Observatie categorieën

De observatievragen zijn verdeeld in drie categorieën.

1. Samenwerking:

In deze categorie wordt de samenwerking tussen de eindredacteur en de meercamera-regisseur geobserveerd. Belangrijk onderwerp daarin is de communicatie.

2. Eindredacteur:

Deze vragen hebben allen betrekking op de eindredacteur. Welke beslissingen neemt hij of zij? Hoe sterk bemoeit hij of zij zich met de werkzaamheden van de regisseur en de cameravoering?

3. Meercamera-regisseur:

Hierbij wordt het handelen van de regisseur bekeken. Waar neemt hij beslissingen over? Bemoeit hij zich ook met de journalistieke inhoud?

4.2.2 Resultaten

Tijdens een live-registratie wordt in de regiewagen veel verbaal gecommuniceerd. De personen die in de regiewagen zitten en een functie hebben of aangestuurd worden door de eindredacteur of meercamera-regisseur, zijn de schakeltechnicus, regie-assistent, LSM-operator1, geluidsman, beeldtechnicus en presentatie. 4.2.3 Samenwerking

De regisseur kan in de wagen de eindredacteur niet zien. De eindredacteur en regisseur zitten namelijk achter elkaar en zien hierdoor elkaars gezichten niet. (zie figuur 1) Wel is er door middel van headsets constant verbale communicatie mogelijk. Dit wordt dan ook veel toegepast. De communicatie verloopt in korte woorden. Daaruit voortvloeiend worden er snelle beslissingen genomen. Tijdens de observatie is goed te zien dat de eindredacteur en meercamera-regisseur samenwerken maar ook met totaal verschillende elementen bezig zijn. Alleen als één van de twee twijfelt over een handeling zoeken ze elkaar, naast de

gebruikelijke communicatie, extra op. Er wordt gewerkt op basis van een vooraf opgesteld draaiboek. Deze is gemaakt door de eindredacteur en wordt qua inhoudelijk verloop redelijk opgevolgd door de meercamera-regisseur.

De meercamera-regisseur staat vrij om zelf zijn shots te kiezen of zelf te reageren op situaties die niet in het draaiboek staan. De meercamera-regisseur en

eindredacteur werken eigenlijk allebei aan een ander verhaal. De eindredacteur bewaakt altijd de diepere verhaallijn en de meercamera-regisseur de actuele. Bij de live-registratie over de herdenking van Market Garden vertelt de eindredacteur het verhaal waarom er vroeger gevochten werd en waarom dat nu herdacht wordt. De meercamera-regisseur is daarentegen veel meer met de herdenking van dat moment bezig.

4.2.4 Eindredacteur

De eindredacteur is gedurende de live-registratie constant bezig met het aangeven van de volgorde van de uitzending. Wanneer komt welke instart? of wanneer vindt er een interview plaats en met wie? Dit geeft de eindredacteur aan bij de

meercamera-regisseur en daarmee stuurt hij of zij ook de rest van de crew op dit gebied.

De tweede voornaamste bezigheid is het aansturen van de presentator. De

eindredacteur stuurt gedurende de uitzending de presentatie aan op inhoud. Als de

1 _{LSM Operator, is de persoon die tijdens de live-registratie de slow motion en herhalingen direct} monteert

presentator een feitje dient te vermelden, of als hij of zij een bepaalde vraag moet stellen, wordt dit ingefluisterd door de eindredacteur.

De aansturing naar de meercamera-regisseur is beperkt. Incidenteel vraagt de eindredacteur een specifiek shot aan of stuurt hij of zij bij op inhoudelijke prioriteit. Tijdens de live-registratie rondom Market Garden geeft eindredacteur Monique Gisbertz bijvoorbeeld aan dat indien de koning tijdens een interview aankomt er direct naar hem geschakeld moet worden. Is er op dat moment juist een instart bezig wordt de aankomst van de koning eerst opgenomen en later weer ingestart. Naast de mensen in de regiewagen stuurt de eindredacteur ook enkele

verslaggevers aan die buiten beeld hun interviews aan het maken zijn. De eindredacteur is constant bezig met wat er gezegd wordt en door wie. Hij of zij zorgt ervoor dat het verhaal van de Market Garden actie van vroeger wordt verteld. 4.2.5 Meercamera-regisseur

De meercamera-regisseur coacht de cameramensen en geeft aan wat hij van hen verwacht qua shot. Tijdens de live-registratie schakelt hij, zonder enige instructie, zelf de verschillende camera’s. Dit doet hij tijdens de herdenking van Market Garden, maar ook tijdens de beschouwende interviews met de deskundige. De regisseur luistert dan actief mee en schakelt uit eigen beweging passende ondersteunde live-beelden onder het gesprek. Ook de ceremonie tijdens de herdenking van Market Garden wordt zonder instructie van de eindredacteur door de regisseur geschakeld. De regisseur is er zelf voor verantwoordelijk dat de beelden ook corresponderen met de inhoud. De regisseur stuurt de presentatie alleen aan op het gebied van vorm. Waar moet de presentator gaan staan en wat moet er op welk moment gebeuren. Bij de herdenking van Market Garden gaf regisseur Jan de Roode aan dat presentator Rob Trip langs een kanon moest lopen. Op zijn teken moest het kanon dan ook vuren. De regisseur bepaalt hier dus heel duidelijk wat er op beeld te zien is. Verhaaltechnisch volgt de regisseur in principe het draaiboek en is hij bezig met de actuele situatie van de herdenking.

5 Conclusie

De journalistieke verhouding tussen de meercamera-regisseur en de eindredacteur tijdens een live-registratie ligt als volgt:

Uit de resultaten van het literatuuronderzoek blijkt dat door de groei en het ontstaan van de beeldcultuur televisiebeelden tegenwoordig een grotere invloed hebben op de televisiekijkers dan in het verleden. Televisiebeelden spelen op een dusdanige manier in op de zintuigen van de mens dat deze veel meer impact hebben dan woorden of andere media. (zie §3.1) Bovendien vormen in een beeldcultuur televisiebeelden onze eigen geschiedenis. Men herinnert de gebeurtenis aan de hand van de beelden. (zie §3.1.1) De keuzes die de makers tijdens een live-registratie maken zijn anno 2016 van groot belang. In de huidige beeldcultuur is een kijker gewend aan beelden en decodeert men snel de visuele boodschap van ieder afzonderlijk shot. (zie §3.2)

Volgens de acht professionals is de belangrijkste taak van een eindredacteur om op de hoogte te zijn van de verbale inhoud en hier in bij te sturen. (zie §4.1.3) De meercamera-regisseur is degene die artistiek verantwoordelijk is en de beelden bepaalt. Van hem wordt ook verwacht dat hij de inhoud kent en daarop anticipeert, zodat de kijker met het beeldverslag het juiste journalistieke verhaal mee krijgt eindredacteur Monique Gisbertz (2015) zei daarover:

‘Natuurlijk is de regisseur artistiek verantwoordelijk, dan gaat het om de mooiste plaatjes. Dat is absoluut zijn taak, maar het is natuurlijk ook de bedoeling dat als er iets inhoudelijks gebeurt hij hier goed op inspeelt.’

De meercamera-regisseur bepaalt met de cameravoering wat de kijker in dat shot te zien krijgt en waar zijn aandachtspunten liggen. Op die manier stuurt de meercamera-regisseur de boodschap van het shot en het journalistieke verhaal. (zie §4.1.1) Eindredacteur Gerben Bakker (2015) erkent dat de meercamera- regisseur tijdens de live-registratie grotendeels het verhaal vertelt.

‘Zodra we live op zender zijn dan wordt de cameravoering natuurlijk bepaald door de regisseur. Dus die bepaalt daadwerkelijk wat de kijker te zien krijgt. In die zin zou je kunnen zeggen dat de regisseur op dat moment het verhaal afmaakt of vertelt.’

Uit de resultaten van het fieldresearch blijkt dat hetgeen waar de eindredacteur tijdens de live-registratie direct invloed op heeft, het verbale commentaar altijd ondergeschikt is aan het beeld. De eindredacteur stuurt de presentator of

zijn op het beeld. (zie §4.1.2) Eindredacteur Monique Gisbertz (2015) heeft daar een duidelijk visie op.

‘Een presentator of commentator moet voor mijn gevoel iets extra’s op dat beeld geven. Hij mag niet, en ik vind dat altijd heel fout als dat gebeurt, in een live-programma beschrijven wat we zien. In die zin heb je daar dus

voorbereiding en redactie voor nodig. Je hebt als eindredacteur en als presentator gewoon werk van te voren te doen zodat je iets kan toevoegen.’

Het commentaar wordt door de professionals meer bestempelt als een extra service naar de kijker toe in plaats van dat het van cruciaal belang wordt geacht voor journalistieke duiding van de beelden.

Hierdoor is vast te stellen dat het element cameravoering, aangestuurd door de meercamera-regisseur, van grotere invloed is op het journalistieke verhaal dan het verbale commentaar waar tijdens de live-registratie de eindredacteur direct invloed op heeft. Dit is anders wanneer het een politiek debat betreft. Maar ook dan zijn de shots waarbij er non-verbale communicatie van de deelnemer te zien is de shots die de kijker het meest over de sfeer aan tafel vertellen.(zie §4.1.1) Regisseur David Grifhorst (2015) geeft hier een duidelijk voorbeeld van:

‘Een debat tussen twee partijleiders kun je in de regie heel anders laten overkomen. Elke keer nee-schudden in beeld brengen van de één, kan de ander zwakker maken. Dat geldt ook voor lachjes, evenwicht in hoe lang je mensen laat staan, of je ze ziet reageren op elkaar. Kortom, de balans moet goed zijn.’

In de voorbereiding kan de eindredacteur wel meer zijn stempel drukken op het journalistieke verhaal door vast te stellen voor wie het programma gemaakt wordt en te bepalen welke onderwerpen aandacht krijgen. (zie §4.1.3) Uit het

bestudeerde gedrag blijkt ook dat de eindredacteur daardoor zorgt voor een diepere verhaallijn, terwijl de regisseur met zijn beeldverslag vooral het verhaal van de actuele situatie vertelt. (zie §4.2.3) Eindredacteur Paul Vloon (2015) maakt een passende vergelijking met een voetbaltrainer.

‘Wat treffend is het te vergelijken met een voetbaltrainer langs de kant. Een wedstrijd heeft zijn eigen dynamiek en een uitzending ook. Je kunt daar misschien nog een paar dingen in bijstellen, maar dan loopt het. Of het loopt niet, maar dan heb je iets in de voorbereiding verkeerd gedaan.’

Bij het medium televisie blijft het beeld altijd het belangrijkst. De kijker gelooft het immers pas wanneer hij het met zijn eigen ogen, weliswaar via de televisie, heeft gezien. De verbale inhoud is hierbij van een toegevoegde waarde. De

eindredacteur en meercamera-regisseur versterken met hun disciplines beiden het journalistieke verhaal en moeten heel nauw samenwerken. We kunnen stellen dat

het beeldverslag leidend is en dat eindredacteur daar onderwerpen en elementen aan toevoegt. Dit is de ultieme vorm van journalistieke storytelling volgens de Amerikaanse professor Jeff Jarvis. (zie §3.3)

De rol van de meercamera-regisseur kan na uitkomst van dit onderzoek echter niet meer onderschat worden. De meercamera-regisseur heeft een grote journalistieke rol; hij communiceert met beelden in plaats van met woorden. De meercamera- regisseur is tijdens de live-registratie de journalist die de nieuwsgebeurtenis verslaat. De eindredacteur voegt daar een verdiepende verhaallijn aan toe.