Een kranig stuk zeemanschap is weer eens door Hollanders vertoond.
Het groote droogdok voor Soerabaja, geheel een voortbrengsel der Nederlandsche nijverheid, is na een sleep van 5 maanden (waaronder 3 weken stilliggen te Perim met het oog op den moesson) behouden op de plaats zijner bestemming aangekomen.
Het werd overgebracht door de sleepbooten litan en Atlas uit Amsterdam. Het is het g r o o t s t e droogdok (14000 ton) dat o o i t over zulk een a f s t a n d (9200 mijlen) over zee werd gesleept.
- Mevrouw Noordewier-Reddingius en de heer Denijs hebben de vorige maand te Bielefeld met hun zang een schitterend succes behaald.
Verscheiden Nederl. toonkunstenaars zijn dezen winter reeds te Berlijn met grooten bijval opgetreden.
- De vorige maand heeft de Stoomvaart-Maatschappij ‘Nederland’ het dubbelschroef-mailstoomschip K o n i n g i n E m m a in de vaart gebracht.
Dit is het grootste stoomschip, ooit op een Nederlandsche werf voltooid.
Het werd geheel van staal gebouwd door de Maatschappij ‘Feyenoord’ te Rotterdam naar de plannen van de heeren M.A. Cornelissen en S.G. Visker.
- Het Engelsche vakblad The Syren and Shipping, dat elk Nieuwjaar een bijzonder nummer uitgeeft, laat ditmaal de eereplaats innemen door de G e l r i a , de nieuwe stoomboot van de Koninklijke Hollandsche Lloyd als ‘t h e ship of the year’.
Er heeft zich een algemeen Nederlandsch comité gevormd tot stichting van een gedenkteeken voor wijlen Zijne Excellentie Mr. T.M.C. Asser.
Bijdragen kunnen worden gezonden aan den penningmeester van het comité: Jhr. Mr. J.J. Rochussen, Heerengracht 597, Amsterdam.
Pers en Taal.
Verleden jaar spraken wij de hoop uit, dat bij den cursus voor journalisten, die toen voor het eerst aan de universiteit te Amsterdam werd gehouden, een volgenden keer een college in Nederlandsche taal niet zou ontbreken.
Met voldoening lezen wij nu in het program van den tweeden cursus: ‘Voor het geven van een viertal avonden over stijl en stijlcritiek heeft de raad van bestuur bereid bevonden dr. A.J. Barnouw, leeraar in het Nederlandsch aan het gymnasium te 's-Gravenhage.’
De straf.
Een geestig Hollandsch schrijver heeft zijn bundel moderne schetsen uit een pastorie - Van het wondere ambt - uitgegeven onder een schuilnaam, en koos daartoe den Duitschen naam G. Grünenwald Hzn.
In het Bibliografisch Jaarboek 1913, bewerkt door W.H. de Buisonjé te Amsterdam, staat het boek opgegeven onder de rubriek: Vertaalde romans, novellen en
20
Al te vol.
Onder de gevaarlijkste en leelijkste verduitschingen, die tegenwoordig onze taal aantasten, is het vormen van bijvoegelijke naamwoorden door een zelfstandig naamwoord van het achtervoegsel -vol te voorzien. Dat is tegenwoordig een ware epidemie Humorvol, gewetensvol, waardevol, ijvervol, roemvol, liefdevol, huldevol, lofvol, - dat zijn maar enkele voorbeelden uit een menigte.
We laten daar de woorden, die al lang bij ons in gebruik zijn, omdat men ze noodig had en die wij niet goed meer missen kunnen, zooals eervol, berouwvol (ofschoon, we hebben berouwend en berouwhebbend) en misschien nog een paar. Maar al wat daar bij is gekomen en aldoor nog bij komt! Want men kan zoo natuurlijk met zelfstandige naamwoorden zonder tal doen.
Behalve dat het een gevoelig Hollandsch oor zoo leelijk aandoet, verdringt deze verduitsching de goede, oude samenstelling, en dikwijls meer dan een. Bovendien raken een aantal bijvoegelijke naamwoorden met verwante beteekenis er door in onbruik. Het is zooveel gemakkelijker om maar -vol achter een woord te plakken, dan zich te bezinnen hoe men dat in het Hollandsch wel zegt. Verarming van de ta dus, bij de mismaking.
We hebben bij het lezen van boeken, tijdschriften en kranten ettelijke woorden opgeteekend en laten de meeste hier volgen (er is geen enkel bij dat wij bedacht hebben), om te toonen hoe ver het kwaad al voortgewoekerd is en tot welke wanstaltigheden deze verduitsching leidt. Er zijn woorden bij, en van de gedrochtelijkste, die voorkomen bij schrijvers van naam.
Eerst eenige voorbeelden, waarin de goede Hollandsche uitgang -ig is: gewichtvol voor gewichtig, geestvol voor geestig (geestrijk), angstvol voor angstig (beangst), machtvol voor machtig (machthebbend), ijvervol voor ijverig, prachtvol voor prachtig, weemoedsvol voor weemoedig, krachtvol voor krachtig.
Dan die op -rijk: liefdevol voor liefderijk (liefdadig), gloedvol voor gloedrijk, zinvol voor zinrijk, glorievol voor glorieijk (glorieus), roemvol voor roemrijk (roemruchtig), belangvol voor belangrijk, vreugdevol voor vreugderijk (blij), kommervol voor kommerrijk (kommerlijk, kommerziek), deugdvol voor deugdrijk (deugdzaam), herinneringsvol voor herinnerringsrijk (gedachtenisrijk, gedenkwaardig: deze woorden beteekenen niet hetzelfde, maar de woorden op -vol zijn ware
stoplappen, men gebruikt ze voor een aantal beteekenissen).
Om niet te veel te classificeeren laten wij de volgende voorbeelden dooreen volgen. Trouwens we hebben er reeds een paar genoemd die ook behooren tot die welke meer dan een woord verdringen: hoopvol voor hopend, moedig, gemoedigd, veelbelovend
(ook in deze beteekenis wordt hoopvol gebruikt); gevaarvol voor vol gevaar (een enkele maal is de omzetting voldoende om den ouden Hollandschen klank terug te krijgen, maar als bijvoegelijk naamwoord is dat natuurlijk niet te gebruiken), of gevaarlijk, hachelijk; beteekenisvol voor veelbeteekenend, beduidenisvol voor veelbeduidend; wondervol voor wonderrijk (wonderlijk of verwonderlijk,
wonderbaarlijk, wonderdadig), - gezwegen van het germanisme wondervol = mooi, prachtig; werkvol voor werkdadig (werkzaam, werklustig enz.); opofferingsvol voor offervaardig, offerwillig, opofferend; gezagsvol voor gezaghebbend (gebiedend); rampvol voor rampspoedig; zorgvol voor zorgzaam (zorgelijk, bezorgd); indrukvol voor indrukwekkend; verkwistvol voor verkwistend; gewetensvol voor nauwgezet (nauwkeurig, plichtmatig); vertrouwvol voor vertrouwend: waardevol voor belangrijk, gewichtig, kostbaar, kostelijk, duur; talentvol voor begaafd. En zoo voorts.
Wie er nog niet op gelet heeft, maar er door ons opmerkzaam op is gemaakt, zal bij het lezen nu zeker tal van andere voorbeelden ontmoeten, waarin dit -vol ons Hollandsch helpt leeg maken.
Nederlandsche nijverheid.
De levering van een groote partij petroleumafsluiters, benoodigd voor den bouw van de groote petroleumleidingen van den Roemeenschen Staat, tusschen Baicoi en Constantza, is gegund aan de firma R.S. Stokvis & Zonen te Rotterdam, ondanks de mededinging van Amerikaansche, Duitsche, Engelsche en Oostenrijksche firma's. - Jan Hamer & Co. te Amsterdam, oudste liftfabrikanten in ons land, verspreiden een reclameboekje, waarin zij er op wijzen hoe de liften-fabricage sedert de laatste 25 jaren ook een Nederlandsche nijverheid is geworden. Zij leverden tot heden door geheel ons land meer dan 3000 liften, sedert 1895 vooral electrische.
Curaçao vooruit! (bij de afbeelding).
De Juliana-werf te Curaçao is de eersteling van de nieuwe particuliere werken, die met het oog op de te verwachten grootere scheepvaartbeweging door de opening van het Panamakanaal te Curaçao aangelegd zullen worden.
De firma Maduro & Zoon, die deze werf in zeer korten tijd door Amerikaansche ingenieurs deed aanleggen en een groot kapitaal hiervoor besteedde, toont hiermede een vooruitzienden blik te hebben en veel te hopen van de toekomst voor Curaçao.
Op de foto is de werf nog niet geheel gereed. Zij ligt in het Schottegat op een schiereiland, van het Gouvernement verkregen door ruiling met een ander stuk grond en bijbetaling van een som geld. Op den achtergrond ziet men de haven en de huizen van Willemstad.
21
Mooi Nederland.
Door de Machine-, Rijwiel- en Automobielfabriek ‘Simplex’ te Amsterdam, wordt op aanvraag kosteloos toegezonden een nieuwe kunstkalender ‘Met Fiets en Camera door Nederland’, op elk der twaarf bladen versierd met een gezicht uit ons land.
De Volksmond en de Inktpot.
Wij lezen in de Kampioen:
‘Chanteloup = Kantel-om, leuke vertaling van een echt Amsterdamschen
straatjongen; typisch, raak, zooals een bengel van veertien, vijftien jaar de wijsheid schudt uit zijn mouw.
Kantelom, zoo gewoontjes, zoo niks-niet-lastig, zoo heele naal niet gevaarlijk. Dat is ook de indruk, dien wij hebben meegenomen van de vliegvertooning op Oud-Roosenburch.’
Het is waarlijk geestig, zooals het volksvernuft de woorden vindt; en wat klinkt dat mooi: Kantel-om! Het volk spreekt den naam van den Franschen vlieger
Chanteloup natuurlijk uit als Kanteloep, indien het zelfs niet Kanteloup zegt. Kantelom ligt er dus vlak naast.
Maar wat vreemd is: de schrijver in de Kampioen, die het aardige van dat Hollandsche Kantelom zoo goed blijkt te voelen, laat op hetgeen wij aanhaalden volgen: ‘Kantel-om is zelf zoo'n eenvoudige man of the street, een gewone mécano, zonder pretensies, zonder een zweem van aanstellerigheid.’
Het goede voorbeeld deed niet goed volgen: ‘man of the street’, ‘mécano’, ‘pretensies’... Jammer, dat de Amsterdamsche straatjongen niet in de buurt was om den schrijver aan Hollandsche woorden te helpen.
En wat nu weer zoo gek is: de ‘man of the street’ is nog fout ook. De Engelschman spreekt van ‘the man in the street’, niet ‘of the street’; een ‘man van de straat’ is Hollandsch. Bovendien zou een Engelschman in het gegeven verband de uitdrukking niet gebruiken. ‘The man in the street’ is de eenvoudige burger, de de dingen naar zijn beperkte ontwikkeling of ook wel met zijn ongeschoold gezond verstand beoordeelt, dus soms nuchter goed en soms in onkunde verkeerd. Het gaat bij die uitdrukking derhalve niet om uiterlijk, houding of gedrag - ‘een gewone mécano enz.’ - maar om het begrip, de ontwikkeling.
Neêrlands Zangboek.
Bij den uitgever Joh. de Heer te Rotterdam verscheen een Nationaal Zangboek in kleurigen omslag, bevattend vele populaire liederen uit Groot-Nederlands gebied. Het is een zeer volledige verzameling.
Mejuffr. Margaretha de Hartogh, Rotterdam. Nederlandsche kunst- en volksliederenavond.
Jonkvr. Joh. Schuurbeque Boeije, Van Blankenburghstraat 141, Den Haag. Voordracht over West-Indië (met lichtbeelden).
Vraag om inlichting.
Wie kan het juiste adres meedeelen van:
G.S. Raaff, vroeger Linnaeusstraat 49, Amsterdam. Th.F.F.A. van Loon, vroeger ambt. I., U. en A., Soerabaia. J.C. Hoppen, vroeger Scheveningsche weg 120, Den Haag.
A. Meinesz, vroeger p/a. Kon. Holl. Lloyd, Calle Reconguista 250, Buenos-Aires. Ernst Thon Jr., vroeger Turmstr. 12, Berlijn N.W. 21.
M.W. Frowein, vroeger Paramaribo (thans in Z.-Afrika). M.W. Senstius, vroeger Oude Kerkstr. 23, Utrecht.
C. Ter Cock, vroeger George Road 50, Erdington, Birmingham.
A. ter Maat, Pater, Vicaris Prov. der Eerw. Paters Dominikanen, vroeger Curaçao. Ed. Beekmann, vroeger Herderstr. 42, Bremen.
P.L. Hissink, vroeger Kisoran, Tandjong Balei.
J.H. Nebbeling, vroeger machinist suikerfabr. Padokan, Djokjakarta.
Begrooting van het Hoofdbestuur van het Alg. Ned. Verbond voor
1914.
O n t v a n g s t e n :
Memorie. 1. Opbrengst der achterstallige bijdragen over de jaren: 1910, 1911,
1912 en 1913
2. Bijdragen van de Groepen:
f
12000.-Nederland, saldo van rekening f 2280.-België f 1200.-Ned. Indië f 100.-Suriname f 15940.-f 360.-Ned. Antillen f
1407.-3. Bijdragen Zelfstandige Afdeelingen
f
100.-4. Gekweekte rente
f
3600.-5. Subsidie Ned. Regeering
f
f
100.-7. Opbrengst uitgaven A.N.V.
f 79.90
8. Rente legaat mejuffr. I. Rikkers
f
200.-9. Bijdragen van nieuwe leden aangebracht door den propagandist
_____ f 21476.90 U i t g a v e n : 1. Algemeene onkosten: f 2250.-a. Salarissen ½ f 275.-b. Kantoorh. en onderh. ½ f 800.-c. Drukwerk, kantoorbehoeften, porti enz f 4025.-f 700.-d. Verschotten bestuursleden en afgevaardigden f
8200.-2. Subsidie aan Neerlandia
f
2400.-3. Subsidie aan de Boeken-Commissie
f
400.-4. Druk en herdruk uitgaven A.N.V.
f
350.-5. Lidmaatschappen en kleine bijdragen
f
1500.-6. Propaganda
f
2020.-7. Subsidies aan de Groepen
f
900.-8. Subsidies aan de Zelfst. Afdeelingen
f 79.90
9. Rente legaat mejuffr. I. Rikkers
f
1000.-10. Ondersteuningen en tegemoetkomingen
f
250.-11. Ned. onderwijs in den vreemde
f
200.-12. Crediet aan den Vacantieleergang
f
100.-13. Crediet voor de Bestend. Commissie der Congressen
Memorie. 14. Bijdrage aan het Kapitaalfonds
f
52.-15. Onvoorziene uitgaven
_____
f 21476.90
Aldus ingediend en goedgekeurd in de Hoofdbestuursvergadering van 20 December 1913.
De Algem. Secretaris-Penningmeester: N.J. ROELFSEMA.
22