Natuur

Uit de interviews kwam naar voren dat de natuur als één van de meest waardevolle elementen aan de volkstuin wordt beschouwd. De werkelijkheid in de volkstuin komt op veel vlakken overeen met het beeld wat ouders hebben over de rurale idylle. De voordelen ervan komen regelmatig terug in de antwoorden van ouders op vragen over wat de volkstuin betekent voor hen in verband met ideeën over een goede jeugd. Het zou door de frisse lucht, de vitamine D en het zien van groen gezond zijn voor een kind om tijd buiten door te brengen (Hilde, Robin, Clair, Karlijn en Michiel). Ook is de natuur een goede onderwijzer. Kinderen leren door in de natuur te zijn hoe ze moeten zorgen voor hun omgeving, en dit zou weer essentieel zijn om een evenwichtig en gelukkig mens te worden (Hilde, Robin, Michiel). De ouders vertellen dat hun kinderen blijer zijn als ze veel buiten zijn geweest op de volkstuin. Daarnaast vertellen ze, dat zij zelf rust en vrijheid voelen wanneer ze in de volkstuin zijn, doordat het een groene en natuurlijke omgeving is.

‘Als je hier naar buiten kijkt dan zie je alleen maar groen. En dat vind ik zo fijn, daar krijg ik gewoon

heel veel rust van.’ (Hilde, 06.04.2018)

‘En hier is het gewoon: deur open, en je bent buiten en je bent vrij en je kan gaan.’

(Fokko, 04.05.2018)

Wat bijzonder aan het beeld en de ervaring van de volkstuin als rurale idylle is dat hierin een aantal factoren aan Ons Lustoord niet opgemerkt of meegenomen lijken te worden. Zo viel het bij de observaties en tijdens de interviews op, dat de A2 snelweg, die op enkele tientallen meters van de volkstuin af ligt, constant te horen is. Daarnaast vlogen op een groot aantal dagen regelmatig vliegtuigen laag over. Dit geluid was zo oorverdovend dat de interviews vaak even werden stilgelegd. Het persoonlijke idee van in de volkstuin helemaal weg zijn van de stad, en in de natuur zitten, zorgt ervoor dat ouders rust en vrijheid ervaren. Dit idee is blijkbaar sterker dan de werkelijkheid: dat de volkstuin een stuk gecultiveerde natuur is, gelegen naast een snelweg en onder een drukke vliegroute van Schiphol en naast de stad. Van de tien ouders geeft alleen Christa een kritische beschouwing op de volkstuin als een stuk natuur.

‘Maar ik denk dat het ook fijn is om gewoon lekker in de natuur bezig te zijn. Ja, maar wat is natuur, dit (de volkstuin) is natuurlijk ook alsnog een tuin. Maar ik denk dat het gezonder is dan altijd in de stad hangen. Niet per se om de buitenlucht, want hiernaast de snelweg en met al die overvliegende vliegtuigen, haha. Maar je bent hier toch veel meer aan het doen, denk ik, dan dat je thuis zou doen.

41

4.4.2 Zelfstandige bewegingsvrijheid

Uit de tabel 4.4 met tijd-ruimtelijke informatie over het oudste kind, komt naar voren dat alle kinderen in meer of mindere mate een vrijheid genieten binnen de volkstuin. Deze zelfstandige bewegingsvrijheid wordt zeer gewaardeerd door ouders omdat het met een aantal voordelen komt; verantwoordelijkheid leren, voorzichtig leren zijn, zelfstandiger worden, op avontuur kunnen gaan en zelfvertrouwen krijgen. Zo beschrijft Michiel de voordelen in de tuin vergeleken met de situatie in de stad:

‘Ik denk dat dat voor kinderen ook lekker is, om de natuur te ontdekken, lekker zelf kunnen scharrelen. In de stad is het toch vaak van: nee je moet terugkomen, omdat er gevaar is. En hier, ja ze (oudste dochter, 5 jaar) is nu al een uur bezig zonder dat we haar hebben gecorrigeerd, en dat is voor

haar ook aangenaam.’ (Michiel, 25.04.2018)

De ouders leggen uit dat het geven van deze vrijheid mogelijk is doordat er geen verkeer is op de volkstuin, en omdat er voldoende sociale controle is. Maar dit betekent niet dat er geen regels nodig zijn om de veiligheid van de kinderen te garanderen. De belangrijke reden waarom regels worden opgesteld zijn de slootjes die zich aan het einde, en tussen de meeste laantjes bevinden (zie figuur 3.4). Uit voorzorg dat een kind hierin terecht komt worden er afspraken gemaakt.

‘Ja, we hebben hele duidelijke afspraken. Het is nu voor haar iets minder belangrijk omdat ze nu haar zwemdiploma heeft. Maar vanaf het moment dat je afspraken met haar kon maken, vanaf een jaar of 3, dan was het daar bij het achterste huisje, die mensen kennen we ook, tot daar mochten ze dan, en tot aan de tuin hierachter, want daar is dan geen water, dus daar mogen ze dan op het pad

spelen.’ (Robin, 07.04.2018) Hilde Dochter 6 jaar Robin Dochter 7 jaar Clair Zoon 4 jaar Christa Dochter 9 jaar Karlijn Dochter 6 maand Anna Dochter 7 jaar Michiel Dochter 5 jaar Nienke Dochter 7 jaar Amber Zoon 10 jaar Fokko Zoon 12 jaar Zelfstandig buitenspelen op de tuin Ja, met regels Ja, met regels Ja, met regels Ja - Ja Ja, met regels Ja Ja Ja Frequentie buitenspelen op de tuin

Elke dag Elke dag Elke dag Elke dag - Elke dag Elke dag Elke dag Elke dag Elke dag

Wat Robin hier zegt komt overeen met wat de andere ouders vertellen; kinderen die nog geen zwemdiploma hebben, hebben een beperktere bewegingsvrijheid. Naast het goed kunnen zwemmen is ouder worden ook een reden waarom kinderen meer bewegingsvrijheid krijgen. Ouders zien dat naarmate hun kinderen ouder worden ze meer behoefte hebben aan vrijheid en ze meer verantwoordelijkheid aan kunnen. Deze factoren zorgen ervoor dat de regels op de volkstuin voor veel kinderen rond de leeftijd van 7 versoepelen. Uit de interviews blijkt dat het gebied waar kinderen onder deze leeftijd vrij mogen bewegen, uit de eigen tuin en het aangrenzende laantje bestaat. De kinderen met een leeftijd vanaf 7 jaar mogen veelal gaan en staan waar ze willen, binnen de grenzen van Ons Lustoord.

Tabel 4.4: Tijd-ruimtelijk gedrag oudste kind

42

Naast de afspraken die samen met de kinderen worden gemaakt zorgt ook de sociale controle in de tuinen er voor dat ouders hun kinderen vrijer durven laten. De sociale controle op de tuin geeft ouders het gevoel dat zij hun kinderen kunnen vrijlaten. Dit zorgt ervoor dan kinderen gemakkelijker en vrijer kunnen buitenspelen dan in de stad.

‘(…) En hier (op de volkstuin) ken je de buren, en in de rivierenbuurt niet, die weten niet dat jij een kind hebt. Dit is echt gewoon een dorpje, waar je contact hebt, en dat je weet dat wanneer ze in de sloot valt dat iemand haar eruit haalt, en dat ze ook nog weten wie ze is en waar ze hoort. En dat geeft gewoon een heel fijn gevoel. En dan krijg je waarschijnlijk nog een opdonder ook, hahaha, van:

‘let toch eens even op.’ (Hilde, 06.04.2018)

Voordelen ouders

Alle ouders beschrijven dat zij, doordat hun kinderen zo zelfstandig zijn, daardoor zelf ook ontspannen. Michiel beschrijft de situatie op de volkstuin vergeleken met die in de stad:

‘Kijk, hier kunnen kinderen heel erg lekker spelen terwijl je zelf ook gewoon lekker kan zitten. Terwijl

je wanneer je de straat (in Amsterdam) op gaat, ja dan zou ik een stoel op de straat kunnen zetten, bijvoorbeeld. Maar dan is er daar helemaal niks te doen, terwijl ik hier zelf ook lekker kan gaan scharrelen terwijl de kinderen om mij heen spelen. Het is voor beide wat wils zeg maar. Terwijl als ik, in de stad zou gaan spelen, dan ben ik alleen dienstbaar naar mijn kinderen, dan faciliteer ik het spelen en dan draait het alleen om hun, terwijl ik hier zelf ook iets kan doen.’ (Michiel, 25.04.2018)

4.4.3 Vrijetijdsbesteding

Wat opvallend was bij de antwoorden op de vragen over de besteding van de vrije tijd was dat vijf ouders (Hilde, Robin, Clair, Christa en Anna) benoemen dat hun kinderen zich beter en langer vermaken op de volkstuin dan in de stad.

‘Hier zijn ze echt de hele dag bezig, en in een speeltuin zijn ze toch wel op een gegeven moment klaar. Hoewel een speeltuin natuurlijk leuker dan binnen spelen. Hier op de volkstuin is eigenlijk het beste.’

(Robin, 07.04.2018) Buitenspelen

Tijdens de interviews wordt er beschreven dat het buitenspelen op de volkstuin een ander ervaring is dan in de stad. Op de volkstuin is er geen binnen, je leeft er buiten. Dus als je er speelt is het buiten, en dat is elke dag. Dit blijkt ook uit tabel 4.4 met de tijd-ruimtelijke informatie over de oudste kinderen. Deze vanzelfsprekendheid, in combinatie met andere factoren van de volkstuin, zoals de groene omgeving, de aanwezige andere kinderen en de vrijheid zorgen ervoor dat kinderen creatiever zijn in hun spel.

‘ja is veel meer, euhh, te doen, ik denk dat hier meer creatief spel is, met vriendjes onderling. Ja, in hutten, bomenklimmen, zo'n huisje (wijst naar een zelfgemaakte boomhut), euhh ze pakken wel een stokken waar ze dingen mee doen, met zand veel meer, heksen soep maken. Dat doe je in de stad niet, maar hier liggen dan pannen, en is modder en water, dus, euh ja dat is anders. Of op het pad een winkeltje maken, ja, nu heeft die buurman daar stenen liggen en dus hadden ze laatst zo'n (wijst anderhalve meter hoog aan) toren gemaakt. Ja, dat doe je ook niet thuis.’ (Michiel, 25.04.2018)

Fokko beschrijft dat zijn oudste zoon (12 jaar) sinds kort niet meer buiten speelt. De eerste echte verveling slaat daardoor toe. Fokko legt uit dat dit ook een van de redenen is dat er weinig andere

43

kinderen van deze leeftijd op het park te vinden zijn. Er is minder te doen voor deze leeftijdsklasse, hun mening wordt sterker en de mogelijkheid om wat anders te doen dan hun ouders is reëel. Dat Thomas (zoon van Fokko, 12 jaar) zich verveelt, heeft als gevolg dat hij de tuin op een andere manier gaat gebruiken dan dat hij eerst deed. Zo speelt hij vaker bordspelletjes met zijn zus (10 jaar), leest hij meer en gaat hij af en toe met zijn zus naar de bioscoop bij de Arena terwijl hun ouders op de tuin blijven.

Georganiseerd vs. ongeorganiseerd

Uit de interviews met zes ouders (Karlijn, Anna, Michiel, Nienke, Amber en Fokko) komt naar voren dat zij georganiseerd spelen associëren met alle vormen van spelen in de stad, en ongeorganiseerd spelen met alle vormen van spel in de volkstuin. Deze ouders stellen dat hun kinderen het meer en langer naar hun zin hebben wanneer zij ongeorganiseerd spelen. Daarnaast zou ongeorganiseerd spelen er voor zorgen dat kinderen creatiever en actiever worden. Onder andere het ontbreken van bedacht speelgoed, speeltoestellen en een afgebakende ruimte zorgen ervoor dat kinderen zelf moeten bedenken wat ze gaan doen.

‘Dat ze meer op ontdekkingstocht kunnen gaan, want die patio (bij het huis in Amsterdam) is natuurlijk ook maar gewoon die patio. En hier gaan ze constant op ontdekking in de natuur, op avontuur. Ook zonder het oog van hun ouders constant op hun.’ (Amber, 04.05.2018)

4.4.4 Kennis en vaardigheden

Na tijd te hebben doorgebracht op de volkstuin met het gezin zien alle ouders dat hun kinderen nieuwe kennis en vaardigheden op doen. Wat door de meeste ouders (Hilde, Robin, Clair, Christa en Anna) werd genoemd was het weten waar voedsel vandaan komt. Het hebben van een moestuin en zien hoe verschillende groentes groeien, maakt de kinderen, er meer bewust van dat eten niet opeens in de supermarkt ontstaat. Deze kennis zorgt er vervolgens voor dat de interesse voor natuur gewekt wordt. Zo vertellen Hilde en Anna dat hun dochters later bioloog willen worden en een microscoop voor hun verjaardag vroegen. Maar ook dat kinderen respect krijgen voor de natuur en alles wat leeft.

‘(…) En ook voorzichtig leren omgaan met diertjes en planten, we zijn natuurlijk ook een moestuin begonnen. Dat je kan kijken dat wanneer je aan het einde van het jaar ergens iets in de grond stopt, dat je dan in juni ineens van die grote knoflookbollen hebt.’ (Robin, 07.04.2018)

Naast meer kennis, interesse en respect voor en over de natuur zorgt de volkstuin er ook voor dat kinderen sociaalvaardiger worden volgens een aantal ouders (Clair, Anna, Michiel, Amber). Het spelen in grote groepen leert kinderen omgaan met niet hun zin krijgen, rekening houden met elkaar en het zelf oplossen van problemen. Als laatst werd door twee ouders (Anna en Fokko) genoemd dat hun kinderen in de tuin meer aangewezen zijn op hun eigen fantasie en creativiteit. Hierdoor worden ze gestimuleerd om zelf te bedenken wat ze gaan doen. Dit heeft de kinderen ondernemender gemaakt.

4.4.5 Vriendschap

Uit de interviews met de ouders van de kinderen boven de 7 jaar (Christa, Amber en Fokko) komt naar voren dat deze kinderen niet echt aansluiting hebben met andere kinderen in de tuin. Ze spelen niet graag met de jongere kinderen en vervelen zich sneller. De ouders van de kinderen jonger dan 7

44

(Hilde, Clair, Robin, Anna en Michiel) geven juist aan dat hun kinderen grote voordelen halen uit de vriendschappen die zij opdoen in de volkstuin. Dit verschil ontstaat doordat de meeste kinderen die regelmatig op de volkstuin jonger dan 7 zijn.

Door de sfeer in de tuin en het ontbreken van bepaalde sociale codes, zoals het niet zomaar bij elkaar naar binnen lopen, hebben de kinderen op de volkstuin de mogelijkheid de hele dag met elkaar te spelen. Hierdoor ontstaan er volgens Michiel hechtere vriendschappen dan in de stad:

‘Jaa, het is, kijk, het is ook als hier kinderen zijn dan is het heel vanzelfsprekend om daar naar binnen te lopen. Kijk de dochter van onze buren die komt, als zij hier slaapt, standaard elke ochtend, zonder uitzondering, rond een uur of 9, komt ze hier koekeloeren, kijken of Mik al wakker is, en dan gaan ze spelen. Ik ga thuis niet bij ons om 9 uur de straat op om bij onze buren verderop langs te gaan… ja

dat voelt toch anders.’ (Michiel, 25.04.2018)

4.5 Samenvatting

‘Hoe past de volkstuin Ons Lustoord in het dagelijks leven van stadsouders?’

Het blijkt dat de volkstuin wel in het dagelijkse leven van stadsgezinnen kan passen maar dat dit niet altijd gemakkelijk gaat. Het regelmatig moeten vervoeren van spullen en het hebben van twee huizen, worden als zaken genoemd die ouders als onhandig ervaren. Ook is voor sommige gezinnen de afstand tussen het werk, school en de volkstuin te groot om op een dagelijkse basis af te leggen met de fiets. Het laatste punt wat door een aantal families als onhandig wordt ervaren is dat het huisje op de tuin te klein is om zich met het hele gezin in klaar te maken voor een normale werk- en schooldag.

‘Hoe wordt de volkstuin Ons Lustoord gebruikt door stadsouders?’

Alle onderzochte gezinnen gebruiken de volkstuin voor recreatieve en sociale doeleinden. De intensiteit tussen de gezinnen is wat er verschilt. De helft van de onderzochte gezinnen slaapt meer dan 100 nachten op de volkstuin en combineren daarmee regelmatig hun dagelijkse leven met het leven op Ons Lustoord. De redenen waarom deze gezinnen een groot gedeelte van het jaar op de tuin doorbrengen verschillen. Zo hebben een aantal ouders een negatieve connotatie met het leven in de Amsterdam, om die reden verlangen ze naar een leven op een andere plek. Twee andere redenen zijn dat het huis in Amsterdam te klein is voor het gezin, waardoor ze verlangen naar wat meer ruimte om zich heen, en doordat het huis in Amsterdam verbouwd wordt waardoor er daar tijdelijk niet gewoond kan worden. De intensieve gebruikers reizen nog wel regelmatig naar huis, voor zowel praktische redenen als voor comfort. De bescheiden gebruikers trekken enkel in de weekenden en in de vakanties naar de tuin toe. Zij combineren het dagelijkse leven en de volkstuin nauwelijks. Beide groepen zien de gelimiteerde voorzieningen zoals elektriciteit, warmwater en gas niet als een bezwaar. De volkstuin wordt ook wel omschreven als een luxe camping.

‘Wat is de betekenis van de volkstuin Ons Lustoord voor stadouders, met het oog op een goede kindertijd?'

Voor alle ouders heeft de volkstuin een positieve betekenis met betrekking op hun ideeën over een goede kindertijd. Zo komt de werkelijkheid op de volkstuin overeen met hun beeld van de rurale idylle. Daarnaast kunnen ze, door het ontbreken van verkeer en de merkbare sociale controle, hun kinderen meer zelfstandige bewegingsvrijheid geven dan in de stad. Ouders merken dat dit een positief effect heeft op hun kinderen, zo wordt hun verantwoordelijkheidsgevoel en zelfvertrouwen gestimuleerd en worden kinderen zelfstandiger. Kinderen krijgen meer bewegingsvrijheid naarmate

45

ze ouder worden en wanneer zij hun zwemdiploma behalen. Opvallend is dat ouders aangeven zelf ook een gevoel van vrijheid en rust te ervaren, wanneer ze hun kinderen meer bewegingsvrijheid geven. Uit de interviews komt naar voren dat natuur het hoogst gewaardeerde element is van de volkstuin. Maar gezien de voordelen die zelfstandige bewegingsvrijheid voor zowel kinderen als ouders met zich mee brengt, lijkt het erop alsof dit element voor ouders het belangrijkst is. Verder stimuleert het leven en spelen in een natuurlijke omgeving respect voor de natuur en de kennis over waar voedsel vandaan komt. Het spelen in grote groepen zou kinderen sociaalvaardiger maken. Doordat er voornamelijk jongere kinderen op de tuin zijn hebben jongere kinderen, volgens hun ouders, vooral veel baad bij de hoeveelheid vriendjes op de tuin. Volgens ouders vermaken hun kinderen zich beter en langer op de volkstuin dan in de stad. Er wordt de hele dag buiten gespeeld, omdat er geen binnen is. Deze vanzelfsprekendheid zorgt ervoor dat kinderen creatiever en actiever zijn in hun spel. Uit deze voorbeelden blijkt dat voor ouders de immanente eigenschappen van de volkstuin, zoals de ligging naast de snelweg en onder een drukke vlucht route van Schiphol, ondergeschikt zijn aan haar competentie een veilige haven te zijn voor kinderen.

46

5. De betekenis van de volkstuin voor