5 INSTANDHOUDINGSMAATREGELEN BEHEERPLANPERIODE 2014
5.5 Organisatie en financiering instandhoudingsmaatregelen 1 Instandhoudingsmaatregelen vastleggen in overeenkomsten
De instandhoudingsmaatregelen 1 tot en met 9 in tabel 5.1 zijn alle gepland binnen de Hoge Boezem van de Overwaard en de Hoge Boezem van de Nederwaard en daarmee binnen het eigendoms- en beheergebied van Waterschap Rivierenland. Formeel is Waterschap Rivierenland daarmee initiatiefnemer voor de maatregelen. In een bestuurlijk overleg tussen Waterschap Rivierenland en Provincie Zuid-Holland in november 2013 is gesproken over de te nemen maatregelen in de beheerplanperiode 2014 – 2019, de planning, de verantwoordelijkheden en de provinciale bijdrage aan de kosten. Er zal nog een vervolg op dit overleg plaatsvinden en vervolgens een overeenkomst gesloten worden. De instandhoudingsmaatregelen 4 en 6 vallen buiten de te sluiten overeenkomst, omdat deze pas in de tweede beheerplanperiode aan bod komen. Voor de organisatie en uitvoering van de instandhoudingsmaatregelen zal de Provincie Zuid-Holland uit verschillende budgetten (co)financiering beschikbaar stellen (zie tabel 5.3).
Voor de uitvoering van de instandhoudingsmaatregelen 10 en 11 (tabel 5.1) is Provincie Zuid-Holland de initiatiefnemer. Voor beide gebieden zal met de betrokken partijen (gemeente, grondeigenaren, beheerders, Stichting Werelderfgoed Kinderdijk en andere belanghebbenden) worden overlegd met het doel om te komen tot een gedragen inrichtingsplan te komen en tot afspraken om de inrichting van de gebieden verder te organiseren en het beheer en behoud duurzaam te garanderen. Bij het
verkennen van de inrichtingsmaatregelen en het opstellen van het inrichtingsplan zal met de mogelijke spanning tussen cultuurhistorie en natuurdoelen, in het bijzonder met betrekking tot het realiseren van pioniermoeras, zorgvuldig rekening gehouden worden. De stichting Werelderfgoed Kinderdijk, het bureau Cultuur en Vrije Tijd van de provincie Zuid-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed worden daarbij betrokken.
Bij het uitwerken van de maatregelen door de initiatiefnemer kunnen natuurlijk andere partijen betrokken worden, partijen met bijvoorbeeld heel specifieke gebiedskennis of kennis over verspreiding van en het gebruik van het gebied door de zeven vogelsoorten met een instandhoudingsdoestelling in Boezems Kinderdijk.
Hieronder volgt per instandhoudingsmaatregel een aantal organisatorische aandachtpunten. Het gaat hierbij met name om de samenhang met andere projecten en met bestaand beleid, waardoor in beeld wordt gebracht waar synergie is te bereiken. In tabel 5.2 wordt de samenhang overzichtelijk weergegeven.
5.5.2 Verdere afslag rietgorzen in de Hoge Boezem van de Overwaard voorkomen en nieuwgroei stimuleren (maatregel 1)
a. Afremmen golfoploop en golfterugloop
Waterschap Rivierenland neemt het initiatief om de luwtestructuur aan te gaan leggen, waardoor de afslag van de resterende rietgorzen in de Hoge Boezem van de Overwaard wordt gestopt c.q. vertraagd. Aanleg en uitvoering in de beheerplanperiode 2014 – 2019 kan worden gecombineerd met de geplande verdieping van het Achterwaterschap. Het vrijkomende bodemmateriaal kan gebruikt worden voor opbouw van de luwtestructuur. Daarbij onderzoekt het waterschap ook of met dit materiaal tevens de waterplas verondiept kan worden en natuurvriendelijke oevers kunnen worden aangelegd, zie verder onder 5.5.5.
b. Uitdempen pieken in peilbeheer
In de beheerplanperiode wordt een keuze gemaakt welke maatregel hiervoor wordt ingezet. In principe wordt een keuze gemaakt uit de maatregelen zoals aangegeven in paragraaf 5.2. Uitvoering vindt plaats in de beheerplanperiode 2014 – 2019.
5.5.3 Periodiek maaien van overjarig riet in de Hoge Boezem van de Overwaard ten behoeve van kwaliteitsverbetering (maatregel 2)
Waterschap Rivierenland stelt als onderdeel van de nog te sluiten overeenkomst met de Provincie Zuid-Holland een uitvoeringsplan op, waarin staat aangegeven waar en wanneer welke oppervlakte rietland per jaar wordt gemaaid en welke criteria ten grondslag liggen aan de keuzes. Vertrekpunt voor het uitvoeringsplan kan het bestaande Beheerplan Hoge Boezems Kinderdijk (Meulenbroek & Goderie, 2004) zijn.
5.5.4 Actief ganzenbeleid (maatregel 3)
In Zuid-Holland staat de Faunabeheereenheid Zuid-Holland (FBE) aan de basis van het ganzenbeheer. De FBE heeft het Faunabeheerplan zomerganzen Zuid-Holland geschreven dat in 2010 is goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland. Het faunabeheerplan omvat regioplannen die zijn opgesteld in samenspraak met onder andere de plaatselijke terreinbeheerders, recreatieschappen, wildbeheereenheden, LTO Noord-afdelingen en soms ook agrarische natuurverenigingen, gemeenten en waterschappen. Boezems Kinderdijk valt onder de Regio, Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.
Het Waterschap Rivierenland brengt de ganzenproblematiek in Boezems Kinderdijk in beeld. Hierna wordt met de betrokken partijen een uitvoeringsplan opgesteld en uitgevoerd om de overlast weg te nemen. De Wildbeheereenheid waar Boezems Kinderdijk onder valt (Alblasserwaard-West) werkt samen met de verschillende partijen aan de uitvoering van het faunabeheerplan. De faunabeheereenheid fungeert als overkoepelend orgaan voor de regiogroep. De faunabeheereenheid zorgt ervoor dat het beheer kan worden uitgevoerd o.a. door het aanvragen van de benodigde ontheffingen in het kader van de Flora- en faunawet en het verstrekken van de ontheffingen aan de feitelijke uitvoerders. Op dit moment wordt reeds actief ingegrepen in de populatie overzomerende ganzen in Boezems Kinderdijk door de faunabeheereenheid Alblasserwaard-West.
5.5.5 Verbeteren waterkwaliteit in Hoge Boezem van de Overwaard (maatregel 5)
Waterschap Rivierenland neemt het initiatief om (hier en daar) de Hoge Boezem van de Overwaard te verondiepen, natuurvriendelijke oevers en luwtestructuren aan te leggen (zie figuur 5.1). Aanleg en uitvoering in de beheerplanperiode 2014 – 2019 kan worden gecombineerd met de geplande uitdieping van het Achterwaterschap en het versterken van de stabiliteit van de kades rondom de Hoge Boezem van de Overwaard. Met de verbetering van de (ecologische) waterkwaliteit wordt tevens invulling gegeven aan de KRW-doelen die gelden voor dit waterlichaam. Het opstellen van een watersysteemanalyse voor de Hoge Boezem van de Overwaard kan nuttig zijn voor het duiden van de
knelpunten c.q. cruciale factoren en waarmee informatie wordt verzameld op basis waarvan de meest effectieve maatregel(en) kan c.q. kunnen worden genomen.
5.5.6 Waterbodemsanering in de Hoge Boezem van de Nederwaard (maatregel 7)
In het kader van het 'Convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties' (Bodemconvenant) heeft de provincie Zuid-Holland als onderdeel van de Decentralisatie Uitkering Bodem (DUB) ruim 8 miljoen euro ter beschikking gesteld gekregen voor de aanpak van waterbodemlocaties die met 'spoed' moeten worden aangepakt. Voor de waterbodems zijn de waterkwaliteitsbeheerders verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en daarmee ook verantwoordelijk voor het treffen van eventueel noodzakelijke maatregelen. De provincie kan hierin financieel bijdragen m.b.v. het ter beschikking gestelde budget.
Gezien het overgangsrecht in de Invoeringswet Waterwet en de doelstellingen van het Bodemconvenant, moet het waterbodemsaneringsbudget in eerste instantie worden ingezet voor de aanpak van waterbodemverontreinigingen die met spoed moeten worden aangepakt. Dit zijn locaties die in het kader van de Wet bodembescherming zijn aangeduid als ernstig én spoedeisend (of - voor 2006 - aangeduid als ernstig en urgent). Daarnaast is het bodemconvenant ook van toepassing op regionale waterbodemverontreinigingen die onder het regime van de Waterwet vallen. In deze laatste categorie valt de Hoogeboezem van de Nederwaard. Daardoor kan voor de sanering van de Hoge Boezem van de Nederwaard op het genoemde budget een beroep worden gedaan,
Het waterbodemsaneringsbudget kan worden ingezet voor zowel het uitvoeren van onderzoek als voor de feitelijke sanering. Onderstaand volgen de randvoorwaarden voor besteding zoals deze zijn vastgesteld:
- Er moet sprake zijn van een waterbodemverontreiniging.
- De waterbodemverontreiniging heeft geen betrekking op eutrofiërende stoffen, zoals stikstof en fosfaat.
- De sanering heeft geen betrekking op onderhoudsbaggerwerkzaamheden, zonder dat sprake is van een waterbodemverontreiniging die in het kader van de Wet bodembescherming (Wbb) dan wel de Waterwet (Wtw) met spoed moet worden aangepakt.
- De waterbodemverontreiniging is vóór 1987 ontstaan (historische verontreiniging). - De waterbodemlocatie valt binnen één van de volgende categorieën:
o De locatie is voor inwerkingtreding van de Wtw aangemerkt als ernstig én spoedeisend (of voor 2006 als ernstig en urgent) (reikwijdte Wbb);
o Er is sprake van verontreiniging die vanuit de landbodem in het watersysteem terecht is gekomen en er is sprake van ernst en spoed (reikwijdte Wbb);
o Er is sprake van een verontreiniging die vanuit het watersysteem in de landbodem terecht is gekomen, waarbij de verontreiniging een belemmering vormt voor het bereiken van de gewenste gebiedskwaliteit (reikwijdte Wtw);
o De waterbodemverontreiniging was bekend vóór inwerkingtreding van de Wtw en er is een noodzaak om maatregelen te nemen ten behoeve van het bereiken van de gebiedskwaliteit (reikwijdte Wtw);
- De kosten kunnen niet elders verhaald worden.
Gezien het beperkte aantal locaties kunnen onderzoekskosten voor 100% worden gefinancierd vanuit het Wbb-budget voor waterbodems, mits aan bovenstaande voorwaarden wordt voldaan. Na uitvoering van de onderzoeksfase voor het in beeld brengen van de risico's, is bekend op welke locaties maatregelen moeten worden getroffen, hoe hoog de saneringskosten zijn, de juridische achtergrond, de rollen en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen en of derden kunnen bijdragen in de saneringskosten. Op dat moment is duidelijk welke locaties voldoen aan de gestelde voorwaarden voor toekenning van waterbodembudget, of het nog beschikbare budget toereikend is en of een verdeelsleutel moet worden toegepast. Op dit moment is de insteek dat verzoeken voor het
saneringsbudget op basis van een onderbouwd voorstel op uiterlijk 1 april 2014 moeten zijn ingediend. Voor het beoordelen van een aanvraag wordt gekeken of wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden voor toekenning van budget, of het juridisch instrumentarium kan worden ingezet en welke financieringsmogelijkheden er zijn.
Het opstellen van het saneringsplan hoort niet bij het onderzoek, dit maakt onderdeel uit van de sanering. Wel wordt bij het onderzoek gevraagd een globale kostenraming te maken van de sanering als blijkt dat sanerende maatregelen noodzakelijk zijn.
Boezems Kinderdijk behoort tot de locaties waarvoor geldt dat het onderzoeksbudget 100% gefinancierd kan worden uit Wbb. Het dus zaak is om nu met het onderzoek te starten. Het onderzoek is drieledig:
1. Locatie, aard en omvang van de verontreiniging in beeld brengen (het onderzoek van Witteveen+Bos (1996) is sterk verouderd).
2. Positief afvinken van de randvoorwaarden zoals die hierboven opgesomd staan. 3. Opstellen van een globale kostenraming.
Het onderzoek in Boezems Kinderdijk wordt in opdracht van de provincie in nauw overleg met het Waterschap Rivierenland uitgevoerd. Het onderzoek dient voor 1 april 2014 te zijn afgerond. Indien sanering noodzakelijk blijkt, zal een bestuursovereenkomst tussen Provincie Zuid-Holland en Waterschap Rivierenland worden opgesteld.
Bij het opstellen van het uitvoeringsplan moet er grote aandacht zijn voor maatregelen waarmee wordt gezorgd dat hergroei in het eerst volgende vegetatieseizoen van de waterplantenvegetatie in voldoende mate is geborgd.
5.5.7 Plaatsing vlotjes voor zwarte stern op vaste plekken, afgestemd op arriveren zwarte stern (maatregel 8)
Onder verantwoordelijkheid van Waterschap Rivierenland stelt Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard (NVWA) een plan op voor de beheerplanperiode 2014 – 2019 waarin staat wanneer en waar hoeveel nestvlotjes worden uitgelegd en hoe de praktische uitvoering is geregeld. Dit plan vormt onderdeel van het uitvoeringsplan dat Waterschap Rivierenland opstelt en ter goedkeuring aan provincie Zuid-Holland voorlegt, als onderdeel van de afspraken in de op te stellen overeenkomst tussen waterschap en provincie.
5.5.8 Plaatsing vlotjes voor kokmeeuwen in februari-maart, ver van broedgebied zwarte stern (maatregel 9) Onder verantwoordelijkheid van Waterschap Rivierenland stelt Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard een plan op voor de beheerplanperiode 2014 – 2019 waar, waarin staat wanneer en waar hoeveel nestvlotjes worden uitgelegd en hoe de praktische uitvoering is geregeld. Dit plan vormt onderdeel van het uitvoeringsplan dat Waterschap Rivierenland opstelt en ter goedkeuring aan provincie Zuid-Holland voorlegt, voortkomend uit de overeenkomst tussen waterschap en provincie. 5.5.9 Natuurblok met pioniermoeras en kruiden- en faunarijk grasland met brede plas-drasoevers met eigen
peil in de polder Nieuw-Lekkerland (maatregel 10)
Provincie Zuid-Holland neemt het initiatief om met de overige grondeigenaren Waterschap Rivierenland en (eventueel) Oasen tot een inrichtingsplan te komen waarin ook afspraken worden gemaakt over het te voeren beheer. Onderdeel van het inrichtingsplan vormt tevens een hydrologisch onderzoek naar de effecten op de omgeving van het voorziene hogere winterpeil dan in de huidige situatie en de te nemen maatregelen om eventuele nadelige effecten elders te voorkomen
Inrichtingswerkzaamheden, zoals het aanleggen van gronddammen, worden bij voorkeur gecombineerd met de door het waterschap geplande aanleg c.q. verbreding van de waterdoorvoer vanuit de Hoge Boezem van de Overwaard naar de waterpartijen in Nieuw-Lekkerland (zie figuur 5.3). De watercompensatieopgave van 750 m2 die Waterschap Rivierenland nog heeft als gevolg van een
dijkversterkingsproject zou hier mooi uitgevoerd kunnen worden in de vorm (van een deel) van de brede plasdras-oevers.
De kaarten/natuurbeheertypen van het natuurbeheerplan zullen in overeenstemming met de uitkomsten van dit proces worden aangepast.
5.5.10 Natuurblok pioniermoeras en kruiden- en faunarijk grasland met brede plas-drasoevers met eigen peil in de polder Blokweer (maatregel 11).
Provincie Zuid-Holland neemt het initiatief om met grondeigenaren binnen c.q. rondom het zoekgebied voor deze instandhoudingsmaatregel zoals weergegeven in figuur 5.4, middels ruilen, verwerven en/of (aanvullend) particulier natuurbeheer te komen tot een robuust aaneengesloten natuurblok.
Provincie Zuid-Holland neemt het initiatief om met de uiteindelijke grondeigenaren (waaronder in ieder geval Staatsbosbeheer) en/of beheerders en in overleg met andere overheden, belanghebbenden en betrokkenen bij het gebied tot een inrichtingsplan te komen, waarin ook afspraken worden gemaakt over het te voeren beheer. Onderdeel hiervan is het invoeren van een flexibel peil(beheer) en onderzoek naar de eventuele effecten/overlast op de omgeving hiervan en hoe dit te voorkomen. De status van Werelderfgoed met de bijbehorende ‘outstanding values’ wordt hierbij uitdrukkelijk betrokken.
De kaarten/natuurbeheertypen van het natuurbeheerplan zullen in overeenstemming met de uitkomsten van dit proces worden aangepast.
5.6 Resumé organisatie en dekking financiën instandhoudingsmaatregelen in Boezems Kinderdijk In tabel 5.2 is per instandhoudingsmaatregel die in de beheerplanperiode 2014 – 2019 uitgevoerd wordt, aangegeven met welk bestaand project of beleid er een relatie is, zodat tot synergie kan worden gekomen. Tevens is aangegeven welke partij initiatiefnemer is voor de betreffende maatregel. In Tabel 5.3 zal zodra hierover volledige duidelijkheid bestaat per instandhoudingsmaatregel worden weergegeven hoe in de dekking van de financiën (waar dit nu nog ontbreekt) is voorzien.
Tabel 5.2. Relatie instandhoudingsmaatregelen beheerplanperiode 2014 – 2019 in Boezems Kinderdijk met andere projecten en bestaand beleid (omschrijving maatregelen: zie paragraaf 5.2 tot en met 5.3).
Instandhoudingsmaatregel Bestaand project c.q. beleid Initiatiefnemer 1a Afremmen golfoploop en golfterugloop Benutten bodemmateriaal dat vrijkomt
bij uitdiepen van het Achterwaterschap
Waterschap Rivierenland
1b Uitdempen pieken in peilbeheer Waterschap Rivierenland
2 Periodiek maaien van overjarig riet in de Hoge Boezem van de Overwaard
Subsidieregeling Landelijk Gebied (vanaf 2014 Uitvoeringsregeling Programma Groen)
Waterschap Rivierenland
3 Actief ganzenbeleid Uitvoering geven aan de maatregelen zoals opgenomen in het
Faunabeheerplan zomerganzen Zuid- Holland
Waterschap Rivierenland (brengt de maatregel in in de
Regiogroep Krimpenerwaard, Alblasserwaard en
Vijfheerenlanden) 5 Verbeteren waterkwaliteit in Hoge Boezem
van de Overwaard (middels verondiepen, aanbrengen luwtestructuren en natuurvriendelijke oevers)
Uitvoering geven aan KRW-beleid
Benutten bodemmateriaal dat vrijkomt bij uitdiepen van het Achterwaterschap
Versterken stabiliteit kades
Waterschap Rivierenland
7 Waterbodemsanering in de Hoge Boezem van de Nederwaard
Waterbodemsanering Zuid-Holland Waterschap Rivierenland
8 Plaatsing vlotjes voor zwarte stern op vaste plekken, afgestemd op arriveren zwarte stern
Vlotjes zwarte stern Waterschap Rivierenland (uitvoering door Natuur- en Vogelwacht de Alblasserwaard) 9 Plaatsing vlotjes voor kokmeeuwen in
februari
Vlotjes zwarte stern Waterschap Rivierenland (uitvoering door Natuur- en Vogelwacht de Alblasserwaard) 10 Ontwikkelen pioniermoeras op percelen
BBL; ontwikkelen kruiden- en faunarijk grasland en watergangen met brede plas- drasoevers in Polder Nieuw-Lekkerland
Inrichting BBL-percelen* middels uitvoering EHS-beleid t.b.v. kruiden- en faunarijk grasland (N12.02) en pioniermoeras (N05.01)
Doorvoer oppervlaktewater vanuit Hoge Boezem van de Overwaard naar Nieuw-Lekkerland voor doorspoeling watersysteem (WSRL)
750 m2 waterberging compenseren in peilvak polder Nieuw-Lekkerland (WSRL)**
Aanleg drinkwaterwinning i.c.m. natuurontwikkeling (Oasen)***
Provincie Zuid-Holland
11 Ontwikkelen van pioniermoeras, kruiden- en faunarijk grasland en watergangen met brede plas-dras-oevers binnen een natuurpeilvak
Inrichting middels uitvoering EHS- beleid.t.bv. kruiden- en faunarijk grasland (N12.02) en pioniermoeras (N05.01)
Provincie Zuid-Holland
* Voor financiering andere percelen moet dus naar oplossingen gezocht, want kan formeel niet via SNL. ** zie laatste alinea paragraaf 5.6.9.
Tabel 5.3. Dekking financiën voor de instandhoudingsmaatregelen beheerplanperiode 2014 – 2019 in Boezems Kinderdijk.
instandhoudingsmaatregel Dekking Toelichting
1a Verdere afslag rietgorzen in de Hoge Boezem van de Overwaard voorkomen en nieuwgroei stimuleren
Waterschap Rivierenland, Provincie Zuid-Holland
Provinciale bijdrage ten laste van eenmalige Natura 2000- gelden.
2 Periodiek maaien van overjarig riet in de Hoge Boezem van de Overwaard
Waterschap Rivierenland en vergoeding provincie Zuid-Holland, i.c. afkoop voor beheerplanperiode 2014 2019 van jaarlijkse subsidie Provincie Zuid- Holland aan Waterschap Rivierenland,
De provincie betaalt aan het waterschap een afkoopsom voor 6 jaar beheer.
3 Actief ganzenbeleid Geen middelen -
5 Verbeteren waterkwaliteit in Hoge Boezem van de Overwaard
Waterschap Rivierenland, Provincie Zuid-Holland
Zie onder 1
7 Waterbodemsanering in de Hoge Boezem van de Nederwaard
Bodemconvenant Provincie Zuid- Holland (zowel voor onderzoek als voor eventueel noodzakelijke sanering)
Binnen de provincie Zuid- Holland zijn acht gebieden die onder het Bodemconvenant vallen. Totaal beschikbaar budget bedraagt € 8 mln. 8 plaatsing vlotjes voor zwarte
stern op vaste plekken, afgestemd op arriveren zwarte stern
n.v.t. Met deze
instandhoudingsmaatregel zijn nauwelijks kosten gemoeid
9 plaatsing vlotjes voor kokmeeuwen in februari
n.v.t. Met deze
instandhoudingsmaatregel zijn nauwelijks kosten gemoeid
10 Ontwikkelen pioniermoeras en kruiden- en faunarijk grasland en watergangen met brede plas- dras-oevers in Polder Nieuw- Lekkerland
Oasen*, WSRL en budgetten t.b.v. realisatie en instandhouding EHS
Oasen en WSRL kunnen geen beroep doen op de subsidieregelingen t.b.v. inrichting en beheer van de EHS (SNL en SKNL) 11 Ontwikkelen van pioniermoeras,
kruiden- en faunarijk grasland en watergangen met brede plas- dras-oevers binnen een natuurpeilvak in polder Blokweer
Ambtelijke inzet Provincie Zuid-Holland voor 11a (organisatie, zie tabel 5.1), budgetten t.b.v. realisatie en
instandhouding EHS en SNL voor 11b (beheer, zie tabel 5 .1)