De tweede activiteit die binnen de voorbereidingsfase is uitgevoerd, is het opstellen van het testplan. Deze taak bezit naast de opgenomen testtaken zoals beschreven in hoofdstuk 4.1 andere aspecten waarbij rekening gehouden dient te worden bij testen van een applicatie. Het opstellen van het testplan heeft daarnaast namelijk ook de persona’s in zich opgenomen. Ook zal hier worden ingegaan op de effectiviteit, efficiëntie en tevredenheid die de applicatie met zich meedraagt. Als laatste zal er worden beschreven wie er zal worden getest, en hoe dit zal gebeuren. Onderstaand subhoofdstuk geeft u een dieper inzicht in de manier waarop dit testplan is opgebouwd.
5.2.1 Het onderzoeken van de onderdelen
Zoals de inleiding van het hoofdstuk al duidelijk maakt, komt er bij een testplan meer kijken dan enkel het beschrijven van de testtaken. Om duidelijk te krijgen wat er precies in een testplan moet komen te staan en welk doel de test moet dienen, heb ik zowel onderzoek op het internet verricht als gebruik gemaakt van documentatie uit het blok CMD 3 (oude stijl). Ook hier werd een adviesrapport geschreven aan de hand van usabilitytests, waardoor dit een goede leidraad is geweest voor dit testplan. Hieruit is mij duidelijk geworden, dat er een aantal aspecten moeten worden meegenomen voorafgaand aan de usabilitytests. Zo moeten er geoperationaliseerde aspecten worden meegenomen. Dit willen zeggen dat er onderzoek zal worden verricht binnen zowel de oude als de nieuwe versie van een applicatie (Geoweb 3.3 & 4.0), om te bekijken of de effectiviteit stijgt (aantal handelingen), de efficiëntie toe- of afneemt (aantal seconden) en om te kijken of de gebruiker tevreden is over de applicatie(s). Paragraag 4.2.2 gaat hier dieper op in.
Naast deze geoperationaliseerde aspecten moet er worden bekeken wie er zal worden getest. Hier moet dus zorgvuldig worden geselecteerd op persoonskenmerken. Dit zal in paragraaf 4.2.3 aan het licht komen. Het laatste onderdeel dat besproken zal worden is de testopstelling. Hier zal worden beschreven in welke omgeving en op welke wijze de testpersonen de test zullen volbrengen. Hiernaast bevat het testplan ook nog een
activiteitenplanning (hoelang duren de tests en worden deze ingepland) en een aantal voorbeeld tabellen waarop resultaten worden weergegeven, maar deze zijn van minder belang om apart uit te diepen. Bijlage C, vanaf pagina 91, geeft u uiteraard een inzicht in het gehele testplan en zijn de hieronder niet besproken hoofdstukken verder te bekijken.
5.2.2 Het gebruiken van geoperationaliseerde aspecten
Het gebruiken van geoperationaliseerde aspecten betekend dat er zal worden gekeken of de effectiviteit en efficiëntie is verschillende versies van een applicatie toe- of afnemen. Dit gaat in op het aantal handelingen en seconden die het volbrengen van een testtaak in beslag nemen. Aan de hand van de eerder opgestelde testscenario’s is er berekend hoeveel handelingen en seconden er minimaal nodig zijn tot het bereiken van een positieve uitkomst van de testtaak, en dit is in het testplan opgenomen. Bijlage C geeft daarvan een inzicht. Wat hiermee de bedoeling is, is dat je na het uitvoeren van de usabilitytests kan beoordelen hoeveel seconden en handelingen een testpersoon werkelijk heeft gebruik ten opzichte van de testscenario’s. Hiermee kan je beoordelen of de testtaken eenvoudig te begrijpen zijn of dat deze een “knelpunt” vormen voor de gebruiker. In feite is dit dus de ultieme voorzet voor het analyseren en verwerken van de testresultaten tot een
vergelijking in het adviesrapport. Ook wordt er binnen de geoperationaliseerde aspecten bekeken of de tevredenheid op een positief niveau zit bij de oude versie en of dit toeneemt bij de nieuwe versie. Aangezien er een nieuwe versie in de maak is, heb ik niet met een mock-up hoeven werken maar heb ik de gebruikers een werkelijke vernieuwde programmaopzet kunnen leveren voor vergelijking. Hoe dit alles is verlopen, is in het adviesrapport te lezen. Dit is bijlage C vanaf pagina 57
Afstudeer procesverslag
maart
2012
5.2.3 Het selecteren van testpersonen
Nadat de testtaken waren opgesteld en er duidelijk beschreven is hoe de geoperationaliseerde aspecten behandeld gaan worden binnen de usabilitytests, kwam ik bij een ander kritiek punt. Er diende onderzocht te worden wie er als testpersoon geselecteerd kon worden en hoeveel personen er benodigd waren. Het voornaamste was het weten van het aantal testpersonen. Hierna kan namelijk de gevraagde hoeveelheid worden gezocht. Aan de hand van documentatie van Jakob Nielsen over usabilitytesting, heb ik het volgende gevonden:
Afbeelding 9
Uit de tekstuele toelichting, verder in te lezen in Bijlage C, vanaf pagina 101 is meer te lezen over dit onderzoek. Hieruit is naar voren gekomen dat er voor een knelpuntbevinding van 95% tot 100% tien testpersonen benodigd zijn. Het eerste deel van de vraag was dus duidelijk geworden. Er moesten nu tien testpersonen worden gevonden. Aangezien de huidige gebruikersgroep (hoogstwaarschijnlijk) bevooroordeeld is over de applicatie en zij door hun positie wellicht niet vrijuit negatieve feedback te durven leveren, heb ik besloten tien burgers te nemen als testpersonen. Deze personen fluctueren in zowel computerkennis als leeftijd, zodat er kan worden bekeken of het programma voor zowel beginnende als geoefende gebruikers te doen is, eveneens als voor jongeren en “ouderen”.
Naast leeftijd en computerkennis, heb ik ook opleidingsniveau als persoonskenmerk meegenomen. Zo heb ik een aantal medestudenten genomen en een aantal mensen met een lager opleidingsniveau uit mijn
kennissenkring. Ook hier heb ik geprobeerd onderscheid te maken bij het verwerken van de uitkomsten van de tests. Dit is later in het verslag te lezen. Bijlage C, pagina 101 geeft een inzicht in de gekozen testpersonen met meer informatie over deze individuen.
5.2.4 Het creëren van een testomgeving
Het laatste belangrijke onderdeel binnen het testplan is de creatie van de testomgeving. Ook hier geeft bijlage C een verder inzicht in, maar is dit belangrijk genoeg om hier te beschrijven. Waar de Haagse Hogeschool een perfecte testlocatie heeft, namelijk het usability testlab, heb ik hier helaas geen gebruik van kunnen maken. De reden hiervan is dat het WebGis enkel voor intern gebruik is binnen de gemeentecomputers en er niet van buitenaf mee gewerkt mag worden. Hierdoor werd ik dus genoodzaakt een andere oplossing te zoeken voor het afnemen van mijn usabilitytests. De enige oplossing die mij voor handen lag, was het opzetten van een geïmproviseerde testomgeving. Zo heb ik binnen mijn werklocatie in de Tempel een ruimte kunnen reserveren voor een dag, waar ik de testpersonen heen heb laten komen. Met behulp van screencapture software en een webcam heb ik zowel de handelingen als de non verbale communicatie kunnen vastleggen, al is dit natuurlijk geen ideale omstandigheid. Ook ben ik hier zelf aanwezig geweest om de testpersonen te begeleiden bij de test om te ondersteunen bij vastlopen. Hoe de geïmproviseerde omgeving eruit zag zal hieronder staan
Afstudeer procesverslag
maart
2012
Afbeelding 10
Zoals op afbeelding 10 en 11 duidelijk zichtbaar, heb ik zelf ook kunnen zien hoe de mensen reageren en heb ik hierbij aantekeningen kunnen maken die voor het onderzoeken van knelpunten essentieel zijn geweest. Een voorbeeld van non verbale communicatie binnen de usabilitytest geeft onderstaande afbeelding weer. Deze elementen zijn echter later samengevoegd, zodat de testpersoon niet zichzelf in beeld heeft gezien zoals de afbeelding doet vermoeden.
Afbeelding 11
Zo zijn de usabilitytests uiteindelijk goed uitvoerbaar geweest en zijn de resultaten bruikbaar (zie hoofdstuk 6.2), maar hierop zal later worden ingegaan.
Afstudeer procesverslag
maart
2012
6 Ontwerpfase
Zoals in voorgaand hoofdstuk beschreven, heb ik besloten om de ontwerpfase na de voorbereidingsfase uit te voeren, aangezien dit binnen mijn project geen opzetten van een applicatie bevat. De gebruikelijke stappen van de ontwerpfase zoals het kiezen van een design of prototype is dus niet aan de orde geweest.
Waar binnen de voorbereiding een start is gemaakt met het opzetten van de testtaken, is de ontwerpfase in mijn traject gebruikt om de usabilitytests uit te voeren, te analyseren en te verwerken. Hiermee is dit een groot deel van de input voor het adviesrapport, hetgeen in de realisatiefase opgezet gaat worden als eindproduct. De ontwerpkant van deze fase kan dus deels gekoppeld worden aan hoe de informatie zal worden gebruikt als input voor de volgende fase, waarin er werkelijk aan het eindproduct zal worden gewerkt.. Dit is een groot verschil van het normaal te doorlopen “stappenplan” van Roel Grit, maar past binnen mijn project op deze manier het best. Onderstaand hoofdstuk geeft een zo duidelijk mogelijk inzicht in hoe de eindproducten van deze fase zijn gerealiseerd.