Kennis van Kijkwijzer en PEG

In dit onderdeel komen de kennisvragen over Kijkwijzer en PEGI aan de orde. Begonnen wordt met de twee open vragen over de beide systemen. Vervolgens worden de meer gedetailleerde gesloten vragen behandeld.

126Horen, zien en verkrijgen

Wat is Kijkwijzer?

De open vraag wat Kijkwijzer is, is niet beantwoord door 17 van de 118 res- pondenten (14%). Van de 101 respondenten die wél een antwoord gaven, stelde 81% dat Kijkwijzer leeftijdsclassificaties voor mediaproducten geeft; 34% van de respondenten noemde waarschuwingspictogrammen. De meeste respondenten (60%) noemden in hun spontane omschrijving ook correcte mediaproducten waarop Kijkwijzer betrekking heeft (films, dvd’s en televisieprogramma’s). Aan de andere kant dacht 13% van de respon- denten dat Kijkwijzer ook van toepassing is op games. Uit de omschrij- vingen blijkt dat veel respondenten een vrijblijvende interpretatie gaven aan het gebruik van Kijkwijzer: 41% sprak over informatie of voorlichting, 26% over advies of waarschuwingen en slechts 7% dichtte Kijkwijzer een meer verplichtend karakter toe. Eén respondent gaf aan niet te weten wat Kijkwijzer was en een andere respondent gaf een antwoord dat helemaal in de verkeerde richting zat (‘Een Kijkwijzer is iets waar je producten kunt vergelijken of info op kunt verzamelen’). Tot slot viel op dat er tien respon- denten waren die Kijkwijzer zagen als een genreaanduiding (‘Een aandui- ding voor in welk genre een dvd valt’) en dat vijf respondenten Kijkwijzer primair beschreven als hulpmiddel voor ouders (‘Het waarschuwt ouders of iets schadelijk kan zijn voor hun kinderen’). Al met al kan op basis van deze vraag geconcludeerd worden dat er onder verkopers redelijke kennis bestaat over Kijkwijzer, maar dat deze kennis nog niet op alle punten cor- rect en toereikend is.

Wat is PEGI?

De vraag wat PEGI is, werd niet beantwoord door 53 respondenten (45%). Van de respondenten die de vraag wél beantwoordden, waren er relatief veel (26%) die in hun beschrijving de analogie met Kijkwijzer aanhaalden (‘Hetzelfde als Kijkwijzer maar dan voor spelletjes’). In meer inhoudelijke beschrijvingen noemde 37% dat PEGI leeftijdsclassificaties geeft; 9% van de respondenten refereerde aan de waarschuwingspictogrammen. De meeste respondenten (63%) wisten dat PEGI betrekking heeft op games; 12% noemde echter ook films en dvd’s. Ook bij PEGI werd een overwegend vrijblijvende interpretatie gegeven aan het gebruik: 28% sprak van voor- lichting of informatie, 11% van advies of waarschuwingen en 6% over een verplichting (‘De minimale leeftijd die de aankoper moet hebben om het product mee te krijgen’). Elf respondenten hadden geen idee wat PEGI is en twee respondenten gaven een antwoord dat helemaal fout was (‘Soort auteursrecht’ en ‘Een speeladvies voor games’). Twee respondenten dach- ten dat PEGI een genreaanduiding gaf en twee andere respondenten zagen het systeem primair als hulpmiddel voor ouders. Resumerend lijkt het totaalbeeld van de kennis onder verkopers over PEGI wat minder positief dan dat over Kijkwijzer.

127

Kennis van en draagvlak voor de systemen en redenen voor (niet-)naleving

Toepassing van Kijkwijzer en PEGI

In een gesloten vraag moesten de respondenten vervolgens aangeven waarop de symbolen van Kijkwijzer en PEGI zijn terug te vinden. De resul- taten hiervan staan in tabel 25. Deze resultaten bevestigen de resultaten van de twee voorgaande vragen. Kijkwijzer lijkt bekender dan PEGI. Een flinke meerderheid van de respondenten wist dat Kijkwijzer te vinden is bij televisieprogramma’s, in de bioscoop en op dvd’s. Opvallend is dat 57% ten onrechte veronderstelde dat Kijkwijzer ook op games te vinden is, ter- wijl slechts 50% wist dat PEGI van toepassing is op games.

Tabel 25 Waar kan men Kijkwijzer en PEGI terugvinden (in %)?

Kijkwijzer PEGI Bij televisieprogramma’s 83* 18 Op het internet 41 21 In de bioscoop 82* 14 Op dvd’s 86* 22 Op cd’s 17 14 Op boeken 5 5 Op games (computerspellen) 57 50* Op mobiele telefoons 2* 3 In tijdschriften 9 8 Op filmposters 43* 9 In de televisiegids 70* 11 Op winkeldeuren 6 1 Op teletekst 38* 9

* Deze percentages corresponderen met correcte antwoorden.

Waaruit bestaan Kijkwijzer en PEGI?

Op de vraag waaruit Kijkwijzer en PEGI bestaan, antwoordde 91% van de respondenten correct: een combinatie van een leeftijdsclassificatie en eventuele waarschuwingssymbolen. De leeftijdsclassificaties worden volgens 66% van de verkopers bepaald door mensen uit de wereld van tv, film, game en dvd zelf. Dit is het juiste antwoord. Een kleiner deel van de respondenten (22%) dacht dat de classificaties worden bepaald door een groep wetenschappers. De overige respondenten (12%) dachten dat ouders dit bepalen.

Meer dan driekwart van de respondenten (80%) wist dat Kijkwijzer naast de leeftijdsclassificaties uit de volgende pictogrammen bestaat: vuist, spin, voetjes, zwart/witte mannetjes, spuit en schreeuwend mannetje. Ook kregen de respondenten twee pictogrammen van Kijkwijzer te zien (’16 jaar’ en ‘grof taalgebruik’). De meeste verkopers (62%) herkenden deze als zodanig; een deel van de verkopers (15%) dacht echter dat het ging om PEGI-pictogrammen en de overige respondenten (22%) wisten het niet.

128Horen, zien en verkrijgen

Betekenis van leeftijdsclassificaties

Wat de leeftijdspictogrammen van Kijkwijzer en PEGI precies betekenen, was niet helemaal duidelijk bij de verkopers. Een meerderheid (Kijkwijzer: 68%, PEGI: 68%) wist dat een leeftijdspictogram betekent dat de inhoud van een bepaald(e) dvd, programma of game schadelijke effecten kan heb- ben op jongeren die die leeftijd nog niet hebben bereikt. Een andere groep (Kijkwijzer: 29%, PEGI: 22%) dacht dat ze alleen bedoeld zijn als advies aan ouders. Een wat kleinere groep verkopers (Kijkwijzer: 3%, PEGI: 11%) dacht dat een leeftijdsclassificatie aangeeft of een bepaald(e) dvd, pro- gramma of game te moeilijk is voor jongeren onder die leeftijd.

De implicaties van de leeftijdsclassificaties van Kijkwijzer voor de eigen winkel waren ook niet goed bekend. De meeste verkopers (57%) dachten dat de winkel dient aan te geven aan de koper dat een dvd niet geschikt is voor iemand die jonger is dan de genoemde leeftijd; 44% gaf aan dat een winkel de desbetreffende dvd niet mag verkopen aan iemand die jonger is dan de genoemde leeftijd. De volgende vraag was wanneer een winkel strafbaar is. De meeste verkopers (41%) wisten dat dit het geval is bij zowel de 12 jaar-grens als de 16 jaar-grens; 17% dacht dat een wettelijk verbod alleen van toepassing is op de 16 jaar-grens.

Betekenis van de waarschuwingspictogrammen van Kijkwijzer en PEGI De kennisvragen werden afgesloten met vragen over de betekenis van de pictogrammen van de beide classificatiesystemen. Tabel 26 geeft de per- centages goed ingevulde antwoorden weer. Over het algemeen werd aan de pictogrammen van Kijkwijzer vaker een juiste betekenis toegekend dan aan de pictogrammen van PEGI.

Tabel 26 Betekenis van de pictogrammen

Geweld Angst Seks

Discri- minatie

Drugs/

alcohol Grof taal Gokken Kijkwijzer

% juist geantwoord 99 92 98 83 76 97

PEGI

% juist geantwoord 95 92 67 57 97 95 87

Uit de tabel blijkt dat de Kijkwijzer-pictogrammen voor geweld, seks, grof taalgebruik en angst goed bekend waren bij de verkopers. Aan de picto- grammen voor discriminatie en drugs/alcohol werd minder vaak de juiste betekenis toegekend. Bij het angstpictogram dachten sommige verkopers (7%) dat er enge dieren in het programma voorkomen. Het pictogram voor discriminatie werd vaak verward met het voorkomen van dreiging in een programma (16%). Bij het drugs/alcoholpictogram dachten veel verkopers

129

Kennis van en draagvlak voor de systemen en redenen voor (niet-)naleving

(22%) ten onrechte dat er alleen drugs in het programma voorkomen en geen alcohol.

Bij de PEGI-symbolen werd juist het pictogram voor drugs/alcohol het best geïnterpreteerd, gevolgd door grof taalgebruik, geweld en angst. De pictogrammen voor gokken, seks en vooral discriminatie waren minder bekend. Bij gokken werd door een aantal respondenten (10%) gedacht dat het om een spelprogramma ging. Het pictogram voor seks werd verward met liefde (31%). Het pictogram voor discriminatie werd vaak (40%) verward met de aanbeveling dat ouders dienen mee te kijken bij de game. Totaalbeeld

Het totaalbeeld dat uit de kennisvragen naar voren komt, is dat er op dit punt sprake is van een zwakke schakel in de systemen van co- en zelfre- gulering. Verkopers spelen een cruciale rol bij de handhaving van beide systemen. Weliswaar hadden de meeste verkopers wel eens gehoord van Kijkwijzer en (in mindere mate) PEGI, weten ze globaal wat de systemen inhouden, maar waren er toch nog veel misverstanden en onduidelijkhe- den. De gemiddelde totaalscore van de experts op de 21 gesloten kennis- vragen was 16,1 (SD 2,6).