NB: Dit interview is niet opgenomen, de antwoorden zijn aan de hand van de aantekeningen in de eigen woorden van de auteur verwoord.
Om welke redenen trouwen agrariërs op huwelijkse voorwaarden?
Agrariërs trouwen op huwelijkse voorwaarden om een aantal redenen die per paar kunnen verschillen. Wat bij agrariërs een belangrijke reden is, is om het familievermogen te beschermen tegen externen. Als ik een cliënt aan tafel heb mak ik hier wel eens een tekening van zoals hieronder te zien is. Een ondernemer die gaat trouwen zit eerst vaak nog met zijn ouders in het bedrijf. Het bedrijf is en voelt dan als eigendom van het gezin zoals in de afbeelding in rood is weergegeven. Het voelt
daarom voor de ondernemer als vanzelfsprekend dat het bedrijf bij scheiding eigendom blijft van dit gezin. Door huwelijkse voorwaarden op te stellen kan het bedrijf beschermd worden voor de partner. Andersom worden huwelijkse voorwaarden ook opgesteld voor de bescherming van de niet- ondernemende partner. Als er schulden in de onderneming zitten kan doordat de onderneming tot het privévermogen van de ondernemer behoort de schuldeiser geen aanspraak maken op de privégoederen van de echtgenoot.
Ook het voorkomen van zeggenschap van de niet-ondernemende partner wordt regelmatig als reden gebruikt om op huwelijkse voorwaarden te trouwen. Zo vinden de ouders van de ondernemer het vaak ook niet prettig om de partner mee te laten beslissen in het bedrijf.
Tot slot is het bedrijf vaak verkregen met fiscale voordelen die privé dienen te blijven.
Kunt u het proces beschrijven dat een paar doorloopt bij het opstellen van huwelijkse voorwaarden?
De cliënten komen binnen en vervolgens laat ik ze eerst vertellen waar ze voor komen. Meestal hebben ze al redelijk in beeld wat ze willen en kan ik door het stellen van vragen vaststellen een akte opstellen dat voldoet aan de eisen van de cliënten. Hierbij informeer ik ze over alle mogelijkheden die er zijn en welke consequenties eraan zitten. Uiteindelijk is het aan de cliënten zelf om te oordelen wat ze willen. Dit wordt op papier gezet in begrijpelijke taal en de cliënten kunnen hier dan over nadenken en tot een besluit komen.
Wat belangrijk is, is dat er goed geluisterd wordt naar wat de cliënten willen. Het is nog wel eens zo dat de accountant of de ouders zich met de huwelijkse voorwaarden bemoeien waardoor de wens van de partners niet goed naar voren komt. Dit moet je als notaris voorkomen.
Waar let u extra op bij het maken van huwelijkse voorwaarden voor agrarische ondernemers?
Dit zijn de aspecten die bij de eerste vraag genoemd zijn. Agrarische ondernemingen zijn vrijwel altijd
familiebedrijven die al generaties lang bestaan. Hierdoor zit er veel emotionele waarde aan het bedrijf. Zoals in de tekening te zien is, zit de ondernemer die gaat trouwen als het ware in twee gezinnen. Eerst is hij vooral gericht op het gezin waar hij uit komt. Vaak is het zo dat de onderneming in de eerste jaren van het huwelijk nog erg voelt als de onderneming van zíjn familie. Als na een aantal jaren de partner wat meer mee werkt in de onderneming en ze kinderen krijgen is het vaak zo dat de onderneming voelt als eigendom van zijn huidige zelf gestichte gezin zoals in het blauw omcirkeld is in de afbeelding. Die overgang zorgt ervoor dat de huwelijkse voorwaarden waarschijnlijk ook anders ingericht zullen moeten worden.
Tevens is het vaak zo dat de niet-ondernemende partner vrijwel geen vermogen op kan bouwen. Er wordt meestal gewoon in de woning gewoond die bij het bedrijf hoort. Als de ondernemer overlijdt dan is het het recht van de vrouw om in de woning te blijven wonen. Dit is vaak niet de wens van de familie van de overledene.
Om toch een vermogen toe te kennen aan de weduw(e) kan er gekozen worden om een levensverzekering aan te gaan waarbij in de huwelijkse voorwaarden bepaald wordt dat de partner de uitkering krijgt bij het
overlijden van de verzekerde.
Laten agrariërs de waarde van het bedrijf bij aanvang van het huwelijk berekenen en opnemen in de akte?
Nee.
Welke rol speelt een eventueel faillissement bij het opstellen van huwelijkse voorwaarden?
Bij een faillissement is het erg belangrijk om de vermogens gescheiden te houden. In de praktijk is dit erg moeilijk om dit daadwerkelijk te doen. De vermogens lopen vaak door elkaar en dat maakt dat de niet- ondernemende partner bij faillissement moeilijk aan kan tonen welke goederen tot hem/haar behoren waardoor ze in het faillissement zullen vallen.
Hoe kan de aansprakelijkheid van de niet-ondernemende partner verkleind worden?
De aansprakelijkheid van de niet-ondernemende partner kan verkleind worden door niet mee te tekenen voor hypotheken. Daarnaast kan de partner beschermd worden voor de schulden door de schulden tot het
privévermogen van de andere partner te laten behoren en de vermogens goed gescheiden te houden.
Wat verandert er in de praktijk door het nieuwe huwelijksvermogensrecht per 1 januari 2018?
Er zullen nu drie vermogens gescheiden gehouden moeten worden, wat in de praktijk moeilijk is en het er niet duidelijker op maakt. Ik was niet voor het nieuwe huwelijksvermogensrecht en met mij vele andere notarissen. De ondernemer moet na de wetswijziging goed opletten of de nieuwe standaard huwelijksvermogensrecht wel past bij wat hij wil. Vaak kom je er tijdens een gesprek achter dat er een aantal voorwaarden zijn die de ondernemer helemaal niet dient te hebben en die dus in de akte anders omschreven of aangepast worden. De Ondernemer zal daarvoor alsnog naar de notaris moeten. Men mag er niet zomaar vanuit gaan dat doordat de standaard nu huwelijkse voorwaarde is men hier verder niet meer naar om hoeft te kijken.
Welke aspecten zijn hierin vooral voor de agrariër van belang?
Bij de agrariër let je vooral op de begrippen inkomens. Dit begrip kan op verschillende manieren
geïnterpreteerd worden en dient dus in de akte op precieze wijze omschreven te worden. Omdat agrariërs vaak verschillende soorten inkomens hebben is niet altijd duidelijk welke inkomens wel of niet verrekend dienen te worden. Een voorbeeld hiervan zijn de fosfaatrechten, zijn die verkregen waardes een inkomen dat de ondernemer wilt verrekenen met zijn partner of niet? Dit moet duidelijk gemaakt worden in de akte. Tevens is er bij de agrarische huwelijkse voorwaarden vaak sprake van een meewerkende partner die een redelijke vergoeding dient te krijgen voor de inbreng van kennis, vaardigheden en arbeid. Ook hier moet goed omschreven worden wat deze vergoeding inhoudt. De meewerkvergoeding in de huwelijkse voorwaarden is echter niet nodig als de partner in de vof of in de maatschap zit. De maatschapsakte gaat voor de huwelijkse voorwaarden.
Wat is volgens u de rol van de accountant omtrent het huwelijksvermogensrecht van agrarische ondernemers?
Accountant hebben over het algemeen een goede inzage in het bedrijf. Ze kennen hun klanten en zijn op de hoogte van actualiteiten rond de onderneming. Hierdoor kunnen ze op tijd aangeven wat er ondernomen moet worden als ze weten of ze gaan trouwen of bijvoorbeeld een bedrijf overnemen of in de maatschap treden. Ze spreken hun klanten regelmatig voor het jaarrapport en kunnen deze punten oppikken. Het is hierbij belangrijk
moeten hiervoor wel een beetje basiskennis hebben van het huwelijksvermogensrecht, maar hoeven in principe enkel de signalen op te pikken en hier wat mee doen door de klant en specialist te attenderen.
Kunt u aspecten van het advies van de accountant benoemen die volgens u verbeterd/anders kunnen?
Het is belangrijk om tijdig aan te geven dat de klant naar de notaris moet om huwelijkse voorwaarden op te stellen. Ik merk dat mensen vaak vrij laat een afspraak maken. Als de accountant hier sneller werk van zou maken zou dit een verbetering zijn.
Hoe ziet volgens u de beste samenwerking eruit tussen de accountant en de notaris?
Er is niet een structurele samenwerking, wanneer accountants klanten hebben die ook al klant bij ons zijn is het vanzelfsprekend dat ze die cliënten voor de huwelijkse voorwaarden ook naar ons sturen. Bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden hebben we contact met de accountant.