Algemene ontwikkelingen
De ontwikkelingen van de economie op mondiaal niveau hebben invloed op de rentetstanden. In de VS trekt de economie aan na een periode waarin de FED (de centrale bank van de VS) een zeer ruimhartig monetair beleid heeft gevoerd door het opkomen van staatsleningen van banken. Dit ruimhartige beleid is in fasen afgebouwd.
De economische groei in Europa blijft achter bij die van de VS. Wij staan aan de vooravond van een gelijksoortig ruimhartig monetair beleid. Onlangs kondigde de ECB aan over te gaan tot een fors opkoopprogramma van € 60 miljard per maand tot in elk geval september 2016 aan staatsleningen om banken meer lucht te geven. Daarvóór besloot de ECB tot een verlaging van de korte rente in twee stappen naar 0,05% en een niet eerder vertoonde negatieve rente van 0,2% op de deposito’s die banken bij de ECB plaatsten. De verwachting is dat de ECB in 2015 de depositorente negatief zal houden.
Hierdoor is ook in de rente op langlopende leningen (met een looptijd van meer dan een jaar) in 2014 steeds verder gedaald. Begin 2014 stond de 10-jaarsrente (gebaseerd op een renteruilcontract met aflossing ineens aan het einde van de looptijd) nog op 2,19%; aan het eind van 2014 bedroeg deze 0,82%. In onze begroting voor 2014 waren wij uitgegaan van een 10-jaars swaprente ultimo 2014 van 3,2%. Wij verwachten nu voor 2015 een bandbreedte van 0,6% tot 1,3% voor de 10-jaarsrente.
Wij hielden voor 2014 rekening met een korte rente van 0,5%. In werkelijkheid hebben we gemiddeld onder 0,1% geleend. Met name in de tweede helft van het jaar zijn we er in geslaagd om een groot deel van de korte leningen tegen 0% of een negatieve rente af te sluiten. Wij verwachten dat ook te kunnen doen voor de meeste korte leningen in 2015. De kans dat de rente in 2015 anders uitpakt blijft natuurlijk aanwezig. Eén procent afwijking op de kort lopende financiering betekent ca € 400.000 resultaat op het product rente & financiering.
Eind 2013 zijn aanpassingen in de Wet Financiering Decentrale Overheden (FiDO) doorgevoerd. Met name het Schatkistbankieren is een nieuw onderdeel. Kort samengevat houdt dit in dat gemeenten overtollige liquide middelen bij schatkist van het rijk moeten stallen. Verderop is in deze paragraaf een tabel opgenomen over dit onderwerp. Daarin staat dat wij binnen de bandbreedtes van de Wet hieraan uitvoering hebben gegeven.
In 2014 is ook de Wet Houdbare Overheidsfinanciën in werking getreden.
Naar aanleiding van deze aanpassingen in de wetgeving is in de loop van 2014 het treasurystatuut geactualiseerd en ter vaststelling aangeboden aan uw raad.
Risicobeheer Renterisicobeheer
Renterisico over de vlottende schuld
De kasgeldlimiet bepaalt de maximale omvang waarvoor gemeenten kortlopende leningen (korter dan 1 jaar) mogen aangaan.
Deze limiet wordt conform de Wet FiDO berekend naar een vast percentage (8,5%) van het begrotingstotaal per 1 januari. Voor 2014 was de kasgeldlimiet berekend op bijna € 34,1 mln.
Zolang de korte rente lager is dan de rente voor langere looptijden streven wij ernaar om de kasgeldlimiet optimaal te benutten.
Over het moment waarop wordt geconsolideerd (omzetten van korte schuld in lange schuld) zijn in het Treasurycommité spelregels afgesproken. Uiteraard spelen hierbij de rentevisie en de liquiditeitsprognose een belangrijke rol.
Kasgeldlimiet (bedragen x € 1 mln) 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal
Netto vlottende schuld (+)/vlottende middelen 33,768 25,067 4,339 12,609
Kasgeldlimiet 34.085 34.085 34.085 34.085
Ruimte onder limiet 317 9.018 29.745 21.476
De kasgeldlimiet is in het gehele jaar niet overschreden. De beperkte uitnutting van de kortgeldpositie in het derde kwartaal had nog alles te maken met de grote bijdrage van de provincie eind 2013.
Renterisico over de vaste schuld
Voor het renterisico over het begrotingstotaal geldt een wettelijke norm van maximaal 20% per jaar. Kort gezegd houdt dit in dat in enig jaar niet meer dan 20% van het totaal van de begroting mag worden geherfinancierd (herfinanciering als gevolg van
aflossingen dan wel renteherzieningen). De maximumnorm is door het rijk ingesteld om een enigszins stabiele rentelast over de jaren te bewerkstelligen. In onderstaand overzicht is dit voor onze gemeente weergegeven voor het verslagjaar en de komende 4 jaren.
Renterisiconorm (bedragen x 1 mln) Begroot
Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de renterisiconorm in 2014 niet is overschreden, er zijn geen nieuwe lange leningen
aangetrokken. Tevens blijkt uit de doorrekening van volgende jaren dat ook dan geen overschrijding van de renterisiconorm wordt verwacht. Naast de renterisiconorm wordt uiteraard gekeken naar meerjarige financieringsbehoefte. Hierop wordt de looptijd van nieuwe geldleningen afgestemd.
Voor 2015 is er voor € 50 mln. aan nieuwe leningen begroot. Het te lenen bedrag is nodig voor herfinancieringen van bestaande leningen en nieuwe investeringen.
Kredietrisico’s op verstrekte leningen Kredietrisico op uitgezette leningen
(bedragen x € 1.000) Restant vordering
Per 1-1-2014 Restant vordering Per 31-12-2014
Absoluut % Absoluut %
Gemeenten / provincies - -
Woningcorporaties met WSW-garantie 26.775 38,14% 21.926 40,4%
Woningcorporaties niet WSW-garantie 570 0,11% 464 1,0%
Overheid-gelieerde bedrijven 1.168 1,67% 928,8 1,7%
Entiteiten met karakter publieke taak 35.248 50,22% 24.394 44,8%
Bijstandsleningen 3.376 4,81% 3.220 5,9%
Overige instellingen 3.541 5,05% 3.360 6,2%
Totaal 70.184 100,0% 54.293 100,0%
De beleggingen zijn oplopend gerangschikt naar risico, waarbij alle beleggingen binnen de toegestane kredietrisico’s vallen. In de Wet Fido is opgenomen, dat kortlopende beleggingen (korter dan 3 maanden) alleen mogen worden gedaan bij instellingen met minimaal een A-rating. Langlopende beleggingen (langer dan 1 jaar) mogen alleen bij instellingen met minimaal een AAA-rating#.
De beleggingen voldoen aan de eisen gesteld door de Wet Fido en het Treasurystatuut of zijn expliciet door uw raad goedgekeurd.
Dit geldt vooral voor de verstrekte leningen in de entiteiten met een publiek karakter en de overige instellingen.
Risico’s op verstrekte gemeentegaranties
De gemeenteraad heeft vooral in het verleden garanties verstrekt voor leningen die onder meer door lokale
woningbouwverenigingen, ouderenhuisvesting, het ziekenhuis, sportverenigingen en dergelijke zijn aangegaan. Ook staat de gemeente nog, deels middels een achtervang, garant voor oude leningen die door particuliere woningeigenaren zijn aangegaan.
Dit loopt in de tijd terug naar nihil. Tegenwoordig opereren er waarborgfondsen voor woningbouw, zorg en dergelijke. Hiermee wordt een rechtstreeks beroep op de gemeente om garant te staan voor leningen, steeds kleiner. Bij de sociale woningbouw is de gemeente nog steeds verplicht om als ‘achtervang’ garant te staan. Ons college heeft besloten om vanaf 1-1-2011 niet meer garant te staan voor nieuwe leningen die worden verstrekt onder de Nationale Hypotheek Garantie (NHG).
Risico op gemeentegaranties
(bedragen x € 1 mln.) Restant bedrag
per 1-1-2014 Restant bedrag
per 31-12-2014
Absoluut Absoluut
Diverse garantstelling 2.010,2 1.970,9
In bijlage 10 is een overzicht opgenomen van gewaarborgde geldleningen per 31-12-2014 met een toelichting en risicobeschrijving.
Gemeentefinanciering Financieringspositie
Voor 2014 was voorlopig rekening gehouden met € 36 mln. aan nieuwe leningen. Er zijn in het geheel geen nieuwe lange leningen aangetrokken. Het eind 2013 ontvangen grote voorschot van de provincie Overijssel voor de Spoorzone, kon voorlopig worden ingezet als financieringsbron. In de loop van de jaren zal dit geld worden besteed aan de Spoorzone, wij zullen dan alsnog nieuwe leningen afsluiten. Daarnaast hebben er twee grotere verkopen binnen de grondexploitatie plaatsgevonden. Om de totale schuldpositie te beschouwen dienen korte leningen, lange leningen en de positie in rekening-courant samen genomen te worden.
Alles tezamen gezien is onze schuld in 2014 met ongeveer € 14 mln. afgenomen. In de volgende paragraaf opgenomen tabel ziet u de ontwikkeling van de lange schuld.
Leningenportefeuille opgenomen gelden (exclusief bijstandleningen)
Mutaties leningenportefeuille Begroting 2014 Rekening 2014
Bedrag (x € 1 mln.)
Gemiddelde rente Bedrag
(x € 1 mln.)
Gemiddelde rente
Stand per 1 januari 2014 371,0 3,07 % 334,0 3,77%
Nieuwe leningen + 36,0 4,0 % 0 n.v.t.
Reguliere aflossing - 43,0 3,46 % -17,4 2,79%
Renteswap* 10,0 3,43%
Vervroegde aflossing n.v.t. -3,8 4,59%
Renteherziening oud 4,8 4,57% -2,8 4,51%
Renteherziening nieuw 4,8 4,0% 2,8 2,73%
Stand per 31 december 2014 364,4 2,90 % 322,8 3,25%
*De renteswap werd eerder onder de korte leningen verantwoord.
De begrote cijfers zijn nauwelijks te vergelijken met de gerealiseerde cijfers vanwege de invloed van het grote voorschot van de provincie eind 2013 op het geheel. Per saldo zien we een fors lagere schuldpositie eind 2014. We hebben maar zeer beperkt kunnen profiteren van de lagere rentes in de markt, zodat het gemiddelde percentage minder daalde dan begroot. Daarnaast zijn er twee leningen vervroegd afgelost. Hiervan was bij begroting niet uitgegaan.
Het verloop van het deel van de leningportefeuille voor de algemene financiering is in het volgende grafiek weergegeven.
De benodigde leningen voor de algemene financiering blijven nagenoeg gelijk.
Risico swap
Wegens een stelselwijziging in de boekhoudvoorschriften voor gemeenten behoeft er niet langer een voorziening te worden gevormd voor de eventuele negatieve marktwaarde van de swap. Onderdeel van deze voorschriften is dat we ons bereid verklaard hebben in geval een toekomstige break van de swap een eventueel negatieve marktwaarde te financieren in een nieuwe lening.
Leningenportefeuille uitgezette gelden (exclusief bijstandsleningen)
Tot deze portefeuille behoren vooral de leningen die conform uw besluiten zijn verstrekt aan woningbouwverenigingen, achtergestelde leningen in overheid gelieerde bedrijven, twee leningen ten behoeve van de brandweerkazernes aan de Veiligheidsregio IJsselland, een lening aan een zorginstelling, enkele leningen aan sportverenigingen en dergelijke.