G E R Y C Y L E D T E X T I E L ( M E T I S S E K A T O E N )
Métisse is een duurzaam isolatiemateriaal van gerecyclede kleding (Biobased bouwen , n.d.). De isolatie is geschikt voor warmte- en geluidsisolatie voor een tal van toepassingen zoals bijvoorbeeld daken, wanden en vloeren (Biobased bouwen , n.d.). Métisse isolatie is gemaakt van oude kleding en bestaat voor 85 procent uit gerecyclede textielvezels en voor 15 procent uit polyester (Biobased bouwen , n.d.).
Figuur 16: Metisse katoen (bron: GAMMA)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans Voor winning van de grondstof, het transport, de productiefase en bouw- en installatieproces/aanleg wordt een CO2-uitstoot gemeten van 2,86E+00 per m²/ kg CO2 eq.
Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 1,5 kg/m2 (60 mm) Uitputtingscriteria
Restproduct Nee (oorspronkelijke grondstoffen behoren niet tot een restproduct)
Beschikbaarheid Groot aanbod gerecycled textiel (Er wordt steeds meer oud textiel ingeleverd.)
Hernieuwbaar Oude kleding is ‘theoretisch’ hernieuwbaar.
Levensduur 75 jaar
End of life criteria
Zuiverheid % 70% katoen, 15% wol en acryl en 15% bindende (polyester) vezels.
Recyclebaar % Recyclebaar als product.
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 2,2 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,039
Warmteopslag (J/KgK) 1600
Brandklasse (EN13501-1) B, S1, D0
Bouwtechnische informatie
Soortelijk gewicht (kg/m³) 25
Vochtbestendigheid 20% van eigen gewicht kan worden geabsorbeerd.
Buigzaam Ja
Vormvastheid Treksterkte 704 N/m²
Bronnen:
34 | P a g i n a Ecologische waterwoning Floriadewijk Hortus Stan van Etten & Wouter Brugman
H O U T V E Z E L I S O L A T I E ( G U T E X T H E R M O F L E X )
Gutex Thermoflex is een houtvezelisolatie, dat bestaat uit een homogene vezelstructuur afkomstig van onbehandeld hakselhout van de spar. De grondstof voor alle GUTEX platen is afkomstig van duurzaam beheerde bossen (GUTEX, 2017). Houtvezelisolatie wordt gemaakt uit vezels van naaldhout, afkomstig van het dunnen van bossen en onbehandelde stamresten van zagerijen. Dit resthout wordt verhit en onder druk gezet. Hierdoor vervezelt het resthout. Daarna wordt er water aan toegevoegd. Hierdoor verkrijgt men een brei. Deze brei wordt uiteindelijk tot platen en dekens geperst. Doordat er harsen in het hout aanwezig zijn, is een bijkomend bindmiddel overbodig. Voor de productie van soepele platen wordt soms polyolefine toegevoegd. Soms worden er ook nog ammoniumfosfaten toegevoegd als brandwerend en schimmelwerend middel, maar in principe is dit niet noodzakelijk. Het is verstandig om dit bij aanschaf na te vragen (Duurzaamthuis, 2021).
Figuur 17: Cutex Thermoflex (bron: Warmteplan)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor
CO2 balans n.n.b. (Geschat wordt dat het product CO2-uitstoot i.v.m. het
productieproces.) Komt uit Duitsland. Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 5 (bij 100 mm)
Uitputtingscriteria
Restproduct Ja (De houtvezels zijn afkomstig van resthout (Spar en Den).) Beschikbaarheid Groot (zolang er hout wordt verwerkt waarbij resthout vrij komt.)
Hernieuwbaar Ja (primaire grondstof spar)
Levensduur tientallen jaren
End of life criteria
Zuiverheid % Naaldhout uit verantwoord bosbeheer, 6% textielvezel, 8 % amoniumzouten Recyclebaar % Ja (GUTEX houtwolplaten zijn recyclebaar en kunnen worden gecomposteerd
voor zover ze niet vervuild zijn door houtbeschermingsproducten)
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 2 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,036
Warmteopslag (J/KgK) 2100 Brandklasse (EN13501-1) E Bouwtechnische informatie Soortelijk gewicht (kg/m³) 50 Vochtbestendigheid Nee Buigzaam Ja Vormvastheid Bronnen: (GUTEX, 2017) (Duurzaamthuis, 2021).
C E L L U L O S E
‘’Cellulose isolatie is een isolatiemateriaal dat bestaat uit wollige cellulosevlokken van gerecycled krantenpapier. Het isolatiemateriaal staat ook wel bekend staat als papiervlokken. Deze vlokken worden als droge inblaas-isolatie verwerkt in holle constructies (zoals een vloer, plafond, dak, holle wand, of binnengevel’’ (Warmteplan , n.d.).
Figuur 18: Cellulose isolatie (bron: warmteplan)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans Een van de minste CO2-uitstoot, voornamelijk transsport en vervezelmachines
verbruiken energie. In energie getallen 10MJ/kg cellulose. Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 1,1 kg/m2 (bij 20 mm)
Uitputtingscriteria
Restproduct Nee (oorspronkelijke grondstoffen behoren niet tot een restproduct)
Beschikbaarheid Steeds grotere beschikbaarheid
Hernieuwbaar Ja (afkomstig van gerecycled krantenpapier)
Levensduur 50 jaar
End of life criteria
Zuiverheid % 93% wollige cellulosevlokken - 7% minerale zouten (boraxzouten (niet schadelijk)).
Recyclebaar % 100% (materiaal bestaat uit gerecycled materiaal)
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 1-2 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,037
Warmteopslag (J/KgK) 2150
Brandklasse (EN13501-1) B
Bouwtechnische informatie
Soortelijk gewicht (kg/m³) 55
Vochtbestendigheid 20% van eigen gewicht kan worden geabsorbeerd.
Buigzaam n.v.t.
Vormvastheid n.v.t.
Bronnen:
36 | P a g i n a Ecologische waterwoning Floriadewijk Hortus Stan van Etten & Wouter Brugman
S T R O
Het gebruiken van stro als isolator brengt een hoop voordelen met zich mee. Het materiaal is CO2-negatief, goed isolerend, heeft een hoge thermische massa, is dampopen en heeft een hoge biologische afbreekbaarheid. Stro is te gebruiken in strobalen of het kan worden ingeblazen waardoor het materiaal een hogere dichting krijgt. Strobalen zijn vrijwel direct af te werken met leem. Daarentegen moet inblaasstro naderhand worden ingeblazen en afgedicht. Stro is gevoelig voor vocht waardoor contact met bijvoorbeeld beton moet worden vermeden i.v.m. condensatie (veroorzaakt door de verschillende lambdawaarden). Ook wordt aangeraden om stro pas minimaal 30 cm boven maaiveld te gebruiken. Tevens heeft de isolerende waarde van stro te maken met de halmrichting van de balen. Zo heeft een staande strobaal een hogere lambdawaarde dan een liggende strobaal. (BouwTotaal, 2020).
Figuur 19: Stroisolatie (bron: EcoCocon)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans CO2-negatief. Stro is de droge stengel van graangewassen. Het gewas neemt tijdens de groei CO2 uit de atmosfeer op en slaat die op in de stengels. Bouwen met stro is dus bouwen met “geconserveerd” CO2, het blijft onttrokken aan de atmosfeer, minimaal zolang het gebouw bestaat.
Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 45 (450 mm) (strobaal) Uitputtingscriteria
Restproduct Ja (restproducten van onder andere tarwevezel)
Beschikbaarheid Groot
Hernieuwbaar Ja (ongeveer 6 maanden)
Levensduur lange levensduur (mits goed beschermd tegen vocht)
End of life criteria
Zuiverheid % Ja (100 % stro, afkomstig van stelen van graan en koren na oogsten).
Recyclebaar % Ja (100% recyclebaar)
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 2
Thermische isolatie (λreken (W/mK)) inblaas stro 0,043 W/mK / geperste strobaal 0,049 W/mK (haaks op halmrichting)
Warmteopslag (J/KgK) n.n.b.
Brandklasse (EN13501-1) E bij een dichtheid van 100 (kg/m³)
Bouwtechnische informatie
Soortelijk gewicht (kg/m³) inblaas stro 105 (kg/m³) / geperste strobaal 100 (kg/m³)
Vochtbestendigheid Slecht
Buigzaam n.v.t.
Vormvastheid n.v.t.
Bronnen:
Z E E G R A S ( N E P T U T H E R M )
‘’Wie af en toe langs de mediterraanse stranden kuiert komt ze wel eens tegen: de droge, grasballetjes van de Posidonia oceanica. Dit onderwater zeegras scheert hoge toppen als bio-ecologisch isolatiemateriaal, zowel op vlak van hernieuwbaarheid als op vlak van thermische capaciteiten.’’ (Ecobouwers, 2019).Er worden geen boorzouten of andere brandvertragers, of schimmelwerende additieven toegevoegd: zeewiervlokken zijn van nature moeilijk brandbaar en kunnen wel wat vocht aan. Daarbij heeft het materiaal een hoge schimmelweerstand volgens klasse 1.
Figuur 20: Zeegras onder water en droog aangespoeld (bron: Ecobouwers)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans CO2 – negatief. (Gezien de opname van CO2 tijdens zijn levenscyclus en de
geringe uitstoot bij productie.) Afkomstig uit Denemarken. Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) n.n.b.
Uitputtingscriteria
Restproduct Ja (zeegras is een afvalproduct van een waterplant)(Tegenwoordig wordt het echter ook gekweekt wat gevolgen heeft voor de uitputting van de bodem).
Beschikbaarheid Schaars
Hernieuwbaar Ja
Levensduur ‘’Lange levensduur ‘’
End of life criteria
Zuiverheid % 100% compacte zeewiervlokken
Recyclebaar % Ja 100% recyclebaar / 100% composteerbaar
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 1-2 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,039
Warmteopslag (J/KgK) 2.599 Brandklasse (EN13501-1) B2 Bouwtechnische informatie Soortelijk gewicht (kg/m³) n.n.b. Vochtbestendigheid n.n.b. Buigzaam n.n.b. Vormvastheid n.n.b. Bronnen:
38 | P a g i n a Ecologische waterwoning Floriadewijk Hortus Stan van Etten & Wouter Brugman
H E N N E P V E Z E L ( H E M P F L A X P L U S I S O L A T I E )
De HempFlax Plus isolatieplaten is gemaakt van milieubewust geteelde vezelhennep. Door de unieke thermische, akoestische en vochtregulerende eigenschappen is hennepisolatie zeer geschikt voor dampopen bouwconstructies (Groene bouwmaterialen , n.d.).
Figuur 21: Hempflax plus (bron: Agro & Chemie)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans ‘’Hennep is kampioen in CO2 opname tijdens de groei van de plant, tot 4x meer dan een bos van dezelfde omvang. Er wordt meer CO2 door de plant opgenomen dan er uitgestoten wordt tijdens de teelt en het bouwproces. Bovendien wordt ook na verwerking en installatie nog CO2 opgenomen tijdens de voortzetting van het carbonatatieproces’’ .
Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 1,4 Uitputtingscriteria
Restproduct Nee
Beschikbaarheid Groot (hennep groeit snel en is dus ruim beschikbaar.)
Hernieuwbaar Ja (14 weken om volwassen omvang te bereiken)
Levensduur ongeveer 60 jaar (geldt voor hennepvezel)
End of life criteria
Zuiverheid % 85-90% hennepvezel, 8-10 % PLA of bicovezel (kunststof) als versterkingsvezel, 2-5% soda (Mineraal zout, brengt geen schade aan het milieu).
Recyclebaar % Nee
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 1,5 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,040
Warmteopslag (J/KgK) 1800
Brandklasse (EN13501-1) D
Bouwtechnische informatie
Soortelijk gewicht (kg/m³) 35,5
Vochtbestendigheid Water absorptie 4.2 kg/m2
Buigzaam Ja
Vormvastheid n.n.b.
Bronnen:
V L A S W O L ( I S O V L A S I S O L A T I E )
IsoVlas is een technisch en ecologisch isolatie materiaal dat bestaat uit vlasvezel/bindweefsel (eiwit) & zout. Vlas isolatie is hergroeibaar. Vlas wordt gezaaid in april en geoogst in de maand juli van hetzelfde jaar, zonder dat het al te veel bestrijdingsmiddelen nodig heeft. Bij de productie van vlas isolatie komt er bovendien weinig CO2 vrij, en op het eind van zijn levensduur kan het gemakkelijk gerecycleerd worden. Sterker nog: de vezels die gebruikt worden voor het isolatiemateriaal worden gewonnen uit reststoffen van de linnenproductie. Van de lange vezels wordt textiel gemaakt, terwijl de overgebleven kortere vezels dienen voor de isolatie. Vlas is dus een prachtvoorbeeld van een circulair isolatiemateriaal, en weinig CO2 belastend. Om het materiaal brandwerend en schimmelbestendig te maken worden doorgaans ammoniumfosfaat of boorzouten toegevoegd. Hoewel deze stoffen op zich niet milieuvriendelijk zijn, blijft de impact ervan meestal beperkt.
Figuur 22: Isovlas isolatie (bron: Hormes Bouwmaterialen)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans Lage CO2-impact. (De productie van vlaswol kost weinig energie/CO2.) Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) n.n.b. (bij 140 mm)
Uitputtingscriteria
Restproduct Nee
Beschikbaarheid Groot (i.v.m. de snel hernieuwbaarheid)
Hernieuwbaar Ja (ongeveer 3 maanden tot oogsten)
Levensduur 75 jaar (minimaal, mits droog toegepast)
End of life criteria
Zuiverheid % Ammoniumfosfaat / boorzouten (schimmelwering en brandvertraging) / vlaswol / kunstofvezels (om het materiaal luchtig te houden).
Recyclebaar % 100% recyclebaar binnen eigen productieproces. / Composteerbaar
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 20/50 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,038
Warmteopslag (J/KgK) 1550
Brandklasse (EN13501-1) C
Bouwtechnische informatie
Soortelijk gewicht (kg/m³) n.n.b.
Vochtbestendigheid Kan 20% van eigen gewicht aan vocht opnemen en afgeven. (water vermijden)
Buigzaam n.n.b.
Vormvastheid n.n.b.
Bronnen:
40 | P a g i n a Ecologische waterwoning Floriadewijk Hortus Stan van Etten & Wouter Brugman
K A L K H E N N E P
KalkHennep is een biocomposiet op basis van kalk (hydraatkalk) en hennephout. Het bestaat dus uit natuurzuivere materialen en is vrij van gifstoffen, CO2-negatief en volledig afbreekbaar. De hydraatkalk komt tot stand door kalk te verhitten en die vervolgens te blussen met water. Het materiaal rot niet, is niet brandbaar, is vochtregulerend, schimmelwerend. Belangrijk om te weten is dat het materiaal niet constructief is.
Figuur 23: Hennep kalk blokken (bron: Eco-logisch)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor CO2 balans CO2-negatief. ‘’Hennep is kampioen in CO2 opname tijdens de groei van de plant, tot 4x meer dan een bos van dezelfde omvang. Er wordt meer CO2 door de plant opgenomen dan er uitgestoten wordt tijdens de teelt en het bouwproces. Bovendien wordt ook na verwerking en installatie nog CO2 opgenomen tijdens de voortzetting van het carbonatatieproces’’.
Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 38,8 (bij 155 mm) (bij 250 kg/m³) Uitputtingscriteria
Restproduct Nee
Beschikbaarheid Redelijk (hennep groeit snel en is dus snel beschikbaar. De snel hernieuwbaarheid geldt niet voor kalk).
Hernieuwbaar Ja (14 weken om volwassen omvang te bereiken)
Levensduur n.n.b. (Schijnt lang mee te gaan.)
End of life criteria
Zuiverheid % hennephout/10 tot 25% hydraatkalk/ 3% KHBNL/Water
Recyclebaar % Kan op een natuurlijke wijze composteren.
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 3,6 – 4,8 Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,056
Warmteopslag (J/KgK) 1560 Brandklasse (EN13501-1) B Bouwtechnische informatie Soortelijk gewicht (kg/m³) 240-260 Vochtbestendigheid n.n.b. Buigzaam 0,30-0,40 N/mm² Vormvastheid n.n.b. Bronnen:
K U R K ( I S O C O R )
Bij het gebruik van kurk in isolatiematerialen wordt het volgende productieproces gebruikt. Aller eerst wordt er geëxpandeerd ‘falca kurk’ geoogst van de kurkeik (Amorim Isolamentos, 2019). Vervolgens wordt dit verhit waardoor de kurkkorrels gaan uitzetten en een natuurlijke hars vrijkomt. Deze natuurlijke hars bindt uiteindelijk de kurk tot plaat/blok formatie (Amorim Isolamentos, 2019). Voor de winning van dit materiaal worden geen bomen gekapt; ~95% van de gebruikte kurk is afkomstig van de stammen welke gesnoeid zijn om de kurkeik in goede conditie te houden (Hanenburg, n.d.). De overige ~5% is 'Virgin Cork' welke zich in de eerste 23 tot 25 levensjaren als kurkenbast om de 'Quercus Suber' heeft gevormd (Hanenburg, n.d.).
Figuur 30: Kurkisolatie (bron: kurkwinkel24)
Milieueffecten Hoge urgentiefactor
CO2 balans Gestripte kurkbomen absorberen 4x meer CO2 door het oogsten.
Kurkeikbossen zijn natuurlijke CO2-vasthouders (tot 14 miljoen ton CO2/jaar). Global warming potential (GWP) kg CO2 equiv./1m3 of ICB = -1,98E +02. CO2-vastlegging = – 27.06/kg product.
Benodigde materiaalhoeveelheid (kg per m²) 4,4 (40 mm) Uitputtingscriteria
Restproduct Nee (Kurk wordt geoogst.)
Beschikbaarheid Wereldwijd 2.200.000 hectare kurkbos. Een kurkboom kan voor het eerst worden geoogst als hij 25 jaar is, en daarna slechts één keer in de 9 jaar. Hernieuwbaar De kurkeik kan tot 200 jaar worden en gedurende die tijd 15-18 keer geoogst
worden.
Levensduur Oneindige levensduur (officiële tests demonstreren tussen de 45-50 jaar). End of life criteria
Zuiverheid % 100% natuurlijk kurk. Bindmiddel afkomstig uit de hars van de kurkeik. Recyclebaar % 100% recyclebaar (sinds kort) / 100% biologisch afbreekbaar
Bouwfysische eigenschappen
Dampdiffusieweerstand (µ-waarde) 7-14
Thermische isolatie (λreken (W/mK)) 0,040
Warmteopslag (J/KgK) n.n.b. Brandklasse (EN13501-1) E Bouwtechnische informatie Soortelijk gewicht (kg/m³) 110-120 Vochtbestendigheid <0.3 kg/m2 Buigzaam 0.094 N/mm2 Vormvastheid n.n.b. Bronnen:
42 | P a g i n a Ecologische waterwoning Floriadewijk Hortus Stan van Etten & Wouter Brugman
B O V E N C O N S T R U C T I E
( D A K O P B O U W )
DAKAFWERKING
Voorselectie materialen