maar de gemiddelde inwoner in de stad is helemaal niet bezig met mogelijke wateroverlast. Door
ontwikkelingen in het klimaat wordt gezien dat er manco’s zijn in het systeem.
Met woningbouwcorporaties wordt veel samengewerkt, omdat deze partijen een groot deel van de woningen in de gemeente
Ja, met waterschap en andere gemeenten wordt goed samengewerkt. Met bedrijven valt de samenwerking mee.
Bij vernieuwingen in de wijk worden aan de inwoners hun mening gevraagd. Inspraak van de inwoners, maar ook meer dan inspraak. Namelijk ook samenspraak en de vraag stellen wat kunnen de inwoners zelf doen.
In de toekomst meer bezig zijn met klimaat bestendige maatregelen die vanuit de
inwoners zelf komen en ook op eigen terrein worden uitgevoerd. Dit volgt een beetje de
Ja, de gemeente heeft net een nieuw beleid laten vaststellen. Een nieuw waterplan met daarin een verschuiving naar gedeelde verantwoordelijkheid. Dus ook het betrekken van stakeholders. Het kan niet meer zo zijn dat de gemeente en het waterschap alles moeten oplossen als er steeds meer verharding plaats vindt. Dus in de toekomst worden bedrijven met grote terreinen, burgers en
woningbouwverenigingen ook verantwoordelijk.
Er moet gewerkt worden aan
113 mensen mensen verplicht om zelf iets te
doen, maar ze hebben altijd een afvoer. Toekomst: Mensen redelijkerwijs verplichten om tuin aan te passen (bijv. regenton). Mensen moeten hun
‘boerenverstand’ gebruiken.
Men moet geholpen en gestimuleerd worden. Uitgaan van het principe: kennen, kunnen, willen.
in bezit hebben. Ook met andere overheden wordt veel samengewerkt.
Van de inwoners wordt verwacht dat ze meer bewustzijn krijgen en participeren in het voorkomen van schade en overlast door hevige regenval. Maar er is te weinig regelgeving om dingen af te dwingen.
landelijke trend hierin. gedragsverandering. Dus de inwoners met relatief eenvoudige maatregelen kennis laten maken met klimaatbestendig bezig zijn, tuinen ontharden, regenpijpen afkoppelen enz.
De provincie zou meer moten doen aan kennisuitwisseling voor gemeenten onderling.
5) De gemeente heeft in beeld wat de belangrijkste maatregelen zijn, in de publieke ruimte en op privaat terrein, om wateroverlast te reduceren.
Ja, zeker binnen het team stedelijk water is er veel kennis. Ook goede contacten met vergelijkbare steden, om elkaar te helpen.
Ja, maar de gemeente is ook nog zoekende. Er zitten heel veel kanttekeningen aan en dé oplossing, die is er nog niet.
Ja, dat is met name vanuit die Operatie Waterweg toen uitgebreid in beeld gebracht. Maar een actualisatie moet plaatsvinden die meer inspeelt op nieuwe scenario’s.
Ja. In de publieke ruimte het riool afkoppelen en op privaat terrein het
‘ontstenen’ van tuinen, de aanleg van groene daken. Alles om het water bufferend
vermogen te vergroten. 6) Het politieke bestuur van uw
organisatie heeft aandacht voor wateroverlast.
Ja, absoluut. Er zijn twee wethouders die het in hun portefeuille hebben. De politieke visie is op dit moment nog vooral de gemeente zelf die bezig is met de acties en met de plannen. Dus er wordt nog weinig aan de bewoners opgelegd. In de toekomst veranderd dit naar meer
verantwoordelijkheden en taken voor de bewoners en andere private partijen.
Ja, het staat hoog op de agenda van de wethouder. Het besef is er om particuliere partijen te betrekken. Alleen is dat nog niet ingevuld van hoe dat nou precies in zijn werk zou moeten gaan. Het zou landelijk geregeld moeten worden, bijvoorbeeld in het bouwbesluit.
Ja, door die Operatie Waterweg en is verankerd in het GRP. Waarin een budget zit die ook gebruikt wordt voor de aanpak van wateroverlast.
In het GRP staat in hoofdlijnen welke partijen wat zouden moeten doen. Er moet een verschuiving plaatsvinden van de gemeente naar de private partijen.
Ja. De politiek vindt bijvoorbeeld dat er nog meer gedaan moet worden aan het
waterbewustzijn en willen duurzaam bezig zijn.
7) In de beleidsplannen van uw
organisatie wordt rekening gehouden met de effecten van wateroverlast.
Uiteraard in het hemelwaterbeleid. Ook in de structuurvisie wordt het benoemd. De laatste tijd is er een ontwikkeling gaande dat het steeds meer aandacht en ruimte krijgt.
Ja. De gemeente heeft een klimaatplan en in het gemeentelijk rioleringsplan staat ook al een alinea (inclusief budget) om aan een klimaatplan te werken en verder uit te werken.
Ja. Het gaat er ook om waar er nog gebouwd wordt, hierbij wordt er rekening gehouden om ruimte aan het water te geven. Ook het GRP is belangrijk.
De gemeente heeft hemelwaterbeleid. Hierin staat bijvoorbeeld dat bij alle nieuwe
ontwikkelingen berging is vereist. Dus daar moet een ontwikkelaar altijd aan voldoen. In bestaande situaties is dat wat minder hard. 8) Binnen uw organisatie is structureel
budget gereserveerd voor het reduceren van wateroverlast.
Ja, maar elke gemeente heeft dat via het rioolrecht met budget om wateroverlast te beperken.
Ja, via het gemeentelijk rioleringsplan. Ook expliciet geld gereserveerd voor klimaat vraagstukken. Na 2018, dan is weer een nieuw rioleringsplan wat moet worden
Ja, dat is in het GRP geregeld. Naast de financiële middelen wordt
communicatie steeds belangrijker. Maar hier
Ja, er is structureel budget gereserveerd voor afkoppelprojecten, waterbeheer.
114 Anders dan alleen geld is het juridisch nog
wat zwak, bij bestemmingsplannen enz. Wat er in het beleid staat heeft vaak niet
voldoende achtergrond en lading.
vastgesteld, dan wordt het bedrag flink opgehoogd.
Naast financiële middelen is communicatie erge belangrijk. Vooral ook intern in de organisatie, dat iedereen hetzelfde verhaal vertelt.
moeten nog grote stappen in worden gemaakt. Zeker ook met bijvoorbeeld het duidelijk maken dat we meer moeten vergroenen enz.
ingezet op de communicatie. Met de titel: ‘Actieplan Waterbewustzijn’.
9) De opgave voor klimaatadaptatie is binnen uw organisatie vertaald naar een programma en/of projecten voor de aanpak van wateroverlast.
Er is een ‘impuls’ opgesteld die zegt iets over klimaatadaptatie, hoe de gemeente met ruimtelijke adaptatie omgaat. De visie Waterkompas heeft ook een stuk klimaatadaptatie.
Maar er zijn nog geen concrete plannen of overzichten van hoe en op welke manier met klimaatverandering moet worden omgegaan. Er wordt wel gewerkt aan een klimaatatlas.
Ja. Als gemeente worden we geacht om in 2020 klimaat bestendig te handelen. Daarom moet eer een duidelijk verhaal zijn, wat door de gehele organisatie gedragen en vertelt kan worden.
Ja. Veel gescheiden rioleringen en retentievijvers enz.
Ja, het ‘Actieplan Waterbewustzijn’.
10) Het is de standaard om in de uitvoering van programma’s, projecten, activiteiten binnen uw organisatie rekening te houden met de mogelijke effecten van wateroverlast.
Dat zou mooi zijn, maar de gemeente moet nog de stap maken dat aan de voorkant al de keuzes worden gemaakt wat er gedaan moet worden. ‘Wat doen we wel op een bepaalde plek en wat doen we niet’. Die stap moet nog gezet worden.
Concrete maatregelen voor het voorkomen van wateroverlast door hevige regenval zijn nog niet te noemen, om dat het in Breda (nog) niet noodzakelijk is gebleken. Bij het opnieuw inrichten van het straatprofiel wordt er wel rekening mee gehouden (bijv. verlaagde bermen). Water op straat wordt geaccepteerd.
Ja, De werkwijze is dat er een project wordt opgestart en dan wordt vanuit de
programmaleiders (de programma’s groen, water, verkeer en mobiliteit) worden randvoorwaarden meegegeven voor die specifieke locatie. Als er wateroverlast berekend wordt, wordt er gekeken wat moet er aan gedaan worden en wat wordt er daadwerkelijk aangedaan?
De gemeente zorgt er ook voor dat er standaard minder verharding wordt teruggebracht bij een renovatie/ reconstructie.
Nog wel zoekende naar wat dan
daadwerkelijk de beste maatregelen zijn.
Ja. Met name de watertoets speelt hier een rol. Maar of hier het maximale uit wordt gehaald is de vraag. Wellicht valt er meer te halen uit aanvullende eisen bij nieuwbouw of iets dergelijks. Het is alleen dan lastig omdat hier juridisch geen handvaten voor zijn om iets af te dwingen.
Water op straat wordt door de gemeente geaccepteerd om schade te voorkomen. Het is interessant om te kijken naar een soort heffingssysteem waarbij regenwater wordt belast. En mensen stimuleren om waterrobuust te handelen. Maar ook hier loop je weer tegen juridische
onmogelijkheden aan.
Ja. Er worden veel kleinere zaken
uitgevoerd om te werken aan een robuuster watersysteem.
Bijvoorbeeld interessant om te kijken naar het uitdelen van watertonnen en er worden projecten opgesteld voor het stimuleren tot aanschaf van een groen dak enz.
Water op straat wordt geaccepteerd door de gemeente, maar ook hier is meer bewustzijn nodig bij ander partijen. Omdat water op straat toch een onveilig gevoel kan geven.
115
Water op straat wordt geaccepteerd. Het moet ergens geborgd worden en het
straatprofiel is daar bij uitstek geschikt voor. 11) Overige opmerkingen Ervaring met hevige regenval:
Ja, in Bavel heeft vorig jaar overlast door hevige regenval plaatsgevonden. Maar over het algemeen heeft Breda, door de
singelstructuur een snelle afvoer, weinig overlast.
Hoe ver is de gemeente met het aanpakken van opgaven op het gebied van hevige regenval? (Beoordelingsschaal van 1 tot 10): 7. Best wel goed, en aan nieuwe
ontwikkelingen wordt gewerkt.
Ervaring met hevige regenval:
In 2011 is er een hevige bui gevallen. Maar de schade bleek enigszins mee te vallen. Daar zijn wel een paar plekken naar voren gekomen die inmiddels zijn aangepakt om de risico’s te reduceren. Heeft ook geholpen voor de bewustwording, zowel intern als bij de inwoners.
Hoe ver is de gemeente met het aanpakken van opgaven op het gebied van hevige regenval? (Beoordelingsschaal van 1 tot 10): 7. Ten opzichte van andere gemeenten dan doet de gemeente Eindhoven het goed, maar het kan nog wel beter, omdat men nog steeds zoekende is.
Ervaring met hevige regenval:
Buiten de buien in 2006/2007, geen verdere ervaring met hevige regenval.
Hoe ver is de gemeente met het aanpakken van opgaven op het gebied van hevige regenval? (Beoordelingsschaal van 1 tot 10): 8. Maar wel met de kanttekening dat bij een volgende actualisatie van het GRP meer aandacht moet zijn voor ontwikkelingen zoals de inwoners meer
verantwoordelijkheid geven en andere ontwikkelingen die het systeem veranderen.
Ervaring met hevige regenval:
Ja, er zijn tunnels die regelmatig blank staan bij hevige regenval.
Maar die zin nog niet zo’n ernstige overlast gehad, dat het heeft geleid tot een drastische aanpak om wateroverlast te verminderen. Hoe ver is de gemeente met het aanpakken van opgaven op het gebied van hevige regenval? (Beoordelingsschaal van 1 tot 10): 7. De gemeente is nog niet naar buiten gegaan met de nieuwe boodschap, het traject bevindt zich in de planfase. Eerst is het Waterplan opgesteld en vastgesteld. Nu wordt er besloten hoe dat
communicatietraject er aan vast gekoppeld wordt.
116