Zoals al even geïmpliceerd werd in de vorige paragraaf, waren de eerste reacties van de fans (direct na het uitspelen van het spel) zeer gevarieerd. Hun gemoedstoestand liep niet alleen sterk uiteen, maar ook de intensiteit waarmee ze dit uitdrukten verschilde. Woede, teleurstelling, ontkenning, verwarring, verbazing, onbegrip – alles passeerde de revue en ook vaak een combinatie van deze gevoelens. Op deze kenmerkende hoge mate van emotie binnen een klaaggolf wordt in een latere paragraaf nog uitgebreider ingegaan; eerst is hier de chronologische totstandkoming van de basisklacht (met alle onderbouwingscategorieën van het model) aan de orde.
U
ITSTEL OORDEELSommige fans oordeelden door hun verwarring meteen (variërend negatief) over het einde van ME3, al dan niet met beginnende (rudimentaire) onderbouwing, terwijl veel andere fans aanvankelijk dusdanig verward waren dat de negatieve evaluatie (en dus hun eerste daadwerkelijke klacht) in feite uitgesteld werd. Deze fans namen de tijd om alles eerst te laten bezinken voordat ze met een oordeel (en dus vaak een direct beter onderbouwde klacht) kwamen. Zo maakten veel fans direct na het uitspelen bijvoorbeeld enkel melding van ‘mixed feelings’, zonder daar verder op in te gaan, of een knagend of naargeestig gevoel met betrekking tot het ME3-einde dat ze nog niet helemaal konden duiden:
“The sense of unease I felt after completing the game was disquieting enough to galvanize me to sit down and clarify my thoughts on the subject.”
Sommige fans klaagden dus direct, terwijl anderen eerst een helicopterview aannamen en wel aangaven dat hen ‘iets’ dwars zat, maar later pas eigenlijk hun (logischerwijze toen beter doordachte c.q. beargumenteerde) eerste
63
klacht formuleerden. Dat de gemiddelde opinie echter meteen na het uitspelen al neerkwam op ‘the ME3-ending is not good’ moge duidelijk zijn, maar bij veel verwarde fans kwam de overschakeling naar het definitieve oordeel ‘the ME3-einding is actually very bad’ dus vaak pas later, nadat ze meer tijd hadden gehad om het te laten bezinken.A
RGUMENTATIE:
ONTBREKEND OF ONDOORDACHTDit had logischerwijze het gevolg dat de allereerste klachten relatief ondoordacht en chaotisch van vorm waren, omdat men eigenlijk direct (vanuit een vaak emotionele gemoedstoestand) reageerde en nog niet rationeel had stilgestaan bij ‘waarom’ ze het einde nou zo slecht vonden. Áls de fans aan het begin van de klaaggolf al poging deden tot het onderbouwen van hun klacht (los van de bijbehorende gemoedstoestand), in plaats van enkel kort aan te geven ‘dat’ ze het bijvoorbeeld slecht of teleurstellend vonden en er verder niet op in te gaan, was hun argumentatie nog ongepolijst vergeleken met de weken erna. De fans begonnen namelijk pas gaandeweg het overkoepelende probleem te zien van (vaak thematisch samenhangende) knelpunten; ‘the big picture’ van alles wat er volgens hen nou exact mis was met het einde. Ze kristalliseerden hun onderbouwing van de klacht dus gezamenlijk, al klagende en discussiërende, uit.
K
LACHTKENMERK:
RANTSOp Twitter hadden de allereerste klachten meestal de vorm van een kort oordelend statement, soms met een bondige (als gevolg van het beperkte aantal toegestane woorden per Tweet) en prille onderbouwing. Op fora, zoals het BioWare Social Network, hadden de fans echter alle ruimte om hun kersverse ‘two cents’ op het digitale papier te zetten, waardoor de eerste klachten daar vaak typische ‘rants’ waren. Rants zijn lange, ratelende monologen die meestal eindigen in woedende nonsens of verwarring:
“So yeah, I just finished ME3, hurray! There's only one thing thought.. I don't understand ONE. SINGLE. THING. about the ending.
From the point where you enter the citadel throught that conduit, I was as confused as I'll ever be. Like what's the deal with that kid? Why was he on Earth in the beginning? Is he the one who created the reapers? Or created life? Or is he Harbinger? And why would he want to give Shep the choice to destroy the Reapers if he created them or is a reaper or.. whatever? And what was that about solutions and reasons for this whole "exterminate all intelligent organic life every 50.000 years"-thingy? He just doesn't make sense to me, neither did anything he said....?
Also, in my confusion I just chose one random option to get some clarification on the whole thing. So I chose to destroy the Reapers (since that has been the goal all along, right?) over controlling them or doing.. what the hell that third thing even meant?
Anyhow, I destroyed them, yay war is won, Mass Relays destroyed, Normandy getting totally spaced doing and FTL jump while the Mass Relays were getting destroyed... Then it cuts to a crash-landed Normandy, with Joker and the two squad mates I used back on earth (don't know if one of them would be switched for my LI since my LI was on that squad) stepping outside onto a jungle planet... So... what? Did they get to some kind of alternative dimension? What about Shepard? And for God's sake, why are they smiling - shouldn't they be, Idk, confused? shocked? Trying to make contact with the fleets? And what happened to.. well, everything? Earth, your squadmates, the fleets, the people of the whole freaking galaxy? This kinda makes the whole series a waste of time since we don't even get to know what happened to, well, everything?
And lastly, while we're at it, what was that scene after the end credits? About stories of Shepard. Were all ME games a story that someone was telling then or was THAT in our own universe so to say or.. what?
64
S
TARTPUNT1
VAN LATERE HOOFDCATEGORIEËN:O
NBEGRIP EN VERWARRINGHoewel veel rants een kwadere ondertoon hadden dan de bovenstaande, was de grote mate van onbegrip in iedere rant prominent aanwezig. Een van de vroegste klachten na release van het spel kwam dan ook neer op het feit dat de fans het einde gewoon, heel simpel, niet begrepen en/of onlogisch vonden. (Zie voor meer rants bijlage 2.2.4.) Verwarring was dan ook een zeer belangrijk startpunt voor de ontwikkeling van de latere argumentatiecategorieën. (De fans gingen logischerwijze brainstormen over waar deze verwarring of ‘sense of unease’ vandaan kwam en trokken daar vervolgens – inmiddels beter beargumenteerde – conclusies over.) Een bijkomstigheid van deze verwarring was overigens het automatisch inbouwen van advies: “shouldn’t they …”. (Zoals in 4.1 werd aangegeven is het geven van een ‘candidate solution’ een regelmatig voorkomende component in de speech act set of complaint. Meer daarover echter straks.) Hieronder een overzicht van diverse klachten als gevolg van verwarring (allen daterend van 6-10 maart 2012), gesorteerd op mate van onderbouwing:
1. “Just finished Mass Effect 3!!! The ending confused the hell outta me!!! lol xD Still an all around amazing game” (Twitter: @thenoosh22, 2012)
2. “Mass Effect 3 ending... Thoughts about it very divided.” (Twitter: @marcoajpolo, 2012) 3. “...what the hell, Mass Effect 3? Was that actually your ending?” (Twitter: @samcconnell, 2012)
4. “It just doesn’t make sense. I am so damned confused as to why I invested 40 hours into this experience – not to mention countless hours in the first two games.” (GamingShogun, 2012)
5. “ […] I finally beat the game for the first time a few minutes ago, and now I'm sitting here scratching my head and wondering what the hell just happened???? [rant volgt – red.] so I kinda randomly pick one, and then the game ends and the credits roll. Again I ask WTF just happened??? How did it go from being so good to so ... so quickly??? Seriously, what is going on here? Can someone explain to me what was supposed to have happened, because I am seriously confused right now.” (GameFAQs: kungfuj0, 2012)
6. “Aaaaaaaaand the Mass Effect 3 ending sucks. There, I said it. It's terribad. It raises more questions than it answers and fucks the plot.” (Twitter: @benjaminblabbit, 2012)
7. “Mass Effect 3 was okay, up until the ending. That was shit. Gave no closure and raised more questions than it answered.” (Twitter: @gordon1470, 2012)
In deze verwarde uitingen worden al diverse categorieën uit het model geïmpliceerd. Waar sommige fans in het begin alleen maar op verwarring duidende krachttermen zoals “hell” gebruiken, valt te zien dat anderen al direct iets verder zijn met hun redenering. Nummer 5 heeft het al over “fucks the plot”, nummer 6 over “closure”, en beide klagers kaarten “raises questions” aan. Dit zijn allemaal beginnende redeneringen van de later goed onderbouwde (en vaak samenhangende) hoofdcategorieën van de klacht, die werden gezien als de veroorzakers van verwarring en het algehele ‘slecht vinden’ van het einde. Meer over de opbouw van deze onderdelen van de klacht later, wanneer het model uitgelegd wordt. Eerst door naar een andere hoofdcategorie van de klachtonderbouwing dat als belangrijk startpunt fungeerde in de ontwikkeling van enkele overige argumentcategorieën.
S
TARTPUNT2
VAN LATERE ARGUMENTATIECATEGORIEËN:P
LAYERC
HOICEWaar het startpunt van de vorige klachtvarianten onbegrip was, gaat het hier om later ontwikkelde hoofdthema’s die hun oorsprong vonden in het concept ‘player choice’. Player choice is zelf dus ook een hoofdcategorie, maar was ook de oorsprong van andere, later ontwikkelde argumenten. Zoals in paragraaf 2.2 al werd aangegeven had BioWare zijn product, het spel, neergezet als interactieve, choice driven RPG (ook wel een branching-storyline game genoemd). De vaak optionele verhaallijnen van het spel, gebaseerd op de door de speler gemaakte keuzes,
65
zijn dus het kernonderdeel van het product. Hierdoor, en door de promotionele uitspraken die BioWare ten tijde van zijn promotiecampagne had gedaan, waren er logischerwijze bepaalde verwachtingen gekweekt bij de fans. Hieronder wat voorbeelden. Ook deze klachten dateren van 6-10 maart 2012 en er zijn eveneens, zoals bij de klachten over onbegrip, verschillende maten van onderbouwing te zien:8. “Just finished Mass Effect 3. Nearly 35 hours. I wish there was an option for a... different ending instead of the three provided.” (Twitter: @elorfinthendt, 2012)
9. “Mass Effect 3 ending: You have a choice between, DYING in blue light, DYING in Red Light, OR DYING in green light. You choose.” (Twitter: @hallelijah, 2012)
10. “Who ever decided on mass effect 3 ending can suck my balls. I haven't been so disappointed in awhile. I wasted my life. #fuckyoubioware/ea” (Twitter: @johnnylowenberg, 2012)
11. “The best part of Mass Effect 3 is the twist ending where it is revealed that none of the choices you made in the past 2 games mattered.” (Twitter: @mariogreenwell, 2012)
12. “Yeah I'm up for a better ending as well! Just should've told a linear story if you don't want my choices to have any impact!” (BioWare Social Network: Cosmochyck, 2012)
13. “Mass Effect 3 is 40 hours of incredible story, ending with 10 minutes that invalidates the entire experience and will anger you. A lot.” (GamingShogun, 2012)
Het grote verschil in mate van onderbouwing tussen klachten is goed te zien bij te vergelijking van klager 10 met klager 11, 12 en 13. Klager 10 spreekt alleen heel kort over “I wasted my life”, terwijl klager 11, 12 en 13 respectievelijk een steeds concretere onderbouwing voor dit ‘verspilde’ gevoel inzake player choice geven. Klager 11 en 13 (en wellicht ook 10) hinten zelfs al naar nog veel ingewikkeldere, pas later uitgekristalliseerde hoofdthema’s, zoals inconsistency en closure. Met “[you] should’ve told a linear story” lijkt klager 12 (naast inconsistency en player choice) al de opzet te geven voor ‘Broken Promises’, een van de meer concluderende, overkoepelende argumentcategorieën.
Hoewel dit soort onderbouwingen nog slechts een prille variant zijn van de latere ‘voltooide’ argumenten, en de klagers zich nog amper bewust leken te zijn van de bovenliggende logica of het onderlinge verband, ging de opbouw van de klachten direct vanaf dit begin zeer snel. In de Inleiding werd immers al aangegeven dat digitaal klagen de enige optie was voor de fans, en daarnaast laagdrempelig. Bovendien waren de klagers dusdanig verward, dat ze in hun zoektocht naar antwoorden het ME3-einde zeer veel met andere ‘gedupeerden’ besproken – dit versnelde het gezamenlijke concretiseren van de klacht.
M
ODEL:
DE BASISKLACHTHet duurde ongeveer een week, vanaf de release op 6 maart 2012, voordat de klagers de complete lijst met argumenten hadden uitgekristalliseerd. Een zeer bekende klacht, met daarin deze complete lijst, was die van Game Front’s Ross Lincoln en Paul Hornshaw (13 maart 2012). Deze toonaangevende klacht werd reeds besproken in de vorige paragraaf met methodologische overwegingen, en is (zoals daar werd aangegeven) gebruikt als uitgangspunt voor het opstellen van het basismodel van de klacht.
Doordat deze argumenten zijn opgesteld door klagers met een zéér diepgaande kennis van een computerspel, is het niet haalbaar noch wenselijk is om hun onderbouwingen hier tot in detail op te tekenen. Daarvoor zijn gaan de argumenten te diep in op het verhaal in het spel. Ten behoeve van duidelijkheid wordt hier daarom een zo kort mogelijke uitleg gegeven met zo min mogelijk jargon. Geïnteresseerden kunnen zich wenden tot bijlage 3 voor een meer complete bespreking van de argumenten. Nu nogmaals het reeds in de vorige paragraaf gegeven model van de basisklacht:
66
Tabel 3. Basismodel.
Bij dit model is het overigens van belang om (nogmaals) het volgende te benadrukken: ook nadat de basisklacht uitgekristalliseerd was, beargumenteerde natuurlijk niet iedere klager altijd elke categorie. Slechts een enkele (zoals Game Front’s Lincoln & Hornshaw) nam er de tijd voor om alle bovenstaande argumenten binnen 1 klacht tot in detail uit te werken. De meeste klachten bevatten echter een selectie uit de bovengenoemde categorieën. Het model geeft dus puur aan welke mogelijke argumentaties er uiteindelijk bestonden. Hieronder de uitleg.
A
RGUMENTATIECATEGORIE1:P
LAYERC
HOICEEr is al meermaals uitgelegd dat het spel bekend stond om de diepgaande, divergerende verhaallijnen op basis van de beslissingen gemaakt door de speler. De klagers bekritiseerden dan ook dat alle keuzes die ze door de jaren heen zo minutieus in de serie hadden gemaakt niet (afdoende) gereflecteerd werden in het ME3-einde, en dat de geboden keuze aan eindes zelf ook niet divers genoeg was. Hierdoor werd volgens de fans het choice-based system opeens nutteloos, terwijl dit juist de gevierde hoeksteen van de franchise was. De klagers stelden dat als
KLACHT:“THE MASS EFFECT 3 ENDING IS (VERY) BAD”
ARGUMENTATIECATEGORIEËN (VAAK HYBRIDE) OVERKOEPELENDE/CONCLUDERENDE ARGUMENTEN
4. PLAYER CHOICE IS DISCARDED
PAST CHOICES ARE NOT REFLECTED IN/AFTER ENDING
ENDING NOT DIVERSE ENOUGH ITSELF
“NONE OF IT MATTERED”
5. BAD STORYTELLING/WRITING:
INCONSISTENCY
- FOUNDATIONAL PRINCIPLES/KEY THEMES ARE DISCARDED/VIOLATED
- LORE ERRORS
“IT IS JUST WRONG”
ILLOGICALITY
- PLOT HOLES
- IT IS CONFUSING AND UNDER DEVELOPED
“IT JUST MAKES NO SENSE”
6. NO CLOSURE (BREVITY)
NO SENSE OF CLOSURE IS GIVEN
EXISTING CLOSURE IS UNDONE
“WE DON’T GET TO SEE HOW OUR EFFORT PLAYED OUT”
4.BROKEN PROMISES
5.RUSHED
DEMAND: NEW ENDINGS