1. Jupiter getroond (zie klassieke Jupiter) 2. Jupiter op een paard
3. Jupiter op een strijdwagen
4. Jupiter en Juno (zie klassieke Jupiter) 5. Jupiter en Ganymedes
6. Weekgodenstenen
V. Rest
112
Bijlage 2. Typologie van Jupiter in de westerse provincies van het Romeinse Rijk, door
G. Bauchhenss (Ackerman 1990, pp.479-486).
1. Jupiter als Romeinse staatsgod, ofwel zonder zichtbare inheemse componenten a. Jupiter staand, verschillende typen zijn te onderscheiden adhv. kleding en
mantel
i. Naakt
ii. Met mantel over de linkerschouder of bovenarm. Mantel valt naar beneden over de rug, of is over de arm gewikkeld
iii. Mantel over linkerschouder, langs de rug en over de rechterarm gewikkeld
iv. Mantel over de rechterschouder, het lichaam bedekkend en over de linkerarm gewikkeld
v. Mantel over linkerschouder en arm, waarbij de arm tot aan de elleboog niet zichtbaar is
vi. Mantel als een sjaal over de linkerschouder, arm reikt omhoog met scepter
vii. Mantel loopt rond het lichaam via linkerschouder langs de rug en bedekt het onderlijf en benen
viii. Bliksemdragend ix. Met adelaar b. Jupiter getroond
c. Jupiter op een adelaar rijdende d. Buste of hoofd
e. Voorstelling van attributen f. Jupiter met andere Goden
i. Kapitolijnse Triade ii. Met Juno Regina iii. Verzameling godheden
iv. In het kader van de weekgoden g. Jupiter in mythologische scènes
i. Bij strijd tussen Apollo en Hercules ii. Ganymedes
iii. Leda iv. Europa
2. Jupiter met niet-Romeinse iconografische elementen en inheemse bijnamen a. Rijdende god van de Jupiter-gigantenzuilen
b. Jupiter rijdende in een biga c. Jupiter met een wiel
d. Jupiter in Romeinse bepantsering en mantel e. Jupiter met inheemse kleding
113
Bijlage 3. Typologie van bronzen figurines van Jupiter uit Romeins-Gallië, door S.
Boucher (1976). - Jupiter Tonans
- Jupiter Tonans met mantel over de linkerschouder - Jupiter met geslingerde mantel
- Jupiter met lange mantel
- Jupiter van het type Mâcon-Montorio - Majestueuze Jupiter
114
Bijlage 4. Typologie van standbeelden op de top van Jupiterzuilen uit Germania Inferior,
door P. Noelke (1981). - Staande Jupiter - Jupitergigantenrijder - Jupiter in een biga - Getroonde Jupiter
115
Bijlage 5. Aantal afbeeldingen van de verschillende Jupiter-types per regio.
Engeland Rijnland Klassieke Jupiter
Staande (zie nadere onderverdeling) 3 11
Getroond (incl. van Jupiterzuilen) 1 4
Busten en hoofden 3 1
Met Juno (incl. van Jupiterzuilen) 0 4
Met Kapitolijnse Triade 0 1
Met Hercules 1 0
Jupiter en de geit van Kreta 0 1
Georiëntaliseerde Jupiter Jupiter Dolichenus 2 3 Jupiter Serapis 2 2 Jupiter Ammon 3 2 Jupiter Heliopolitanus 1 0 Keltische Jupiter Jupiter Taranis 2 1 Jupiter Sucellus 0 1 Jupiterzuilen
Jupiter getroond (incl. van Klassieke Jupiter) 0 4 Jupiter op een
paard 1 3
Jupiter op een strijdwagen 0 1
Jupiter en Juno (incl.van Klassieke
Jupiter) 0 3
Jupiter en Ganymedes 0 1
Weekgodenstenen 0 1
Rest
Jupiter in Romeinse wapenuitrusting 0 1
116 Engeland Rijnland Klassieke Jupiter, staande
Naakt 1 0
Met mantel over de linkerschouder of bovenarm en mantel valt 0 3
naar beneden over de rug, of is over de arm gewikkeld
Mantel over linkerschouder, langs de rug en 0 4
over de rechterarm gewikkeld
Mantel over linkerschouder en arm, waarbij de arm 0 2
tot aan de elleboog niet zichtbaar is
Mantel als een sjaal over de linkerschouder, arm reikt 0 1
omhoog met scepter
Mantel loopt rond het lichaam via linkerschouder langs 1 0
de rug en bedekt het onderlijf en benen
Bliksemwerpend 0 1
117
Bijlage 6. Aantal afbeeldingen van de verschillende Jupiter-types per materiaalsoort.
Brons
Steen
Terracotta Gem Aardewerk Klassieke Jupiter
Staande (zie nadere onderverdeling) 9 5 Getroond (incl. van Jupiterzuilen) 1 4
Busten en hoofden 2 1 1
Met Juno (incl. van Jupiterzuilen) 4
Met Kapitolijnse Triade 1
Met Hercules 1
Jupiter en de geit van Kreta 1
Georiëntaliseerde Jupiter Jupiter Dolichenus 3 2 Jupiter Serapis 1 1 3 Jupiter Ammon 1 1 1 1 1 Jupiter Heliopolitanus 1 Keltische Jupiter Jupiter Taranis 2 1 Jupiter Sucellus 1 Jupiterzuilen
Jupiter getroond (incl. van Klassieke Jupiter) 4 Jupiter op een
paard 4
Jupiter op een strijdwagen 1 Jupiter en Juno (incl.van Klassieke
Jupiter) 4
Jupiter en Ganymedes 1
Weekgodenstenen 1
Rest
118
Catalogus
I. Klassieke Jupiter – 1 t/m 30
1. Staand
a. Naakt
Engeland
1. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuwHerkomst: Langham, Norfolk
Beschrijving: Bronzen beeld van een naakte Jupiter van 26 cm groot. Jupiter is sterk bebaard en gespierd.
Uit: Green, M.J., 1976. A Corpus of Religious Material from the Civilian Areas of Roman Britain. Oxford: British Archaeological Reports, pp.279, plate IXd.
119
b. Met mantel over de linkerschouder of bovenarm, en mantel valt
naar beneden over de rug, of is over de arm gewikkeld
Rijnland
2. Titel: Standbeeld Materiaal: Steen Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: PeschBeschrijving: Levensgroot beeld van Jupiter. Rechterarm, deel van de linkerarm, hoofd en benen zijn afgebroken. Een deel van de mantel is zichtbaar op de linkerschouder.
Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.316, afb.5.
120 3. Titel: Altaarsteen Materiaal: Steen Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Xanten
Beschrijving: Wijreliëf met Jupiter. In de linkerhand houdt hij een scepter en in de rechterhand een bliksemflits. Aan zijn voeten staat een adelaar. De mantel is over de linkerarm gewikkeld. Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.316, afb.6.
121 4.
Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Omgeving van Neuss
Beschrijving: Bronzen beeld van mogelijke Jupiter. Hij is onbebaard en naakt op zijn mantel na die over de linkerschouder en rond de linkeronderarm is geslagen. In zijn rechterhand houdt hij een erg robuuste bliksemflits.
Uit: Menzel, H., 1986. Die Römischen Bronzen aus Deutschland – III Bonn 2. Mainz: Philipp von Zabern, nr.9, plaat 4.
122
c. Mantel over linkerschouder, langs de rug en over de rechterarm
gewikkeld
Rijnland
5. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: De MeernBeschrijving: Bronzen beeld van Jupiter. Jupiter’s mantel is over zijn linkerbovenarm gewikkeld en loopt langs de rug en over de rechterarm. In de rechterhand houdt hij een bliksemflits.
Uit: Zadoks- Josephus Jitta, A.N., et al, 1969. Roman Bronze Statuettes from the Netherlands II –
123 6. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Utrecht
Beschrijving: Bronzen beeld van Jupiter. Op zijn hoofd draagt hij een krans. Jupiter’s mantel is over zijn linkerbovenarm gewikkeld en loopt langs de rug en over de rechterarm.
Uit: Zadoks- Josephus Jitta, A.N., et al, 1969. Roman Bronze Statuettes from the Netherlands II –
124 7. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Keulen
Beschrijving: Bronzen beeld van Jupiter. Jupiter’s mantel is over zijn linkerbovenarm gewikkeld en loopt langs de rug en over de rechterarm. De rechterhand is afgebroken en zou vermoedelijk een scepter vasthouden.
Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.316, afb.9.
125 8. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Keulen
Beschrijving: Bronzen beeld van Jupiter. De mantel is over zijn linkerschouder geslagen en loopt langs de rug. Jupiter houdt zijn linkerhand omhoog waarin hij waarschijnlijk een bliksemflits heeft.
Uit: Menzel, H., 1986. Die Römischen Bronzen aus Deutschland – III Bonn 2. Mainz: Philipp von Zabern, nr.2, plaat 1.
126
d. Mantel over linkerschouder en arm, waarbij de arm tot aan de
elleboog niet zichtbaar is
Rijnland
9. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: BreeBeschrijving: Bronzen beeld van Jupiter van 54 cm groot. Op zijn hoofd draagt hij een soort kap. Jupiter is grotendeels naakt op de mantel na. Deze is over zijn linkerschouder en om zijn
linkerarm gewikkeld. Zijn elleboog is niet zichtbaar.In de rechterhand heeft hij een bliksemflits. Uit: Faider-Feytmans, G., 1979. Les Bronzes Romains de Belgique. Mainz am Rhein: Philipp von Zabern, pp.49, plaat 1-4.
127 10. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Vechten
Beschrijving: Sterk verweerde bronzen beeld van Jupiter. De mantel is over de linkerschouder en bovenarm geslagen en reikt naar beneden tot aan de knie.
Uit: Zadoks- Josephus Jitta, A.N., et al, 1969. Roman Bronze Statuettes from the Netherlands II –
128
e. Mantel als een sjaal over de linkerschouder, arm reikt omhoog
met scepter
Rijnland
11.Titel: Sokkelsteen van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Mainz
Beschrijving: Jupiter afgebeeld op een sokkelsteen van een Jupiterzuil. In de linkerhand houdt hij een scepter. In de rechterhand heeft hij een bliksemflits. De mantel valt over zijn linkerschouder naar beneden.
Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.317, afb.14.
129
f. Mantel loopt rond het lichaam via linkerschouder langs de rug en
bedekt het onderlijf en benen
Engeland
12. Titel: Altaarsteen Materiaal: Kalksteen Datering: 2e eeuw Herkomst: BathBeschrijving: Altaarsteen met een voorstelling van Jupiter. Het hoofd is verweerd. De mantel is via de linkerschouder geslagen en bedekt het onderlijf. Aan de linkervoet staat een adelaar. Op de andere zijde van de altaarsteen wordt Hercules afgebeeld.
130
g. Bliksemwerpend
Rijnland
13. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: XantenBeschrijving: Bronzen beeld van Jupiter. Hij is naakt afgebeeld en staat in een werphouding. In de rechterhand heeft hij een bliksemflits.
Uit: Menzel, H., 1986. Die Römischen Bronzen aus Deutschland – III Bonn 2. Mainz: Philipp von Zabern, nr.1, plaat 1.
131
h. Onduidelijk / Sterk verweerd
Engeland
14.Titel: Standbeeld Materiaal: Kalksteen Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Alcester, Warwickshire
Beschrijving: Sterk verweerd standbeeld van Jupiter. Zijn mantel is mogelijk afgebeeld over de linkerschouder.
Uit: Henig, M., 1993. Roman Sculpture from the Cotswold Region. Oxford: Oxford University Press, nr.44, plaat 14.
132
3. Getroond
Engeland
15. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuwHerkomst: West Stoke, Sussex
Beschrijving: Bronzen figurine van getroonde Jupiter, ontbloot torso, mantel over schouder en benen.
Uit: HENIG, M., 1995. Religion in Roman Britain. Londen: B.T. Batsford, pp.64, afb.21.
133
Rijnland
16.
Titel: Standbeeld op de top van een Jupiterzuil Materiaal: Kalksteen
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Keulen
Beschrijving: Jupiter getroond, linkerarm afgebroken, ontbloottorso, mantel over linkerschouder en benen geslagen.
Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.317, afb.34.
134 17.
Titel: Standbeeld op de top van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Mönchengladbach
Beschrijving: Jupiter getroond, beide armen afgebroken, ontbloot torso, mantel over benen geslagen.
Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.317, afb.38.
135 18.
Titel: Standbeeld op de top van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Wiesbaden-Igstadt
Beschrijving: Jupiter getroond, beide armen afgebroken, ontbloot torso, mantel over linkerschouder en benen geslagen, natuurlijk motief op achterkant troon.
Uit: BAUCHHENSS, G., 1981. Die Iupitersäulen in den germanischen Provinzen. Keulen: Rheinland-Verlag, nr.556, plaat 50-51.
136 19.
Titel: Standbeeld op de top van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Alzey
Beschrijving: Jupiter getroond, beide armen afgebroken, ontbloot torso, mantel over linkerschouder en benen geslagen, met wiel op de zijkant van de troon.
Uit: BAUCHHENSS, G., 1981. Die Iupitersäulen in den germanischen Provinzen. Keulen: Rheinland-Verlag, nr. 17, plaat 4.2.
137
3. Busten en hoofden
Engeland
20.Titel: Kop van Jupiter Materiaal: Brons Datering 2e/3e eeuw
Herkomst: Amersham, Buckinghamshire
Beschrijving: Bronzen hoofd van Jupiter, met ringmotief in de nek, 3,2 cm groot.
138 21.
Titel: Kop van Jupiter Materiaal: Kalksteen Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Tiddington, Warwickshire
Beschrijving: Verweerde stenen hoofd van Jupiter.
Uit: Henig, M., 1993. Roman Sculpture from the Cotswold Region. Oxford: Oxford University Press, nr.45, plaat 14.
22.
Titel: Buste van Jupiter Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Caerleon, Monmouthshire
Beschrijving: Bronzen buste van Jupiter. De godheid heeft een weelderige haardos en baard. Uit: Toynbee, J.M.C., 1964. Art in Britain under the Romans. Oxford: Clarendon Press, plaat XIIIa,b.
139
Rijnland
23.
Titel: Kop van Jupiter Materiaal: Terracotta Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Berg en Dal
Beschrijving: Terracotta kop van Jupiter met weelderige baard.
Uit: Boekel, van, G.M.E.C., 1987. Roman Terracotta Figurines and Masks from the Netherlands. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, pp.670, nr.194.
140
4. Met Juno
Rijnland
24. Titel: Altaarsteen Materiaal: Zandsteen Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: MainzBeschrijving: Altaarsteen met Juno (links) en Jupiter (rechts). Jupiter houdt zijn scepter en bliksemflits vast en heeft een adelaar aan zijn voeten. Juno heeft een patera en een acerra. Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.318, afb.51.
141 25.
Titel: Standbeeld op de top van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Heddernheim
Beschrijving: Jupiter (rechts) en Juno (links) getroond afgebeeld op de top van een Jupiterzuil. Jupiter houdt de bliksemflits in zijn schoot. Zijn mantel bedekt zijn onderlichaam. Juno heeft een
patera in haar rechterhand.
Uit: Ackerman, H.S. et al., 1990. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V-2. Zürich: Artemis Verlag, pp.318, afb.53.
142 26.
Titel: Deel van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Mainz
Beschrijving: Jupiter (rechts) en Juno (links) getroond afgebeeld. De hoofden van de goden zijn afgebroken. Jupiter’s mantel is over linkerschouder en benen geslagen.
Uit: Bauchhenss, G., 1981. Die Iupitersäulen und – pfeiler in der römischen Provinz Germania superior. In: G. Bauchhenss en P. Noelke: Die Iupitersäulen in den germanischen Provinzen. Keulen: Rheinland-Verlag, nr.285, plaat 32.
143 27.
Titel: Deel van een Jupiterzuil Materiaal: Zandsteen
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Mainz
Beschrijving: Jupiter en Juno getroond afgebeeld op een Jupiterzuil. Op de troon is een akanthus-motief zichtbaar.
Uit: Bauchhenss, G., 1981. Die Iupitersäulen und – pfeiler in der römischen Provinz Germania superior. In: G. Bauchhenss en P. Noelke: Die Iupitersäulen in den germanischen Provinzen. Keulen: Rheinland-Verlag, nr.287, plaat 32.
144
5. Met de Kapitolijnse Triade
Rijnland
28.Titel: Deel van een Jupiterzuil Materiaal: Witte marmer Datering: Late 2e eeuw Herkomst: Trier
Beschrijving: Standbeeld van de Kapitolijnse Triade getroond afgebeeld op een Jupiterzuil, met links Minerva, Jupiter in het midden en Juno aan de rechterkant. Jupiter’s mantel is over linkerschouder en benen geslagen.
Uit: Binsfeld, W. et al., 1988. Katalog der römischen Steindenkmäler des Rheinischen
Landesmuseums Trier – 1. Götter- und Weihedenkmäler. Mainz: Verlag Philipp von Zabern,
145
6. Met Hercules
Engeland
29. Titel: Altaarsteen Materiaal: Zandsteen Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: BirdoswaldBeschrijving: Sterk verweerd reliëf op een altaarsteen met Jupiter (rechts) en Hercules (links). De hoofden van de goden zijn onherkenbaar. De rechterarm van Jupiter is omhoog gericht. In de hand is een gat te zien. Hier zou de bliksemflits, apart gefabriceerd van vermoedelijk brons of ijzer, zijn gehouden.
Uit: Coulston, J.C., 1988. Hadrian's wall, west of the North Tyne, and Carlisle. Oxford: Oxford University Press. Nr.34, plaat 9.
146
7. Jupiter en de geit van Kreta
Engeland
30.Titel: Intaglio Materiaal: Onyx Datering: 2e eeuw
Herkomst: Colchester, Essex
Beschrijving: Zegel van een zilveren ring met Jupiter die de geit van Kreta voedt. In de
rechterhand houdt de godheid zijn bliksemflits. De mantel bedekt zijn onderlichaam. De geit staat op haar achterbenen en reikt naar voedsel dat de god uitreikt.
147
II. Georiëntaliseerde Jupiter – 31 t/m 46
1. Jupiter Dolichenus
Engeland
31.
Titel: Fragmenten van een altaarsteen Materiaal: Lokaal rood zandsteen Datering: 142-210 n.Chr.
Herkomst: Croy Hill, Durbartonshire, Romeins fort
Beschrijving: Twee fragmenten van één altaarsteen. Het ene fragment toont de torso van Jupiter Dolichenus, met cuirass. Het andere toont een deel van de inscriptie en het achterwerk van een viervoeter.
Uit: Keppie, L.J.F. en Arnold, B.J., 1984. Scotland. Oxford: Oxford University Press, nr.88, plaat 25.
148
32.
Titel: Altaarsteen Materiaal: Steen Datering: 3e eeuw
Herkomst: Vindolanda, Romeins fort
Beschrijving: Altaarsteen met aan de ene zijde Jupiter Dolichenus afgebeeld, staande op een stier en met in de ene hand een bliksemflits en in de hand een (deel van) een bijl.
149
Rijnland
33. Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: BonnBeschrijving: Bronzen beeldje van Jupiter Dolichenus van 7 cm groot. Herkenbaar zijn de cuirass, de Phrygische helm en de bliksemflits.
Uit: Menzel, H., 1986. Die Römischen Bronzen aus Deutschland – III Bonn 1 & 2. Mainz: Philipp von Zabern, nr.5, plaat 2.
150 34. Titel: Votieftablet Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Heddernheim
Beschrijving: Bronzen votieftablet met afbeeldingen van Serapis, de Zonnegod en de Maangod Uit: Speidel, M.P., 1978. The Religion of Jupiter Dolichenus in the Roman Army. Leiden: E.J. Brill, afb.7, plaat VII.
151 35. Titel: Votieftablet Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Heddernheim
Beschrijving: Bronzen votieftablet met afbeeldingen van Jupiter Dolichenus staande op een stier, de Zonnegod, busten van de Zonne- en Maangod, Jupiter Dolichena staande op een vaars, en de
Dioskuren.
Uit: Speidel, M.P., 1978. The Religion of Jupiter Dolichenus in the Roman Army. Leiden: E.J. Brill, afb.7, plaat VII.
152
2. Jupiter Serapis
Engeland
36. Titel: Masker Materiaal: Brons Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Felmingham HallBeschrijving: Bronzen masker van Jupiter Serapis, met halve maan en zonnestralen. Hoogte 5,5 cm.
Uit: Green, M.J., 1976. A Corpus of Religious Material from the Civilian Areas of Roman Britain. Oxford: British Archaeological Reports, pp. 305, plaat XXIId.
37.
Titel: Intaglio Materiaal: Carneool Datering: 3e eeuw
Herkomst: Chesterholm, Northumberland
Beschrijving: Carneool met getroonde Jupiter Serapis, met brandend altaar. Op zijn hoofd draagt de god een calathos.
Uit: Henig, M., 1974. A Corpus of Roman Engraved Gemstones from British Sites. Oxford: British Archaeological Reports, plaat XII.
153 38.
Titel: Gem in een ijzeren ring Materiaal: Sardonyx
Datering: 3e eeuw
Herkomst: Beckford, Gloucestershire
Beschrijving: Sardonyx met adelaar tussen twee standaarden en hoofd van Jupiter Serapis. Uit: Henig, M., 1974. A Corpus of Roman Engraved Gemstones from British Sites. Oxford: British Archaeological Reports, plaat XII.
Rijnland
39.Titel: Intaglio Materiaal: Glas pasta Datering: Begin 2e eeuw Herkomst: Zuid-Nederland
Beschrijving: Intaglio met een getroonde Jupiter Serapis, scepter in de linkerhand en Cerberus afgebeeld aan de voet van Jupiter Serapis.
Uit: Maaskant-Kleibrink, M., 1986. The Engraved Gems – Roman and Non-Roman. Descriptions
of the Collections in the Rijksmuseum G.M. Kam at Nijmegen. Nijmegen: Rijksmuseum G.M.
154 40.
Titel: Fries op een pijler van een Romeinse brug Materiaal: Steen
Datering: Rond 250 n.Chr. Herkomst: Mainz
Beschrijving: Reliëf op een fries van een pijler van een Romeinse brug met hierop binnen een cirkel de voorzijde van Jupiter Serapis afgebeeld. Op zijn hoofd draagt hij een calathos. Hoogte 89 cm., breedte 115 cm., diameter 33 cm.
Uit: Selzer, W. et al., 1988. Römische Steindenkmäler – Mainz in Römischer Zeit. Mainz: Philipp von Zabern, pp.211.
155
3. Jupiter Ammon
Engeland
41. Titel: Potscherf Materiaal: Aardewerk Datering: 2e/3e eeuwHerkomst: Canterbury, gevonden in een pottenbakkersoven. Beschrijving: Hoofd van Jupiter Ammon afgebeeld op aardewerk.
Uit: Green M.J., 1976. A Corpus of Religious Material from the Civilian Areas of Roman Britain. In: British Archaeological Reports 24, pp. 307, plaat XXIIIa.
42.
Titel: Intaglio Materiaal: Sardonyx Datering: Begin 2e eeuw Herkomst: York
Beschrijving: Hoofd van Jupiter Ammon op een sardonyx. Vermoedelijk gefabriceerd in een mediterrane werkplaats.
Uit: Henig, M., 1974. A Corpus of Roman Engraved Gemstones from British Sites. Oxford: British Archaeological Reports, plaat XII.
156 43.
Titel: Draagsteen
Materiaal: Lokaal zandsteen Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Corbridge, Romeins fort
Beschrijving: Draagsteen met hoofd van Jupiter Ammon, hoogte 27.5 cm, breedte 35,5 cm. Uit: Philips, E.J., 1977. Corbridge, Hadrian's Wall east of the North Tyne. Oxford: Oxford University Press, nr.50, plaat 14.
Rijnland
44.Titel: Figurine Materiaal: Brons Datering: 2e eeuw
Herkomst: Vermoedelijk Xanten
Beschrijving: Herme van Jupiter Ammon.
Uit: Menzel, H., 1986. Die Römischen Bronzen aus Deutschland – III Bonn 1 & 2. Mainz: Philipp von Zabern, nr.6, plaat 2.
157 45.
Titel: Kop van Jupiter Ammon Materiaal: Terracotta
Datering: 2e/3e eeuw Herkomst: Woerden
Beschrijving: Zandstenen hoofd van Jupiter Ammon, gevonden in het Romeinse fort Laurum. Uit: http://www.livius.org/a/holland/woerden/jupiter-ammon_woerden_mus.JPG.
158
4. Jupiter Heliopolitanus
Engeland
46. Titel: Gem Materiaal: Sardonyx Datering: 2e eeuw Herkomst: CorbridgeBeschrijving: Gem met Jupiter Heliopolitanus afgebeeld met zijn achterkant. Hij draagt een
calathos op zijn hoofd en heeft een zweep in de linkerhand en een maïskolf in de rechterhand. Hij
wordt bijgestaan door twee stieren.
Uit: Henig, M., 1974. A Corpus of Roman Engraved Gemstones from British Sites. Oxford: British Archaeological Reports, plaat XII.
159
III. Keltische Jupiter – 47 t/m 50
1. Jupiter Taranis
Engeland
47.
Titel: Top van een scepter Materiaal: Brons
Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Willingham Fen, Cambridgeshire
Beschrijving: Bronzen scepter met hierop een naakte Jupiter Taranis, een wiel, een adelaarsvleugel en dolfijn.
Uit: Green, M.J., 1976. A Corpus of Religious Material from the Civilian Areas of Roman Britain. Oxford: British Archaeological Reports, pp.280, plaat X.
160 48.
Titel: Kop van Jupiter Taranis Materiaal: Brons
Datering: 2e/3e eeuw
Herkomst: Felmingham Hall, Norfolk
Beschrijving: Bronzen hoofd van Jupiter Taranis, met holle ogen, 15 cm. groot. Uit: Henig, M., 1995. Religion in Roman Britain. Londen: B.T. Batsford, pp.143.
161
Rijnland
49.
Titel: Deel van een viergodensteen van een Jupiterzuil