Naam geïnterviewde: Renate Heppener, werkzaam bij Gemeente Amsterdam Naam interviewer: Tanja Tubben
Datum: 8 mei 2018
Tanja Tubben: Eerst een beetje een algemene vraag. Zou je een beetje kunnen vertellen over de rol van de gemeente in Buiksloterham?
Renate Heppener: Buiksloterham is een transformatiegebied. Het was vroeger industrie en nu woon- werkgebied en het ontwikkeld zich ook zo verder. En Amsterdam heeft daar een team op zitten dat de gebiedsontwikkeling managet. Dat betekent dat er deels in Buiksloterham eigendom van de gemeente is. Dat is grond die wij nog kunnen uitgeven. Dat zijn vrije kavels. En deels zijn het particuliere kavels, dat zijn particuliere eigenaren die een eigen grondpositie hebben. Bijvoorbeeld een erfpachtcontract hebben of eigen grond hebben en die kunnen daar zelf ontwikkelingen doen. Van oudsher is er natuurlijk van alles gebeurd. Vroeger was het industrie en later kwam er steeds meer initiatief in de wijk, creatievelingen die daar van alles wilden. In 2009 zijn we gestart met onze duurzame tender. We hebben toen een aantal kavels getenderd. Dat hebben we ook met het oog op duurzaamheid gedaan. Dat was in Amsterdam voor het eerst, dat we voor het eerst echt op duurzaamheid selecteerden. Parallel ontstond er sowieso van alles in het gebied. Daarna is er een Manifest getekend. Dat hebben partijen met elkaar besloten, om van BSH een circulaire wijk te maken. Als gemeente hebben we dat ook ondertekend, met 20 partijen in 2015. Als gemeente hebben we ook gedacht: hoe gaan we dat nou handen en voeten geven? Het was vrij abstract en algemeen eerst. De inhoud van dat manifest. We hebben dat vertaald in een programma circulair
Buiksloterham. Dus een het team dat de gebiedsontwikkeling doet heeft ook dat programma aangenomen. Via dat programma proberen wij onze eigen ambities handen en voeten te geven. Daarnaast heb je andere partijen in gebied die op hun eigen manier aan de slag zijn, waar wij natuurlijk ook wel contact mee hebben. Maar het is een soort smeltkroes idee. Partijen die van alles proberen en doen. Dat is eigenlijk wat wij als gemeente doen. En we doen ook gebiedsontwikkeling in de hele stad natuurlijk. Er zijn dus heel veel gebieden en Buiksloterham is daar één van. Er gebeurt gewoon van alles in de stad.
Tanja Tubben: Je vertelde net dat de gemeente zelf ambities heeft. Wat zijn de ambities in het gebied BSH?
Renate Heppener: Nou wij hebben op een gegeven moment de bouwstenen die er lagen, zoals het manifest en de gemeentelijke beleidsdocumenten die we hebben en de ideeën die we hebben over circulariteit en duurzaamheid. Die hebben we dus vertaald in een programma. In dat programma hebben we het eigenlijk heel concreet gemaakt. (Pakt kaart erbij) We hebben gezegd dat we in elk geval een circulaire stadswijk willen realiseren. Dat is natuurlijk heel algemeen en dan hebben we eigenlijk doelen. Algemene en doelen op een aantal thema's waarvan wij denken dat ze van belang zijn. Zoals energie, grondstof en materialen, groen, water en mobiliteit. En we hebben ambities gesteld, die verschillen per thema. En allerlei inspanningen die wij dan plegen, dus dat is wat we aan het doen zijn. En daarmee proberen we die ambities te realiseren Het richt zich zowel op het harde en fysieke. Zoals het energiesysteem en recycling en groen, water, bereikbaarheid. Het gaat ook over dingen als wie gaat er straks wonen. Welke mensen gaan er wonen en hoe gaan die daar dan wonen, wat is het om in een circulaire wijk te wonen. Het gaat ook over de bestaande bedrijven, het is natuurlijk een bedrijventerrein. Er zitten nog meer dan 500 bedrijven, klein en groot. Die bedrijven zitten in een veranderend gebied. Dus dat is voor hun soms ingewikkeld. Vanuit de herijking visie die nu loopt hebben wij als richting dat we er een productiewijk van willen maken. We koesteren dus de bedrijvigheid. Het is niet zo dat wij bedrijven weg willen hebben, maar je ziet wel dat het voor bedrijven ingewikkelder wordt als er meer woningbouw komt. Verder vanuit duurzaamheid zullen de bedrijven ook moeten verduurzamen. Die zitten op aardgas en die hebben gewoon hun auto's en trucks, dat is nog niet het toonbeeld van een circulaire stadswijk. Maar hoe gaan we dat dan aanpakken? Ofja, hoe gaan zij dat doen en willen ze dat wel? Dat is ingewikkeld omdat er nog een ander proces gaande is. Er komt veel woningbouw en er zijn veel ontwikkelplannen. Er
46
speelt dus van alles. Het is dus niet dat ze allemaal staan te juichen. Maar we doen wel dingen richting de bedrijven. We geven bijvoorbeeld gratis energieadvies en andere adviseurs en geven subsidies om het te stimuleren. Dat is dus een vrij organisch proces waar je niet zo veel grip op hebt.
Tanja Tubben: Dus jullie kunnen ze niet echt dwingen? Renate Heppener: Nee, daar is het ook het moment niet voor.
Tanja Tubben: Zijn er nog andere partijen die verschillende belangen hebben? Zijn er nog meer conflicten die daar spelen
Renate Heppener: Ja je ziet dat er steeds meer bewoners komen. (Wijst aan op kaart waar nieuwe
woningen komen en al staan) Je ziet naar mate er meer bewoners komen dat natuurlijk die bewoners ook weer wat vinden. Die vinden ook wel iets van bijvoorbeeld een pand tegenover hun huis dat erg hoog wordt gebouwd. Dan komen er toch ook weer verwachtingspatronen op gang. En het is ook niet zo dat mensen geselecteerd worden om in deze wijk te gaan wonen. Een aantal mensen zijn dus heel actief in het circulaire deel. Maar daar is lang niet iedereen mee bezig. Dus zowel voor de bedrijven als de bewoners zie je dat de een enthousiast is en de ander is er niet positief over.
Tanja Tubben: Hoe gaan jullie daar dan mee om? Als jullie van de bewoners horen dat ze het ergens niet mee eens zijn?
Renate Heppener: Nou die bewoners zijn vrij actief, die hebben nu ook een bewonersgroep die eigen bijeenkomsten heeft. Wij zijn bezig met al die plannen die er in het gebied ontstaan door die particulieren en om ze eigenlijk opgaven wat betreft woningbouw en niet-wonen ook. We zijn ook bezig met een herijking met een visie van het gebied, we gaan ook het invessteringsbesluit ook herijken. Dat gaat fan opnieuw naar de raad. In dat traject zit ook dat we nu de bewoners proberen te laten participeren. Er zijn dan bijeenkomsten waar bewoners kunnen vertellen wat zij vinden en dan kijken we wat we daarvan kunnen opnemen en overnemen. En daar geld ook weer voor dat het een selecte groep is. Niet iedere bewoner zal zich roeren. En straks komen er veel meer bewoners en dan wordt het natuurlijk lastiger. Tanja Tubben: Buiksloterham is op dit moment door een hele selecte groep mensen bewoond. Maar er komen veel andere mensen bij. Er wordt echt geprobeerd een wijk te maken die voor iedereen bereikbaar is. Merk je dat er echt een tegenstelling zitten tussen het proberen te bereiken van de milieudoelstellingen en het bouwen een betaalbare wijk. Met name omdat er vaak gezegd wordt dat duurzaam vaak duurder is dan reguliere bouwmethoden?
Renate Heppener: Dat zou moeten blijken. Eerst lag eigenlijk alles stil in 2009 door de crisis. Toen hebben we toch met co projecten en zelfbouwprojecten dingen kunnen aanjagen. Dat leidt ook tot hele leuke bouw en woningen maar ook grote woningen en redelijk dure woningen inderdaad. Hoogopgeleid publiek vaak, als je er zo langs fietst denk je wel deze mensen hebben het niet slecht. Het gebied op zich heeft op dit moment volgens het bestemmingsplan 30% sociaal en 70% niet-sociale woningbouw. En in de herijking visie kijken we ook naar het woonbeleid, wat eigenlijk is 40 sociaal, 40 middeldure huur en 20 vrije sector. Als we een tender uitgeven selecteren we wel op een aantal onderwerpen. Wij geven ook mee wat voor programmaeisen we opleggen. Dat hele pakketje moet wel kloppen. Als wij zeggen dat er alleen maar sociale woningbouw mag komen, maar er moet ook nog op het toppen van de kunnen het meest circulaire gebouw van de stad neerzetten. Dan kan dat ook gaan schuren. Dat is best wel ingewikkeld om dat te beoordelen wanneer dat moment er dan is. Want, dat is dan misschien een tender die mislukt. (Wijst een kavel aan) Dit is een gemengd gebouw met middeldure huur. En daar hadden we hele hoge ambities op het gebied van circulair. We hebben toch hele mooie inschrijvingen gekregen. We waren benieuwd, omdat dit dus een voorbeeld was waarbij we niet alleen hele dure vrijesectorwoningen hebben. Dus je ziet dat deze tender, als alles verder goed gaat, goed is gegaan. We gaan verder nog meer hele grote tenders schrijven. Vanuit het programma circulair is het de ambitie om daar fors op in te zetten. Maar er is ook forse ambitie op het programma. Het is dan wel spannend hoe dat dan gaat. Dus dat gaan we ook maar gewoon ervaren. Er zijn hier wel intern gesprekken of je daar op voorhand al aanpassingen aan moet
47
doen. Bijvoorbeeld zoveel zijn de meerkosten etc. Maar dat is ook wel ingewikkelds omdat in zo'n gemeente, wat ook een soort tanker is met vaste procedures en dergelijke. In de vastgoedsector wordt natuurlijk flink verdiend. Zolang wij zien dat tenders gewoon werken en mensen gewoon inschrijven. Dan zien wij geen reden om speciale maatregelen te treffen. Zoals het verlagen van de grondprijzen. (Wijst andere kavel aan) We hebben bij deze tender bijvoorbeeld maar 10% optiebod gedaan. Dat betekent dat er maar 10% meer geboden mag worden dan de grondprijs, zodat ontwikkelaars niet veel extra kunnen bieden. Als trekker van het programma is het ook mijn inzet dat we niet erg gaan inzetten op geld hier. Maar zover zijn we nog niet, want we gaan nu eerst kijken naar de herijking van de visie en de
bouwenveloppen maken, de strategische visie maken etc. Maar het is zeker zo. En je ziet ook particuliere ontwikkelingen, waarmee wij in gesprek gaan om die ook te stimuleren om ook mee te doen aan de circulaire ambities. Woningcorporaties, zoals Ymere, hebben wel laten weten dat zij er ook iets mee willen doen, maar zij vinden het ook ingewikkeld. Als je sociale woningbouw realiseert heb je niet heel veel marges om allerlei extra dingen te doen. En wat ik ook veel zie is dat woningbouwcorporaties een bepaalde manier van werken hebben. Zij doen dingen op een bepaalde manier en werken met bepaalde partijen. Veel van die partijen zijn niet zo bezig met nieuwe ontwikkelingen, zoals recycling van materialen en energie. Daar zit wel een spanning natuurlijk. Dus die ervaren we ook wel, maar het is nog niet
misgelopen.
Tanja Tubben: Wat zou dan belangrijker zijn voor de gemeente? Zouden jullie inzetten op het milieuaspect of het sociale aspect?
Renate Heppener: Nou het sociale aspect is denk ik dat je woningen maakt die betaalbaar zijn. Het is sowieso 30% sociale huur. Wellicht wordt dat nog 40/40/20. Als wij gaan merken dat het gaat knellen. Dan zullen we dat ook naar het bestuur moeten brengen. We hebben die ambities, willen al die dingen en proberen daarop te selecteren. En als er echt een keuze gemaakt moet worden, maar dat is nu nog niet zo. Dan moet je dat natuurlijk bestuurlijk maken. Dat is toch echt een politieke afweging. We krijgen
natuurlijk een nieuw gemeentebestuur in Amsterdam. Het is wel heel groen, er is veel met milieu. Maar ook linksgeoriënteerd. Dus daar zitten die beide zaken in. Maar eigenlijk zien we in de praktijk dat het nog niet spaak loopt. Er lijken nog geen problemen, maar je voelt natuurlijk wel aan hoe lang kunnen we dit volhouden. En wat ij zegt nu zijn het een bepaald type woningen. Maar zo wordt niet de hele wijk, het wordt niet een vrije sector vlek, waar alleen maar hele duur koopappartementen komen. Er komt gewoon een gemêleerd programma. Dus de ambitie is wel om daar ook die circulaire ambitie een plek in te geven. Want anders zou het een soort een elitair iets worden en dat is niet onze intentie. Ik vind het nog wel en uitdaging, daar ben ik echt benieuwd naar.
48