Dit onderzoek is volledig uitgevoerd op basis van een kwalitatieve onderzoeksmethode. Zoals in het methodologisch kader beschreven had dit onderzoek deels ten doel om te kijken of het onderwerp ‘onjuiste studiekeuze’ op kwalitatieve wijze kan worden onderzocht. Gezien de rijke resultaten van dit onderzoek is een kwalitatieve onderzoeksmethode een goede methode om meer te weten te komen over de denk- en handelswijze van de onjuiste studiekiezer. Het onderzoek biedt inzicht in de verwachtingen en ervaringen van de studenten. De onderzoeksmethode is dan ook bruikbaar voor hogescholen om inzicht te krijgen in de manier waarop studenten het voorlichtingsmateriaal gebruiken. Toch kent deze kwalitatieve onderzoeksmethode ook een kanttekening. De geïnterviewde studenten hebben wellicht niet alle punten genoemd die ze meenamen in hun overweging om een studie wel of niet te gaan volgen. Ze kunnen deze punten zijn vergeten of ze schaamden zich hiervoor. Toch geven de interviewuitwerkingen de indruk dat de studenten wel eerlijk en open alle vragen hebben beantwoord. Zo gaf een student eerlijk toe dat hij graag fysiotherapeut bij de voetbalclub Real Madrid zou willen worden en een andere student biechtte op dat ze LOB-verslagen compleet verzon. Daarnaast is het mogelijk dat de studenten door de ervaringen die ze hebben opgedaan, nu op een andere manier naar het destijds doorlopen studiekeuzeproces en de gebruikte voorlichtingsmaterialen kijken. Het is dan ook aan te bevelen om dit onderzoek nogmaals uit te voeren, waarbij er onderzoek wordt verricht binnen een grotere tijdsperiode. Zo zouden studenten vanaf vier/vijf havo/vwo
gevolgd kunnen worden tot en met het eerste jaar dat ze gaan studeren. Welke activiteiten ondernemen ze, wat valt hen hierbij op en hoe denken ze eigenlijk over het hoger onderwijs? Door de studenten te volgen kan worden gekeken naar hoe het denkpatroon zich ontwikkelt en kan er worden vastgesteld met welke motivatie de studenten uiteindelijk een definitief besluit nemen. Vervolgens kan worden gekeken in hoeverre het materiaal aansluit op dit proces.
Er is in dit onderzoek alleen gekeken naar de beschikbare schriftelijke voorlichtingsmaterialen. Er is geen rekening gehouden met mondelinge voorlichtingen, zoals de gesproken voorlichtingen die horen bij de voorlichtingspresentaties of de gesprekken met huidige studenten en/of decanen. Deze informatie kan echter wel van belang zijn. Zo blijkt uit dit onderzoek dat studenten zich wel degelijk iets aantrekken van wat personen in hun omgeving zeggen. Enkele studenten kozen bijvoorbeeld voor een wo-opleiding, omdat mensen in hun omgeving aangaven dat het zonde zou zijn om met een vwo-diploma naar het hbo te gaan. Daarnaast kozen enkele studenten een bepaalde opleiding niet, nadat hun ouders deze opleiding hadden afgeraden. Ook degenen die een voorlichting geven kunnen van invloed zijn op het uiteindelijke besluit van de student. Zo zegt promovendus van Rooij (2014): “Open dagen geven geen stabiel beeld: de ene keer wordt de voorlichting ‘leuker’ gegeven dan de andere keer. Het is ook afhankelijk van wie je er neerzet. Als je er een super enthousiaste student neerzet, waarmee een scholier zich kan identificeren, dan kan dit de reden zijn dat ze vervolgens de studie gaan kiezen. Dit kan een student echt over de streep trekken. Een wat minder enthousiaste voorlichting kan je ook beïnvloeden.” Een student uit dit onderzoek benoemt dit punt ook. Maaike: “Als er tijdens een open dag een saai verhaal werd verteld, dan ging ik de opleiding niet volgen. Werd er een spannend verhaal verteld, dan vond ik het al een stuk leuker.“ In een vervolgonderzoek zouden ook deze aspecten meegenomen moeten worden. De voorlichtingen zouden bijvoorbeeld door de onderzoeker kunnen worden bijgewoond of worden opgenomen. De student kan achteraf gevraagd worden naar zijn ervaringen. Deze twee informatiebronnen kunnen vervolgens, zoals in dit onderzoek, naast elkaar worden gelegd. Hierbij kan bovendien worden gekeken naar de samenhang tussen de verschillende voorlichtingsmaterialen: in hoeverre sluiten deze materialen eigenlijk aan op de verschillende fases van het studiekeuzeproces? Vertonen de voorlichtingsmaterialen naarmate het keuzeproces vordert ook steeds meer diepgang of komt de inhoud van een voorlichtingsbrochure en een meeloopdag vrijwel overeen?
De analyse van dit onderzoek is uitgevoerd met behulp van een kleine selectie voorlichtingsmaterialen. De mate waarin dit materiaal representatief is voor het gehele voorlichtingsmaterialen aanbod is hierdoor niet met zekerheid vast te stellen. Het is dan ook aan te bevelen om in een vervolgonderzoek meer voorlichtingsmaterialen te verzamelen. Daarnaast is het aan te bevelen om in een vervolgonderzoek een grotere en duidelijkere gedefinieerde onderzoekspopulatie vast te stellen. In dit onderzoek was het begrip ‘onjuiste studiekiezers’ breed gedefinieerd. Iedereen die in het eerste jaar van zijn opleiding was gestopt kon in principe in aanmerking komen om mee te werken aan dit onderzoek als interviewkandidaat. Hierdoor is er een diverse groep interviewkandidaten ontstaan, waarbij er verschillen zijn in vooropleiding, leeftijd, gekozen opleidingsniveau, geslacht, huidige studiesituatie en gekozen opleiding. Bovendien bestaat de groep per toeval uit drie
studenten die in hun eerste studiejaar zijn gestopt met de wo-opleiding American Studies. Op basis van deze groep konden er analyses plaatsvinden op basis van leeftijd en vooropleiding. Het kan echter ook interessant zijn om te onderzoeken of er verschillen zijn tussen de soorten opleidingen die de studenten kiezen. Is het inderdaad zo dat de studie-uitval bij economische opleidingen hoger is (Keijser, 2014)? En wat zijn de redenen waarom studenten kiezen voor deze opleidingen? Daarnaast kan er ook worden gekeken naar de verschillen tussen de opleidingsniveaus. Zo laat dit onderzoek zien dat er wel verschillen zijn tussen met name de opleidingsbrochures van het hbo en het wo. Leidt dit ook tot andere denkbeelden bij de studenten? Tot slot kan er ook worden gekeken naar de verschillen in het studiekeuzeproces tussen jongens en meisjes. Dit onderzoek geeft de indruk dat de jongens anders in het studiekeuzeproces stonden dan de meisjes. Zo hebben de jongens bij het maken van een profielkeuze allemaal niet nagedacht over eventuele vervolgopleidingen, hadden ze een onrealistisch beeld van het beroep dat ze later wilden uitoefenen en zagen zij de ouders als bemoeials. Volgens Karssies (2014) wordt dit verschil veroorzaakt, doordat meisjes verder zijn in hun ontwikkeling. “Meisjes zijn vaak anderhalf tot twee jaar verder als ze van het vwo komen dan jongens.” In hoeverre kun je dit opmaken uit het studiekeuzeproces dat beide groepen doorlopen? Daarnaast is er nog een belangrijke groep die in een vervolgonderzoek mee zou moeten worden genomen: de juiste studiekiezers. Doorloopt deze groep het proces eigenlijk wel anders? Maken zij wel een bewuste en doordachte keuze of heeft deze groep ‘geluk’ gehad met de gemaakte keuze en hadden ook zij net zo goed verkeerd kunnen zitten?
8 | Bronnen
Avans Hogeschool Breda (2014). Communicatie. Geraadpleegd op: 11 april 2014, van:
http://www.avans.nl/opleidingen/opleidingzoeker/communicatie-breda-voltijd-bachelor/studie-in-cijfers
Azjen, I. (2012). Martin Fishbein’s Legacy: The Reasoned Action Approach. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 640:11.
Ballstaedt, S.P. (1994). Text oder Bild? Das ist die Frage. In: tekom-Nachrichten, 1/94, 38f.
Baxter, L.A. & E. Babbie (2003). The Basics of Communication Research. Belmont: Wadsworth/Cengage Learning.
Bemmel, A. van (2006). Hogescholen en hbo in historisch perspectief. HBO-raad.
Bergerson, A. A. (2009). College Choice as a Comprehensive Process. ASHE higher education report, vol. 35, no. 4, 21-46.
Bohner, G. & N. Dickel (2011). Attitudes and Attitude Change. Annual Review of Psychology, vol. 62, 391-417. Broek, A. van den, F. Wartenbergh, M. Brink, B. Kurver, S. Hampsink & S. Braam.(2013). Monitor
Beleidsmaatregelen 2013. ResearchNed Nijmegen.
Buck, W. de (2009). Studiekeuze, informatiegebruik en studie-uitval in het hoger onderwijs. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, vol. 27, no. 3, 147-156.
Bussemaker, J. (2014). Vragen van het lid Mohandis (PvdA) over het bericht 'Tijd dringt voor nieuwe studenten'. Den Haag.
De Telegraaf (2014, 27 maart). Tijd dringt voor nieuwe studenten. Geraadpleegd op: 30 april 2014, van:
http://www.telegraaf.nl/binnenland/22436312/__Drama_dreigt_met_inschrijvingen__.html
EenVandaag (2013, 15 januari). 1 op 3 studenten spijt van studiekeuze. Geraadpleegd op: 29 april 2014, van:
http://1vjongerenpanel.eenvandaag.nl/uitslagen/42433/1_op_3_studenten_spijt_van_studiekeuze
Eerste Kamer der Staten-Generaal (2013). Wet Kwaliteit in verscheidenheid hoger onderwijs. Geraadpleegd op: 10 juni 2014, van: https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/33519_wet_kwaliteit_in
Esbroeck, R. van & L. Zaman (2005). A dynamic model of career choice development, International Journal for Educational and Vocational Guidance, 5(1), 5-18.
Festinger, L. (1957). A theory of cognitive dissonance. Stanford, CA: Stanford University Press.
Fontys (2014). Het studiekeuzeproces. Geraadpleegd op: 1 mei 2014, van:
http://fontys.nl/Voor-ouders/Studiekeuzeproces.htm
Gati, I., & I. Asher (2001). The PIC model for career decision making: Prescreening, in-depth exploration, and choice. In: T. L. Leong & A. Barak (Eds.). Contemporary models in vocational psychology: A volume in honor of Samuel H. Osipow, 6-54. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Germeijs, V. & K. Verschueren. (2006a). High school students’ career decision-making process: development and validation of the Study Choice Task Inventory. Journal of Career Assessment, 14, 449–471.
Geschiedenisdc (2014). Historisch Overzicht. Geraadpleegd op: 28 april 2014, van:
http://www.geschiedenisdc.nl/klas4/alle%20vragen%20HO/HOmk-vragen.htm
GfK (2014). Flitspeiling: vervroegde aanmelddatum, studiekeuzecheck en doorstroming. Amstelveen.
Grice, H.P. (1975). Logic and conversation. In: P. Cole & J. Morgan (eds.), Syntax and semantics, vol. 3: Speech acts, 41-58. New York: Academic Oress.
Haan, E. de & J. van Zwieten (2013). Onderzoek naar de relatie tussen kwaliteitsoordeel en instroom bij universitaire bacheloropleidingen. Rotterdam: Bijcollege.
HAN (2014). Uw hulp bij studiekeuze. Geraadpleegd op: 1 mei 2014, van:
http://www.han.nl/start/bachelor-opleidingen/kennismaken/voorlichting-voor-ouders/studiekeuze/
Hanzehogeschool Groningen (2012). a) Academie voor Gezondheidstudies 2013-2014. Hanzehogeschool Groningen.
b) Instituut voor Marketing Management 2013-2014. Hanzehogeschool Groningen.
Hanzehogeschool Groningen (2013). a) Presentatie Open Dag 8 maart 2014 Nederlands KS. Powerpoint. b) Voorlichting CE 9 maart 2013. Powerpoint.
Hoed, F. den (2011). Uit met de pretstudies. FORUM, 4e editie.
Hoeken, J.A.L. (2005). Overtuigende taal. Nijmegen: Thieme MediaCenter
Hoeken, H., J. Hornikx & L. Hustinx. (2009). Overtuigende teksten. Onderzoek en ontwerp. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
Koelen, M. & C. Martijn (1994). Persuasieve voorlichting. In: N.G. Röling, D. Kuiper 7 R. Janmaat (red.). Basisboek voorlichtingskunde, 217-239. Amsterdam/Meppel: Boom.
Luken, T. (2008b). De (on)mogelijkheid van nieuw leren en zelfsturing. In: F. Meijers & M. Kuijpers (red.). Loopbaanontwikkeling tussen oud en nieuw leren, 127-151. Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
Luken, T. (2009). Het dwaalspoor van de goede keuze. Fontys Hogeschool.
Meijers, F., M. Kuijpers & J. Bakker (2006). Over leerloopbanen en loopbaanleren: loopbaancompetenties in het (v)MBO. Driebergen: Het Platform BeroepsOnderwijs.
Meijers, F. (2008). Loopbaansturing: een complex leerproces. In: F. Meijers & M. Kuijpers (red.). Loopbaanontwikkeling tussen oud en nieuw leren, 9-29. Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
Miekinvorm (2013). Mislukken, zoveel leuker dan nooit proberen. Geraadpleegd op: 4 juli 2014, van:
Nationale Onderwijsgids (2014). Wat is het sociaal leenstelsel? Geraadpleegd op: 16 juli 2014, van:
http://www.nationaleonderwijsgids.nl/hbo/paginas/studiefinanciering-tegemoetkomingen/wat-is-het-sociaal-leenstelsel.html
NIBUD (2014). Wat kost studeren? Geraadpleegd op: 16 juli 2014, van:
http://www.nibud.nl/omgaan-met-geld/studeren/wat-kost-studeren.html
NOS (2014a, 8 maart) “Studiebijsluiter tegen uitval” Geraadpleegd op: 29 april, van:
http://nos.nl/op3/artikel/620633-studiebijsluiter-tegen-uitval.html
NOS (2014b, 17 april) Universiteiten: student schrijf je in! Geraadpleegd op: 29 april 2014, van:
http://m.nos.nl/artikel/636925-universiteiten-student-schrijf-je-in.html
NOS (2014c, 28 mei). Akkoord over leenstelsel studenten. Geraadpleegd op: 30 juli, 2014, van:
http://nos.nl/artikel/653909-akkoord-over-leenstelsel-studenten.html
O’Keefe, D.J. (2002). Persuasion: Theory & Research. Second edition. Londen: Sage publications. Oomen, A. (2002). Standaarden voor decanen in het voortgezet onderwijs. Utrecht: APS.
Oostrom, F. van (2006). Onderzoekend onderwijs: Jaarrede voor de Verenigde Vergadering van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen gehouden op 8 mei 2006. Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Opstelten, I.W. (2013). Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden. Jaargang 2013, 298. ’s-Gravenhage. Oudheidkundige Vereniging Sliedrecht (2014). Onderwijs in Sliedrecht door de eeuwen heen. Geraadpleegd op: 28 april 2014, van: http://www.historie-sliedrecht.nl/Gesch%20onderwijs.htm
Petty, R.E. & J.T. Cacioppo (1981). Attitudes and persuasion: Classic and contemporary approaches. Dubuque, IO: Brown.
Petty, R.E. & J.T. Cacioppo, (1986). Communication and persuasion: Central and peripheral routes to attitude change. New York: Springer.
ResearchNed (2009). Studiekeuze en studiesucces. Nijmegen: ResearchNed. ResearchNed (2013). Monitor beleidsmaatregelen 2013. Nijmegen: ResearchNed.
Rijksoverheid (2013). a) Bussemaker onthult eerste universitaire studiebijsluiter. Geraadpleegd op: 10 juni, van:
http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/04/15/bussemaker-onthult-eerste-universitaire-studiebijsluiter.html
b) Wetsvoorstel Kwaliteit in Verscheidenheid aanvaard. Geraadpleegd op: 10 juni, van:
http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/07/10/wetsvoorstel-kwaliteit-in-verscheidenheid-aanvaard.html
Rijksoverheid (2014). a) Aanbod opleidingen hoger onderwijs. Geraadpleegd op: 29 april 2014, van:
b) Alle studie-informatie onder 1 dak. Geraadpleegd op: 4 april 2014, van:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/hoger-onderwijs/nieuws/2014/03/11/alle-studie-informatie-onder-1-dak.html
c) Geschiedenis. Geraadpleegd op: 28 april 2014, van:
http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ocw/organisatie/geschiedenis
d) Studiekeuze en toelating. Geraadpleegd op: 4 april 2014, van:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/hoger-onderwijs/studiekeuze-en-toelating
e) Wat kan ik doen om een goede studiekeuze bij een hogeschool of universiteit te maken? Geraadpleegd op: 4 april 2014, van:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/hoger-onderwijs/vraag-en- antwoord/wat-kan-ik-doen-om-een-goede-studiekeuze-bij-een-hogeschool-of-universiteit-te-maken.html
Rijksuniversiteit Groningen (2009). Biologie. Afdeling Communicatie, Rijksuniversiteit Groningen.
Rijksuniversiteit Groningen (2010). Algemene voorlichtingsdag BIO. Powerpoint. Rijksuniversiteit Groningen. Rijksuniversiteit Groningen (2012). a) American Studies. Communication Office, University of
Groningen.
b) Voorlichting American Studies 2012-2013. Powerpoint. Rijksuniversiteit Groningen.
Rijksuniversiteit Groningen (2013). a) American Studies. Afdeling Communicatie, Rijksuniversiteit Groningen.
b) Bedrijfskunde. Afdeling Communicatie, Rijksuniversiteit Groningen.
Rijksuniversiteit Groningen (2014). De 4 fases van studiekeuze. Geraadpleegd op: 1 mei 2014, van:
http://www.rug.nl/education/find-out-more/studie-keuze/keuzehulp/de-4-fases-van-studiekeuze
Sauer, C. (1990). Vak/taal/kennis. Leiden: Uitgeverij Alpha.
Schreuder-Peters, R.P.I.J. & J.W. Boomkamp (2008). Psychologie: de hoofdzaak. Houten: Wolters-Noordhoff Groningen.
Schriver, K.A. (1997). The Interplay of Words and Pictures. In: K.A. Schriver (1997). Dynamics in Document Design. New York: John Wiley, 412-432.
Sint-Maartenscollege (2014). Opdrachten. Geraadpleegd op: 1 mei 2014, van:
http://webserver.sintmaartenscollege.nl/decaan/lob/opdrachten.html
Stad Antwerpen (2014). Het keuzeproces: kijken naar keuze(begeleidings)processen. Geraadpleegd op: 30 juli 2014, van: http://www.antwerpen.be/docs/Stad/Bedrijven/Lerende_stad/LS_Staf/aob/Kijken%20naar%20
keuzeprocessen.pdf
Startstuderen (2014). Startstuderen.nl. Geraadpleegd op: 16 juli 2014, van: https://www.startstuderen.nl/
Studiekeuze123 (2014). a) Management, Economie en Recht. Geraadpleegd op: 30 juli 2014, van:
http://www.studiekeuze123.nl/studies/34435/Management%2C_Economie
_en_Recht/
b) Small Business & Retail Management. Geraadpleegd op: 30 juli 2014, van:
http://www.studiekeuze123.nl/studies/34422/Small_Business_en_Retail_M
anagement/
c) Studies. Geraadpleegd op: 16 juli 2014, van:
http://www.studiekeuze123.nl/studies/
d) Studie in cijfers. Geraadpleegd op: 4 april 2014, van:
https://www.studiekeuze123.nl/hulp/studie-in-cijfers
e) Werktuigbouwkunde, Fontys Hogescholen Eindhoven. Geraadpleegd op: 12 augustus 2014, van: http://www.studiekeuze123.nl/opleidingen/
1742/Werktuigbouwkunde_Fontys_Hogescholen_Eindhoven/
f) Werktuigbouwkunde, Windesheim locatie Zwolle. Geraadpleegd op: 12 augustus 2014, van: http://www.studiekeuze123.nl/opleidingen/
1739/Werktuigbouwkunde_Windesheim_locatie_Zwolle/
Studielink (2014). Aanmeldingen week 25. Studielink.
Universiteit Twente (2008). Wijziging opleidingsnamen. Geraadpleegd op: 29 april 2014, van:
http://www.utwente.nl/nieuwsmail/NieuwsMail/2008/08/Wijziging%20opleidingsnamen/
Vereniging Hogescholen (2014). Over hogescholen. Geraadpleegd op: 28 april 2014, van:
http://www.vereniginghogescholen.nl/hogescholen/over-hogescholen
Verhage, B. (2004). Grondslagen van de marketing. Houten: Wolters-Noordhoff Groningen. Vos, C. (2012). De rest van je leven. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
What2doafterschool (2014). Voor wie is dit een probleem? Geraadpleegd op: 30 april 2014, van:
http://www.what2doafterschool.nl/het-probleem/voor-wie-is-dit-een-probleem
Willems, J. (1981). Hoe maak ik wetenschap begrijpelijk? Muiderberg: Coutinho.
Willems, J. (1985). Populariseren van wetenschappelijke informatie. In: Grypdonk (ed.). 1985, 95-109. Zijlstra, W. & F. Meijers (2006). Hoe spannend is het hoger beroepsonderwijs? TH&MA,