Hoofdstuk 4: Positionering door de uitgeverij en de boekhandel
4.3 NUR-code
Uitgeverijen kunnen een boek binnen een bepaald genre plaatsen door er een code aan toe te kennen. Van 1987 tot 2002 werd daarvoor de NUGI-code (Nederlandse Uniforme Genre Indeling) gebruikt. Sinds 2002 wordt in het Nederlandse en Vlaamse boekenvak de Nederlandstalige Uniforme Rubrieksindeling (NUR) gehanteerd. Door het toekennen van zo’n code is het mogelijk
om op uniforme wijze registraties te maken op productie-, distributie- en consumptieniveau.74 Als een boek op genre traceerbaar is, is de kans groter dat het verkocht wordt. Een boek dat duidelijk gecategoriseerd is, is niet alleen eenvoudig te vinden in een boekhandel, maar ook online sneller op te zoeken. In boekhandels wordt de NUR-code vaak gebruikt bij het indelen van de kasten.75
Een NUR-code bestaat uit drie cijfers en wordt voor ieder nieuw boek door de uitgeverij doorgegeven aan bureau ISBN bij de aanvraag voor een ISBN-nummer. Wanneer een uitgeverij een boek geschikt acht voor twee categorieën, worden soms twee codes aan een boek toegekend. Het komt ook voor dat uitgeverijen creatief omgaan met de codering van boeken uit een minder hoog gewaardeerd genre. Thrillers of detectives worden dan bijvoorbeeld van een literaire code voorzien.76
Iedere hoofdrubriek van de NUR eindigt op een nul. De code 200 staat bijvoorbeeld voor “kinderboeken algemeen” en 300 voor “literaire fictie algemeen”. De hoofdrubrieken worden onderverdeeld in subcategorieën. Een boek met de NUR-code 301 is bijvoorbeeld een “literaire roman, novelle”, nummer 302 staat voor “vertaalde literaire roman, novelle” en 303 is een “verhalenbundel”. De kinderboeken zijn verdeeld op leeftijd, maar er zijn ook categorieën als “moeilijk lezen”, “leren lezen” en “rijmpjes, versjes, liedjes”.77 De verdeling naar leeftijd van “fictie kinder- en jeugdboeken algemeen” is als volgt: “fictie 4-6 jaar”, “fictie 7-9 jaar”, “fictie 10-12 jaar”, “fictie 13-15 jaar” en “fictie 15+”. Het is aannemelijk dat adolescentenromans de NUR-code voor “fictie 15+” krijgen.78
De invloed van een NUR-code moet niet overschat worden. Schrijvers ontlenen geen literaire status aan de literaire code die zijn boek kreeg toegekend en critici laten zich bij de selectie van een titel voor een bespreking niet door de NUR-code leiden, maar eerder door de naam van de uitgeverij. De meeste consumenten weten niets van de NUR en merken er hoogstens indirect iets van, omdat boekhandels de codes gebruiken voor de indeling van hun assortiment.79
74
Kees van Rees, Susanne Janssen en Marc Verboord, “Classificatie in het culturele en literaire veld 1975-2000,” in
De productie van literatuur, red. Gillis J. Dorleijn en Kees van Rees (Nijmegen: Vantilt, 2006), 257.
75
Nederlands Uitgeversverbond, “Nederlandstalige Uniforme Rubrieksindeling,” Groep Algemene Uitgevers, http://www.nuv.nl/beleidsonderwerpen/nederlandstalige-uniforme-rubrieksindeling-(nur).12454.lynkx (geraadpleegd op 31 maart 2011)
76
Kees van Rees, Susanne Janssen en Marc Verboord, “Classificatie in het culturele en literaire veld 1975-2000,” 258.
77
Boek.nl, “Uitgebreid zoeken/NUR-code,” Boek.nl, http://boek.nl/nur (geraadpleegd op 31 maart 2010) 78
Stichting Speurwerk, NUGI: Handleiding voor het gebruik van de Nederlandse Uniforme Genre Indeling (Amsterdam: Stichting Speurwerk, 1986), 38.
79
Kees van Rees, Susanne Janssen en Marc Verboord, “Classificatie in het culturele en literaire veld 1975-2000,” 257.
Bij het achterhalen van de NUR-codes van de boeken van Zwigtman valt op dat op de sticker van het Centraal Boekhuis, die achter op de boeken geplakt is, vaak een andere code vermeld wordt dan in het boek zelf. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de code in een herdruk door de uitgever veranderd is en dat de code in het systeem van het Centraal Boekhuis niet is aangepast. Bovendien staat op de sticker altijd slechts één code vermeld, terwijl in de boeken soms twee codes staan. In het onderstaande wordt ook de code van de sticker van het Centraal Boekhuis meegenomen, zodat blijkt welke veranderingen de codes hebben ondergaan.
De boeken van Floortje Zwigtman uit het corpus hebben allemaal een dubbele NUR-code toegekend gekregen, die wisselt van 284 naar 285 en 301. De NUR-codes van Spelregels en Wolfsroedel zijn 284 en 285. Het nummer 284 staat voor “fictie 13-15 jaar” en 285 voor “fictie 15+”. Deze twee boeken worden dus geschikt geacht voor kinderen vanaf 13 jaar.
Schijnbewegingen is volgens de sticker van het Centraal Boekhuis gecodeerd met nummer 285, maar in het boek zelf staat alleen 301. Hiermee wordt het boek dus niet alleen voor jongeren vanaf 15 jaar geschikt geacht, maar ook voor volwassenen. Logischerwijs heeft de volwasseneneditie van Schijnbewegingen de code 301, zowel op de sticker als in het boek zelf. In Tegenspel en Spiegeljongen staan zowel de NUR-code 285 als 301 vermeld. De stickers van de boeken zijn echter verschillend, want Tegenspel heeft daar de code 285 en Spiegeljongen 301. Waarschijnlijk hebben Schijnbewegingen en Tegenspel eerst alleen de code 285 gekregen en is 301 later toegevoegd. Bij het verschijnen van Spiegeljongen zijn meteen twee codes toegekend.
De uitgave van Kersenbloed uit de serie Kidsbibliotheek heeft de code 284 toegekend gekregen. Op de sticker van de nieuwe uitgave bij uitgeverij De Fontein wordt ook de code 284 vermeld, maar in het boek zelf staan de codes 285 en 301. Deze NUR-codes zijn waarschijnlijk in navolging van de Groene bloem-trilogie toegekend, omdat Kersenbloed daar als spin-off bij hoort.
Wat betreft NUR-codes zijn er dus twee groepen in het oeuvre van Zwigtman ontstaan. Aan de ene kant staan Spelregels en Wolfsroedel, die voor jongeren vanaf 13 jaar geschikt geacht worden, en aan de andere kant staat de trilogie Een groene bloem, die voor jongeren vanaf 13 jaar en voor volwassenen geschikt bevonden wordt. Kersenbloed past in beide categorieën, omdat die in de verschillende uitgaven anders gecodeerd werd. De eerste druk past in de eerste categorie en de nieuwe uitgave door uitgeverij De Fontein past in de categorie van Een groene bloem. Deze verdeling past bij de manier waarop de uitgeverij de romans door het omslag gepositioneerd heeft. De omslagen van de eerste uitgaven van Spelregels, Wolfsroedel en Kersenbloed zijn op een
beduidend jonger publiek gericht dan die van Schijnbewegingen, Tegenspel en Spiegeljongen. De nieuwe omslagen van Spelregels, Wolfsroedel en Kersenbloed hebben een volwassener uitstraling, die beter bij adolescentenromans past.