Nai010 Uitgevers

Uitgeverij Nai010 is ontstaan uit twee Rotterdamse uitgeverijen: NAi Uitgevers, ooit verbonden aan het Nederlandse Architectuurinstituut (tegenwoordig onder de noemer Het Nieuwe Instituut), en Uitgeverij 010, de oudste in architectuur en design

gespecialiseerde uitgeverij van Nederland. Uitgeverij 010 werd in 1983 opgericht door Hans Oldewarris en Peter de Winter, en gaf gedurende de ongeveer dertig jaar van zijn onafhankelijke bestaan ruim zevenhonderd kustboeken uit, gericht op thema’s in de bereiken architectuur, stedenbouw, interieur, industrieel en grafisch ontwerp en

fotografie.212 Maar liefst 67 boeken van uitgeverij 010 zijn bekroond met de prijs voor het best verzorgde boek van Nederland. Op 1 januari 2013 fuseerde Uitgeverij 010 met NAi Uitgevers. NAi nam daarbij het fonds en de voorraden van Uitgeverij 010 over.213 NAi Uitgevers werd opgericht als publicatieafdeling van het Nederlandse Architectuurinstituut in Rotterdam, een instelling die sinds 1988 de archieven van de Nederlandse architectuurgeschiedenis beheert. Het Nederlandse Architectuurinstituut bestond uit een museum, archief, boekhandel en café. Al vrij snel na de oprichting van het instituut ging de uitgeverij op onafhankelijke basis verder onder de naam NAi Uitgevers. Ook deze uitgeverij richtte zich, net als Uitgeverij 010 op boeken en tijdschriften over architectuur, stedenbouw, ruimtelijke ordening, fotografie en

vormgeving, en daarnaast ook op boeken over beeldende kunst.214 De uitgeverij was zeer succesvol met onder andere de uitgave van het Jaarboek Architectuur in Nederland, en

212 _{Websites Stadsarchief Rotterdam - Uitgeverij 010 (27-07-2014)} 213 _{NRC boeken (25-05-2012)}

214

69

werd ook meerdere malen bekroond met de prijs voor het best verzorgde boek van Nederland.

De sinds 2013 bestaande uitgeverij Nai010, nog steeds gevestigd in Rotterdam, publiceert ongeveer 50 titels per jaar. Een deel van de boeken wordt zelfstandig gepubliceerd, maar er wordt ook samengewerkt met musea als het Nederlands

Architectuurinstituut, het Groninger Museum, het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Ook wordt er samengewerkt met de TU Delft en andere partners als architectenbureaus, woningbouwverenigingen en

overheidsinstellingen.215 De meeste boeken verschijnen in het Nederlands en Engels, om een internationaal publiek te kunnen aanspreken. Uitgeverij Nai010 is sinds de fusie de grootste internationaal georiënteerde Nederlandse uitgeverij op het gebied van

architectuur, kunst en design.216 Door de fusie hopen de twee bedrijven een sterkere positie te kunnen innemen in de snel veranderende boekenmarkt van vandaag de dag.217

Interview met Eelco van Welie

uitgeefdirecteur Eelco van Welie beantwoordde mijn vragen namens Nai010010. Hij noemde naast de bovenstaande samenwerkingspartners ook nog het Rijksmuseum in Amsterdam, het Frans Hals Museum in Haarlem, het Gemeentemuseum in Den Haag, het Centraal Museum in Utrecht en het Stedelijk Museum in Schiedam.218 In 2013 werden veertien van de achtendertig nieuwe titels uitgegeven in samenwerking met een museum of andere culturele instantie. Samenwerking is dus zeer belangrijk voor de uitgeverij. Over de precieze toedracht van de samenwerkingsverbanden en de productie van titels samen met musea zegt Van Welie het volgende:

Meestal ligt het initiatief voor museumboeken bij het museum, die ook vaak al de auteur en de afbeeldingen levert. Het museum heeft ook een grotere stem in de keuze van de

vormgever. De redactie en eventueel vertaling ligt meer op het terrein van de uitgever, hoewel het ook voorkomt dat het museum ook die werkzaamheden coördineert. De uitgeverij is in ieder geval verantwoordelijk voor de daadwerkelijke productie (tenzij het een

distributieovereenkomst betreft) en voor de promotie, marketing, distributie en verkoop. Als

215

Website NAi publishers – over ons (27-07-214) 216 _{Webiste 010 – about 010 (27-07-2014)} 217 _{NRC boeken (25-05-2012)}

218

70

het boek verbonden is aan een tentoonstelling of museumevenement, wordt de publiciteit gezamenlijk vormgegeven, waarbij beide partijen actief zijn.219

Hieruit blijkt dat in sommige gevallen, vooral als het museum ook de redactie en vertaling op zich neemt, sprake is van een ongelijkwaardig poortwachterschap. Het museum heeft dan veel meer inspraak in de publicatie dan de uitgeverij. Van Welie geeft echter aan dat er ook vaak een meer gelijkwaardige taakverdeling is. In het geval van een

distributieovereenkomst is Nai010 alleen betrokken bij de distributie, en produceert het museum zijn boeken verder op onafhankelijke wijze. De gekozen strategie wordt per project vastgelegd in een contract. Nai010 hanteert daarbij standaard uitgeefplannen en

standaardcontracten, maar die worden wel altijd op de situatie toegesneden, aldus Van Welie.220 Het financiële aspect van de samenwerking met musea regelt uitgeverij Nai010 meestal via een bepaalde afname door het museum.Vaak levert het museum daarnaast

rechten- en kostenvrije teksten en beelden, of draagt het bij via een rechtstreekse bijdrage.221

De acquisitie van kunstboeken gebeurt volgens Van Welie op twee manieren. Er kan sprake zijn van een tender, maar boeken kunnen ook voortkomen uit een bestaande

samenwerkingsrelatie.Vanwege de lange tijd van idee tot tentoonstelling en de jarenlange planning van tentoonstellingsagenda’s, komt het minder vaak voor dat de uitgeverij een museum benadert met een boekvoorstel, maar het is niet onmogelijk.222

Voor- en Nadelen van samenwerking

Van Welie noemt een aantal voordelen van de samenwerking tussen Nai010010 en de verschillende musea. De musea profiteren volgens hem namelijk van de

distributiemogelijkheden, publiciteitsinspanningen, investeringscapaciteit en soms ook het prestige van de uitgeverij. Nai010 profiteert aan de andere kant van een gericht

verkooppunt en een vooraf vastgestelde afname van boeken. Daarnaast zijn ook de publicitaire inspanningen en het prestige van musea zeer gunstig voor de uitgeverij.223 Er zijn echter ook nadelen. De uitgeverij is vaak afhankelijk van de wil van het

219 _{Emailcontact met Eelco van Welie (23-07-2014)} 220

Emailcontact met Eelco van Welie (23-07-2014) 221 _{Emailcontact met Eelco van Welie (23-07-2014)} 222 _{Emailcontact met Eelco van Welie (23-07-2014)} 223

71

museum en heeft daardoor minder grip op de inhoud en vorm van het boek. Dat geld echter ook voor de musea stelt Van Welie. In eigen beheer kan een museum ook veel meer zaken zelf bepalen.224

De Museumwinkel

Van Welie ziet museumwinkels als een belangrijk verkooppunt. Zeker in het geval van de productie van tentoonstellingscatalogi is de museumwinkel van het museum waarin de tentoonstelling plaatsvindt erg belangrijk. Hier wordt het grootste deel van de boeken verkocht. Andere kanalen zijn de reguliere boekhandel, andere museumwinkels, en, afhankelijk van het onderwerp en de doelgroep, soms ook kanalen buiten de boekhandels om of rechtstreekse afzet aan klanten. De coördinatie van de verkoop in het museum berust meestal bij het museum of de museumboekwinkel. Hierin heeft Nai010 meestal geen

inspraak. Soms verzorgt de uitgeverij wel de verkoop bij openingen of presentaties. Bij een tentoonstelling op locatie kan het zijn dat de uitgever ook de verkoop ter plekke regelt.