Kwantitatieve gegevens over de actorenpopulatie

Zoals we in het eerste hoofdstuk van dit rapport al aangaven, is dit onder-zoek gebaseerd op een selectie van de opsporingsonderonder-zoeken die tussen juli 2001 en juli 2005 in Nederland zijn verricht. Met de gegevens uit deze dossiers kunnen we dus onmogelijk een totaalbeeld schetsen van de voltallige populatie jihadistische actoren die in deze onderzoeksperiode actief was op Nederlandse bodem. We beschrijven in dit hoofdstuk de actorenpopulatie zoals deze naar voren komt uit de twaalf geselecteerde opsporingsonderzoeken. Het beeld dat dit oplevert zou mogelijk anders zijn uitgevallen als we andere zaken hadden geselecteerd. Bij de selectie hebben we immers ook geprobeerd om een zo veelzijdig mogelijk beeld te krijgen van de manier waarop het jihadisme in Nederland vorm heeft gekregen. Er is dus geen aselecte steekproef getrokken uit de opsporings-onderzoeken die in die periode in Nederland zijn verricht. De cijfers die we hier presenteren, moeten in dit licht worden gezien.

5.1.1 Leeftijd, geslacht, herkomstland en nationaliteit

In de geselecteerde opsporingsonderzoeken komen in totaal 113 actoren naar voren die actief zijn of waren op Nederlandse bodem: 93 mannen en

132 Jihadistisch terrorisme in Nederland

20 vrouwen. Hun gemiddelde leeftijd is 28 jaar, maar de spreidingsgraad is aanzienlijk; hun leeftijden lopen uiteen van 16 tot 48 jaar.

In het algemeen zijn de vrouwelijke actoren jonger dan de mannelijke actoren. De vrouwen zijn gemiddeld 23 jaar oud (de mediaan is 21 jaar), terwijl de mannen gemiddeld 29 jaar oud zijn (de mediaan is 28 jaar). Op basis van hun geslacht is er nog een ander verschil zichtbaar tussen de personen in ons zaaksbestand: waar het merendeel van de vrouwen in Nederland is geboren (12 van de 20), zijn er van de 93 mannen slechts 11 in Nederland geboren.

In totaal hebben 27 van de 112 actoren hun jeugd in Nederland doorge-bracht: 12 mannen en 15 vrouwen.76 Vierendertig personen bezitten de Nederlandse nationaliteit: 17 mannen en 17 vrouwen. Van deze Neder-landers hebben er 9 een dubbele nationaliteit (8 mannen en 1 vrouw). Vier actoren bezitten een andere West-Europese nationaliteit (2 mannen en 2 vrouwen). Voorts hebben 64 mannen niet de West-Europese natio naliteit en is de nationaliteit van 10 mannen en 1 vrouw onbekend gebleven. Het gros van de mannelijke actoren is geboren in Noord-Afrika (zie tabel 1), terwijl slechts 2 vrouwen uit dit gebied afkomstig zijn en slechts één van hen daar ook haar jeugd heeft doorgebracht.

Tabel 1 Geboortelanden van de actoren

Geboorteland Man Vrouw Totaal

Nederland 11 12 23

West-Europa 4 3 7

Oost-Europa en Noordelijke Kaukasus 5 0 5

Noord-Afrika 60 2 62

Hoorn van Afrika 2 0 2

Midden-Oosten 11 0 11

Zuid-Amerika 0 3 3

Totaal 93 20 113

Het merendeel van de in Noord-Afrika geboren mannen is afkomstig uit Algerije (30), een kleiner deel uit Marokko (17). De overige 11 mannen die hun jeugd in Noord-Afrika hebben doorgebracht, zijn afkomstig uit landen als Libië, Tunesië en Mauritanië. Van de actoren die hun jeugd in het Midden-Oosten hebben doorgebracht, is meer dan de helft afkomstig uit Syrië. De mensen die in het Midden-Oosten zijn geboren, zijn

gemid-76 Eén van de mannelijke actoren is in Nederland geboren, maar heeft zijn jeugd buiten Nederland doorgebracht, een ander is als peuter in Nederland komen wonen, en weer een andere man heeft vanaf zijn twaalfde levensjaar in Nederland gewoond. Van 20 mannen kon op grond van de dossiers niet exact worden nagegaan in welk jaar ze in Nederland waren komen wonen, maar op grond van de beschikbare informatie veronderstellen we dat deze mannen hun jeugd buiten Nederland hebben doorgebracht.

133

Actoren

deld 4,5 jaar voor hun aanhouding77 naar Nederland gekomen, de Noord- Afrikanen gemiddeld 3,6 jaar daarvoor en de personen uit Oost-Europa en de Noordelijke Kaukasus gemiddeld 4 jaar daarvoor.

5.1.2 Verblijfsstatus

Van de actoren die actief zijn in de onderzochte jihadistische clusters, verblijven er 48 legaal in Nederland, en hebben 10 personen een legale status in een ander West-Europees land, zoals België, Frankrijk, Duitsland of Groot-Brittannië. Voorts blijken 44 actoren hier illegaal te verblijven, en bezitten 7 personen een tijdelijke verblijfsvergunning. Van 4 personen kon de verblijfsstatus niet worden achterhaald (zie tabel 2). Uiteraard is ook hier het verschil tussen mannen en vrouwen opvallend. Geen van de vrouwen blijkt illegaal in West-Europa te verblijven78, terwijl ongeveer de helft van de mannelijke actoren hier illegaal verblijft.

Tabel 2 Verblijfsstatus van de actoren

Verblijfsstatus Man Vrouw Totaal

Legaal 30 18 48 Illegaal 44 0 44 Legaal in West-Europa 9 1 10 Tijdelijke verblijfsvergunning 7 0 7 Onbekend 3 1 4 Totaal 93 20 113

De actoren die illegaal in Nederland verblijven, zijn gemiddeld 3,3 jaar voor hun aanhouding in ons land komen wonen, de personen met een tijdelijke verblijfsvergunning gemiddeld 5 jaar daarvoor.

5.1.3 Burgerlijke staat

De burgerlijke staat van de actoren is niet altijd te herleiden uit de politie-dossiers. Van 60 personen konden we de burgerlijke staat achterhalen. Van deze 60 personen bleek meer dan de helft getrouwd te zijn (23 mannen en 11 vrouwen), en hadden 5 personen een vaste partner. Zes personen waren gescheiden en 15 actoren waren alleenstaand (10 mannen en 5 vrouwen). Daarnaast weten we van 24 actoren dat zij ook kinderen hebben (16 man-nen en 8 vrouwen), maar informatie hierover wordt evenmin structureel opgenomen in de dossiers.

77 Een deel van de actoren is nooit aangehouden. Bij hen duiden we de tijdsperiode aan tussen het moment dat ze in Nederland kwamen en het moment waarop ze in het kader van een van de door ons gevolgde opsporingsonderzoeken in beeld kwamen bij de politie.

134 Jihadistisch terrorisme in Nederland

5.1.4 Opleidingsniveau

Ook over het opleidingsniveau van de actoren konden we weinig terug-vinden in de dossiers. De gegevens die we wél konden achterhalen, geven een gevarieerd beeld. Van deze actoren (33 procent van de totale popu-latie) heeft ongeveer een kwart enkel de lagere school gevolgd. Ongeveer een kwart heeft een middelbare schoolopleiding gevolgd of afgemaakt, en ongeveer een kwart heeft daarnaast een mbo-opleiding gevolgd of afgerond. Het overige deel heeft een bepaalde periode een universitaire of hogere beroepsopleiding gevolgd. Vrijwel geen van de actoren van wie opleidingsgegevens zijn opgenomen in de politiedossiers, heeft daadwer-kelijk een hbo- of universitaire opleiding afgerond. Sommige actoren zijn nog bezig met hun studie, maar een aanzienlijk deel van de actoren heeft deze studie voortijdig afgebroken.

5.1.5 Werk en studie

Over de dagelijkse bezigheden van de actoren zijn evenmin systematisch gegevens opgenomen in de politiedossiers. Voor zover we dit hebben kun-nen achterhalen, blijkt ongeveer de helft van de actoren te werken en de andere helft nog te studeren of werkloos te zijn (zie tabel 3). Degenen die naar school gaan of studeren, zijn allemaal legaal in Nederland. Verder zijn er geen systematische verschillen te constateren tussen personen die hier legaal verblijven, en personen die illegaal in Nederland zijn.

Tabel 3 Werk en studie van de actoren

Werk en studie Man Vrouw Totaal

Schoolgaand 7 4 11

Werkend 22 3 25

Werkloos met uitkering 10 0 10

Zonder uitkering 5 0 5

WAO-uitkering 1 0 1

Onbekend 48 13 60

Totaal 93 20 113

5.1.6 Criminele antecedenten

In de bestudeerde politiedossiers zijn gegevens over criminele antece-denten niet systematisch opgenomen. Deze informatie wordt vaak wel toegevoegd als personen in het verleden opvallend in beeld zijn gekomen bij politie en justitie. Op grond van die gegevens, weergegeven in tabel 4, kunnen we voorzichtig concluderen dat veel mannelijke actoren uit de bestudeerde dossiers crimineel actief zijn, óf zijn geweest. Hun antece-denten lopen uiteen. Veel actoren met anteceantece-denten hebben

vermogens-135

Actoren

delicten gepleegd, maar ook fraude en valsheidsdelicten, geweldsdelicten, drugsdelicten, wapenbezit en verstoring van de openbare orde komen voor.

Tabel 4 Criminele antecedenten van de actoren

Criminele antecedenten Man Vrouw Totaal

Ja 45 1 46

Nee 7 16 23

Onbekend 41 3 44

Totaal 93 20 113

5.1.7 Achtergronden en rollen

Tot slot hebben we de rollen geanalyseerd die de actoren in hun samen-werkingsverbanden vervulden. Op grond van de gegevens die we over de achtergronden van de actoren hebben achterhaald, kunnen we niet systematisch nagaan in hoeverre de rol die een actor vervult afhankelijk is van zijn opleidingsniveau of van zijn justitiële verleden. Wel zien we een samenhang tussen de verblijfsstatus die iemand heeft en de rol of functie die hij in de jihadistische beweging heeft. Actoren die een lei-dinggevende, danwel sturende rol spelen in samenwerkingsverbanden, verblijven opvallend vaak illegaal in Nederland,79 terwijl personen die hier legaal verblijven relatief vaak faciliterende activiteiten verrichten.80

Dit zou er aan de ene kant op kunnen wijzen dat sommige van deze acto-ren met een missie naar ons land zijn gekomen, en meer doelgericht en organiserend te werk gaan dan wel wordt verondersteld. Van de andere kant zijn er ook aanwijzingen dat enkele richtinggevende personen pas in Nederland met het jihadisme in aanraking zijn gekomen. Op grond van gezagsbevorderende eigenschappen, zoals hun kennis van het Arabisch en van de koran, kunnen zij vervolgens relatief snel een richtinggevende positie verwerven in jihadistische gezelschappen. In paragraaf 5.3 komen we hierop terug. 79 Van de leidinggevende, sturende actoren over wie voldoende gegevens beschikbaar zijn (dit zijn er 12), verblijven er 2 legaal in West-Europa, hebben er 9 geen legale verblijfsstatus in Nederland of in West-Europa. Eén leidinggevende actor heeft ten tijde van de onderzoeken die naar hem werden verricht een tijdelijke verblijfsvergunning. 80 Als we ons beperken tot de actoren over wie in de dossiers genoeg informatie is opgenomen om uitspraken te kunnen doen over hun verblijfsstatus én over de activiteiten die zij verrichten, dan constateren we dat 22 van de 44 actoren die legaal in Nederland of West-Europa verblijven faciliterende activiteiten verrichten, terwijl dit geldt voor 13 van de 36 illegale actoren. Van de 7 actoren met een tijdelijke verblijfsstatus, verricht er 1 faciliterende werkzaamheden.

136 Jihadistisch terrorisme in Nederland

5.2 Voorbeelden van individuele levensverhalen en