Hoofdstuk 7 De toepassing van de ordonnantie
7.1 Jette
Jette heeft dezelfde coalitie als in 2012, die bestaat uit de Lijst van de Burgemeester (CD&V-cdH), Ecolo-Groen en MR-open Vld. Jette telde in 2018 52201 inwoners (Bevolkingscijfers, 2018) waardoor de gemeente acht schepenen mocht aanduiden. Daarbij heeft Jette geen gebruik gemaakt van artikel 279 van de Nieuwe Gemeentewet23. Volgens artikel vier, paragraaf één van de ordonnantie moet Jette uit vier vrouwelijke en vier mannelijke schepenen bestaan. Met de schepenen Claire
Vandevivere (cdH), Nathalie De Swaef (Ecolo-Groen) en Shirley Doyen24 (MR), zijn drie van de acht schepenmandaten door een vrouw ingevuld. De pariteit in Jette is niet bereikt.
Om de 1/3 verhouding te bepalen, kan gebruik gemaakt worden van twee mogelijkheden, namelijk de OCMW-voorzitter in de berekening meenemen en de eerst verkozen schepen van de
minderheidstalengroep niet meetellen. Beiden mandaten worden door een vrouw uitgevoerd. Jette telt 9 uitvoerende mandaten plus een OCMW-voorzitter. 1/3 van tien is 3,33 waardoor er in totaal drie vrouwelijke leden aanwezig moeten zijn. Jette telt drie vrouwelijke schepenen en één
vrouwelijke OCMW-voorzitter.
Tabel 3 De 1/3 verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Jette25
FUNCTIE AANTAL BEVOLKING 5220126 AANTAL SCHEPENEN 8 BURGEMEESTER 1 OCMW-VOORZITTER 1 TOTAAL COLLEGE 10 1/3 VERHOUDING 3,33
23 Dit artikel zorgt ervoor dat een gemeente een extra schepen kan aanduiden.
24 Shirley Doyen is tijdens het schrijven van de thesis afgetreden en vervangen door Jennifer Gesquiere (MR) (JP, 2020).
25Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door Gemeente jette., (2018). Geraadpleegd van
http://www.jette.irisnet.be/nl/mijn-gemeente/het-college
TOTAAL AANTAL VROUWEN 4
TOTAAL AANTAL VROUWELIJKE SCHEPENEN 3
Om te vermijden dat, zoals vaak, de kleinste partij verantwoordelijk is om vrouwen te leveren, heeft Jette in het meerderheidsakkoord ingeschreven dat elke partij, bij een even getal, evenveel vrouwen als mannen naar voren moest schuiven. Hierdoor is elke partij verantwoordelijk om voldoende vrouwen naar voren te schuiven. Mevrouw Vandevivere is schepen van Gelijke Kansen en de vrouwelijke vertegenwoordiging ligt haar dus nauw aan het hart. Ze is dan ook tevreden dat de man- vrouw verdeling in het meerderheidsakkoord opgepakt is.
De ambitie om pariteit binnen het schepencollege te bereiken verschilt jammer genoeg van de praktijk. Terwijl Mevrouw Vandevivere de toepassing van de ordonnantie in haar volle draagwijdte wou toepassen, is het juist haar partij die ervoor heeft gezorgd dat er geen pariteit binnen het college bereikt is. Haar partij, namelijk de Lijst van de Burgemeester, had vier schepenmandaten te verdelen. Alleen mevrouw Vandevivere is een vrouw. De partij heeft dit mankement volgens haar rechtgetrokken doordat de OCMW-voorzitter ook een vrouw is. Zowel MR-pen Vld als Ecolo-Groen, de partij van meneer Van Nuffel, heeft één man en één vrouw als schepen aangeduid.
In principe heeft de Lijst van de Burgemeester één vrouwelijke schepen te weinig geleverd om een perfect evenwicht te bereiken. Hier zien we al meteen het verschil tussen droom en daad. Volgens meneer Van Nuffel27 is dit omdat de Lijst van de Burgemeester uit enkele ‘historische mannen’ bestaat. Hiermee bedoelt hij enkele mannelijke figuren, zoals de burgemeester, die al legislaturen lang meegaan. Deze mannelijke figuren zijn populair en een schepencollege zonder hen is moeilijk in te beelden.
7.2 Anderlecht
Anderlecht telde in 2018 118382 inwoners (Bevolkingscijfers, 2018) waardoor de gemeente een totaal van negen schepenmandaten mocht verdelen. In Anderlecht bestaat de coalitie uit PS-sp.a- cdH, Ecolo-Groen en DéFI. Het schepencollege bestaat uit tien schepenfuncties, dit omdat Anderlecht van een extra schepen28 gebruik maakt. Anderlecht bestaat uit één mannelijke burgemeester, vijf mannelijke en vijf vrouwelijke schepenen en één mannelijke OCMW-voorzitter.
27 De moedertaal van Meneer Van Nuffel is Frans, maar hij heeft het interview in het Nederlands gegeven. 28 Het gaat over de toepassing van artikel 279 van de Nieuwe Gemeentewet
Tabel 4 De paritaire verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Anderlecht29
FUNCTIE AANTAL
BEVOLKING 11838230
AANTAL SCHEPENEN 9 + extra schepen
AANTAL VROUWEN 5
AANTAL MANNEN 5
MANNELIJKE BURGEMEESTER 1
TOTALE COLLEGE 11
TOTALE AANTAL VROUWELIJKE SCHEPENEN 5
Mevrouw Roex vertelt tijdens het interview dat de pariteit bereikt is. Ze voegt hieraan toe dat dit geen eenvoudige oefening was. De toepassing van het ritssysteem vindt zij persoonlijk makkelijker dan pariteit binnen het college. Dit omdat er enerzijds een akkoord tussen de partijen moet zijn en anderzijds omdat het gaat over een klein aantal te verdelen mandaten. In Anderlecht was het eerder toeval dat er pariteit was, maar het risico dat er te veel vrouwen zouden zijn, was eveneens
aanwezig.
Mevrouw Roex vertelt dat als Ecolo-Groen twee vrouwen had aangeduid in plaats van een man en een vrouw, Anderlecht geen pariteit zou gehad hebben. Dan moesten ze ervoor zorgen dat er minimum 1/3 mannelijke schepenen in het college aanwezig waren. De 1/3 regel is voor haar een goede zaak omwille van de flexibiliteit. Ondanks het feit dat de vrouwelijke vertegenwoordiging in Anderlecht groot is, blijven partijen bang van pariteit en wordt de verplichting om de helft vrouwen aan te duiden als een beperking ervaren.
7.3 Schaarbeek
Schaarbeek zette een grote stap richting pariteit. In de vorige legislatuur was er slechts één vrouwelijke schepen, namelijk mevrouw Byttebier. De coalitie van 2018 bestaat uit DéFI of de Lijst van de Burgemeester en Ecolo-Groen. In principe is meneer Clerfayt burgemeester, maar deze is, als lid van de gewestregering, verhinderd. Hierdoor is mevrouw Jodogne waarnemende burgemeester. Schaarbeek mag negen schepenmandaten invullen. Daarnaast telt Schaarbeek één extra
schepenambt omwille van de taalakkoorden31. Een schepencollege dat uit tien schepenambten bestaat zou in principe vijf vrouwen moeten tellen. Schaarbeek telt vier vrouwelijke schepenen waardoor er geen pariteit is.
29 Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door Gemeentebestuur Anderlecht., (2020). Geraadpleegd van
https://www.anderlecht.be/index.php/nl/samenstelling
30 Herdrukt van Bevolkingscijfers.be, (2018). Geraadpleegd van http://www.bevolkingscijfers.be/index.html#gemeentenlijst 31 Het gaat over de toepassing van artikel 279 van de Nieuwe Gemeentewet
Tabel 5 De 1/3 verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Schaarbeek32
FUNCTIE AANTAL
BEVOLKING 13301033
AANTAL SCHEPENEN 9 + extra schepen
BURGEMEESTER +1
OCMW-VOORZITTER +1
TOTAAL COLLEGE 12
1/3 VERHOUDING 4
AANTAL VROUWEN 6
AANTAL VROUWELIJKE SCHEPEN 4
Paragraaf twee van artikel vier is dus van toepassing. Schaarbeek heeft tien schepenambten, één burgemeester en één OCMW-voorzitter. Hierdoor ligt het totaal op twaalf ambten waarvan er minimum vier door een vrouw ingevuld moet worden. Mevrouw Byttebier is de eerst verkozen Nederlandstalige schepenen, waardoor zij in principe uit de berekening mag gehouden worden. Aangezien mevrouw Byttebier een vrouw is, heeft Schaarbeek enkel gebruik gemaakt van de eerstgenoemde uitzondering, nl. de OCMW-voorzitter.
Voor de partij van mevrouw Byttebier was het geen probleem om evenveel vrouwen als mannen naar voren te schuiven. Ecolo-Groen mocht vier mandaten invullen en duidde twee mannen en twee vrouwen aan. Ook bij de vorige legislatuur, voegt ze toe, hadden ze al met de pariteit rekening gehouden. Toen had Ecolo-Groen recht op twee schepenen en hadden ze een vrouw en een man aangeduid. De partij van de burgemeester, namelijk DéFI, schoof drie vrouwen en vier mannen naar voren. Schepen Lorenzino van DéFI stelt dat we ons niet mogen blindstaren op de pariteit. Als er geen pariteit bereikt kan worden, dan is er nog het 1/3 principe en dat is eveneens goed. Het is volgens haar handig om dit als terugvalpositie achter de hand te hebben. Mevrouw Lorenzino vertelt dat Schaarbeek een perfecte pariteit heeft doordat ze van de uitzondering van de OCMW-voorzitter gebruik hebben gemaakt. Hierbij telt ze niet enkel de vrouwelijke OCMW-voorzitter, maar ook burgemeester erbij, wat het aantal vrouwen op 6 brengt op een totaal van 12 mandaten.
7.4 Etterbeek
De situatie in Etterbeek is ingewikkeld. De coalitie in Etterbeek bestaat uit MR, Ecolo-Groen en PS- sp.a. Met een bevolkingsaantal van 47786 (Bevolkingscijfers, 2018) in 2018 mocht Etterbeek zeven schepenambten verdelen. Daarnaast maakt Etterbeek gebruik van artikel 279 van de Nieuwe
32 Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door Gemeente Schaarbeek., (2018). Geraadpleegd van
https://www.1030.be/nl/administratie-politiek/politieke-leven/verkozenen/college
Gemeentewet. In totaal zijn er acht schepenen waarvan drie door een vrouw worden ingevuld. Dit betekent dat Etterbeek geen pariteit heeft, maar een 1/3 verhouding.
Tabel 6 De 1/3 verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Etterbeek34
FUNCTIE AANTAL
BEVOLKING 4778635
AANTAL SCHEPENEN 7
BURGEMEESTER +1
SCHEPEN DIE TOT DE
MINDERHEIDSTAALGROEP BEHOORT
-1
TOTAAL COLLEGE 7 leden
1/3 VERHOUDING 2,33
TOTAAL AANTAL VROUWEN 3
TOTAAL AANTAL VROUWELIJKE SCHEPEN 3
Bij de oorspronkelijke samenstelling maakte Etterbeek niet meteen gebruik van de mogelijkheid om een Lombardschepen aan te duiden. Het schepencollege van Etterbeek bestond, meteen na de verkiezingen, uit één mannelijke burgemeester, zeven schepenen waarvan twee vrouwelijke, en één mannelijke OCMW-voorzitter. Etterbeek maakt vanzelfsprekend geen gebruik van de uitzondering om de OCMW-voorzitter erbij te tellen want dit is een man. Aangezien er op acht mandaten maar twee vrouwen zijn, komt Etterbeek een vrouw te kort om aan de 1/3 te voldoen. Etterbeek besliste om toch een lombardschepen aan te duiden, waardoor het totaal op acht schepenen komt, maar deze is een man en dus beslissen ze hem niet te laten meetellen. Wat wel helpt is het feit dat meneer Madrane, die minister in de Franse Gemeenschapsregering en parlementsvoorzitter in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement als schepen verhinderd is en vervangen dient te worden.
Er zijn vandaag drie vrouwelijke schepen in Etterbeek, waardoor het minimum van 1/3 bereikt wordt. Toch haalt de oppositie aan dat de ordonnantie niet correct is toegepast. Dit omdat het college slechts twee vrouwen en geen drie bevatte op het ogenblik dat meneer Madrane nog niet was vervangen door een vrouw. Volgens meneer Jellema heeft de oppositie uiteindelijk geen beroep aangetekend, maar heeft ze dit wel overwogen.
De heer Jellema stelt tijdens het interview dat afgesproken was dat elke coalitiepartij minimum één vrouw moest leveren. Voor zijn eigen partij, namelijk Ecolo-Groen, was dit niet moeilijk. Elke voorgaande legislatuur was de lijsttrekker van Ecolo-Groen een vrouw. De PS-sp.a had geen
vrouwelijke verkozenen, waardoor ze aanvankelijk geen vrouwen konden leveren. Dit gebeurde pas toen meneer Madrane ontslag nam en vervangen werd door een vrouw. Ecolo-Groen heeft één vrouw en twee mannen aangeduid. De MR heeft één vrouw en drie mannen geleverd. Zelfs vier mannen als je de OCMW-voorzitter erbij telt.
34 Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door Gemeentebestuur Etterbeek., (2018). Geraadpleegd van
https://www.etterbeek.be/uw-verkozenen/het-college
De vraag is of DéFI gelijk had en Etterbeek weldegelijk een vrouw te weinig had op het moment van de samenstelling van het schepencollege. Volgens de heer Jellema is dit voer voor juristen.
7.5 Sint-Agatha-Berchem
De coalitie in Sint-Agatha-Berchem bestaat uit PS-sp.a, Ecolo-Groen en de Lijst van de Burgemeester, namelijk cdH-CD&V. Omdat Sint-Agatha-Berchem in 2018 24830 inwoners (Bevolkingscijfers, 2018) telde, mocht de gemeente zes schepenen aanduiden. Sint-Agatha-Berchem maakt gebruik van de extra schepen die de minderheidstalengroep vertegenwoordigt. Het schepencollege bestaat uit drie vrouwelijke schepen. Hierdoor bereikt de gemeente in principe pariteit.
Tabel 7 De paritaire verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Sint-Agatha-Berchem36
FUNCTIE AANTAL
BEVOLKING 2483037
AANTAL SCHEPENEN 6 + extra schepen
AANTAL VROUWEN 3
AANTAL MANNEN 4
MANNELIJKE BURGEMEESTER 1
TOTALE COLLEGE 8
TOTALE AANTAL VROUWEN 3
Mevrouw Vanden Bremt bevestigt dat er drie vrouwen op zeven schepenen zijn. Wanneer de eerste paragraaf van artikel vier toegepast wordt, dan moet de burgemeester niet meegerekend worden. waardoor Sint-Agatha-Berchem in principe pariteit heeft. Omdat het over een oneven getal gaat en de burgemeester een man is, is dit niet zo duidelijk. Terwijl mevrouw Vanden Bremt zegt dat ze pariteit hebben, betwijfelt mevrouw van den Broucke dit omdat zij de burgemeester erbij telt en dus op drie vrouwen op een totaal van acht personen uitkomt. Maar de burgemeester moet enkel bij toepassing van de tweede paragraaf erbij geteld worden. De gemeente heeft dus weldegelijk pariteit.
36 Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door G1 be-Web & Graphic Strategy., (2020). Geraadpleegd van
https://berchem.brussels/nl/sint-agatha-berchem/politieke-leven/het-college-van-burgemeester-en-schepenen_new/
7.6 Brussel Stad
In Brussel stad werd na de verkiezingen een coalitie van PS, sp.a, DéFI en Ecolo-Groen gevormd. In 2018 telde Brussel Stad 179277 inwoners (Bevolkingscijfers, 2018) en had recht op negen schepenen. Daarnaast koos de meerderheid ervoor een extra schepen aan te duiden. Om pariteit te bereiken moeten er vijf vrouwelijke en vijf mannelijke schepenen zetelen. Brussel Stad telt vier vrouwelijke en zes mannelijke schepenen.
Het uitvoerende niveau bestaat uit één mannelijke burgemeester, negen schepenen waarvan vier vrouwen, één mannelijke Nederlandstalige schepen en één vrouwelijke OCMW-voorzitter. Als we paragraaf twee van artikel vier toepassen en de eerst verkozene Nederlandstalige schepen aftrekken en de OCMW-voorzitter toevoegen, dan komen we op een totaal van tien personen waarvan vijf mandaten door een vrouw worden uitgevoerd.
Tabel 8 De 1/3 verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Brussel Stad38
FUNCTIE AANTAL
BEVOLKING 17927739
AANTAL SCHEPENEN 9
BURGEMEESTER +1
OCMW-VOORZITTER +1
SCHEPEN TOT MINDERHEIDSTAALGROEP -1
TOTAAL COLLEGE 10 leden
1/3 VERHOUDING 3, 33
TOTAAL AANTAL VROUWEN 5
TOTAAL AANTAL VROUWELIJKE 4
Mevrouw Persoons, de enige verkozene voor de partij sp.a, zegt dat Brussel Stad, ook vroeger al, pariteit nastreeft, weliswaar met de OCMW-voorzitter erbij. In de vorige legislatuur was er een gelijke verdeling van mannen en vrouwen. Specifiek voor Brussel Stad vinden de partijen het normaal om evenveel vrouwen als mannen naar voren te schuiven. Wat een verschil in mentaliteit is ten opzichte van sommige gemeenten. Bij de partij DéFI was enkel één man verkozen waardoor sp.a en DéFI elkaar in evenwicht houden. De PS had vier schepenambten in te vullen en stelde twee vrouwen en twee mannen voor. Het is bij Ecolo-Groen dat het evenwicht zoek is. Ecolo-Groen heeft drie mannelijke en één vrouwelijke schepen. Mevrouw Persoons zegt dat dit in zekere mate bekritiseerd werd. Het is immers Ecolo-Groen die aan de basis van de ordonnantie staat. Bovendien was er bij de groenen een tweede vrouw rechtstreeks verkozen, maar toch heeft deze plaats moeten maken voor een onrechtstreekse mannelijke verkozene. Het is duidelijk een gevoelig punt.
38 Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door I-CITY., (2016). Geraadpleegd van https://www.brussel.be/college-
van-burgemeester-en-schepenen
7.7 Oudergem
Oudergem schrijft een heel ander verhaal. In Anderlecht was al sprake van een mogelijk overgewicht aan vrouwen, maar in Oudergem zijn de uitzonderingen toegepast om een minimum van 1/3
mannen te bereiken. Dit is een uitzonderlijke situatie.
Tabel 9 de 1/3 verdeling van het College van Burgemeester en Schepenen van Oudergem40
FUNCTIE AANTAL
BEVOLKING 3374041
AANTAL SCHEPENEN 7
BURGEMEESTER +1
OCMW-VOORZITTER +1
SCHEPEN VAN DE MINDERHEIDSTAALGROEP -1
TOTAAL COLLEGE 8 leden
1/3 VERHOUDING 2, 66
TOTAAL AANTAL MANNEN 4
TOTAAL AANTAL MANNELIJKE SCHEPEN 2
Oudergem heeft een coalitie tussen DéFI en Ecolo-Groen. DéFI heeft een absolute meerderheid, maar wou toch een coalitie vormen met de groenen omdat deze een goede uitslag hadden. Op deze manier wilt DéFI aantonen dat ze naar de inwoners luistert. Wat ongetwijfeld ook meespeelde is het feit dat Ecolo-Groen de enige Nederlandstalige verkozene had. Het schepencollege bestaat uit twee leden van Ecolo-Groen en de rest wordt aangevuld door DéFI. Mevrouw Jorens, van Ecolo-Groen, kon mij dus niet zeggen of DéFI bewust een mannelijke OCMW-Voorzitter had aangeduid. Daarom was het interview met mevrouw De Vos belangrijk. Zij bevestigde dat er bewust voor een mannelijke OCMW-voorzitter is gekozen om het overgewicht aan vrouwen recht te trekken. Ecolo-Groen heeft twee vrouwelijke kandidaten naar voren geschoven, daar is nooit kritiek op gekomen. Mevrouw Jorens was de derde verkozene, maar omdat zij de enige Nederlandstalige verkozene was, werd zij direct naar voren geschoven.
Oudergem mag zeven schepenen aanduiden. Daarnaast maakt de gemeente gebruik van een extra schepen, die deel uitmaakt van de minderheidstalengroep. Om pariteit te bereiken moeten er vier mannen en vier vrouwen zijn. Het schepencollege telt maar twee mannen. Oudergem moet dus overschakelen naar de tweede paragraaf en de 1/3 verhoudig is bij deze van toepassing. Oudergem telt één burgemeester, vijf vrouwelijke en twee mannelijke schepenen, één mannelijke OCMW- voorzitter en één vrouwelijke Nederlandstalige schepenen. De Nederlandstalige schepen mag van het totaal afgetrokken worden en 1/3 van acht is 2,66. Hierdoor moeten drie uitvoerende mandaten
40 Aangepast van College van Burgemeester en Schepenen, door Gemeente Oudergem., (2020). Geraadpleegd van
https://www.oudergem.be/het-college-van-burgemeester-en-schepenen#page
naar een man gaan. Er is één mannelijke OCMW-voorzitter en er zijn twee mannelijke schepenen. Ook de burgemeester is een man.