In 2017 was onze hoofdconclusie na het analyseren van de interviews dat het doormaken van moeizame schadeprocedures bij veel respondenten tot grote stress leidt. Dit patroon zien we onder de respondenten die we nu geïnterviewd hebben nog steeds. Ook de typische reacties op de aardbevingsproblematiek herkennen we na drie jaar weer. Hoewel het beeld dus grotendeels hetzelfde is gebleven, zijn er bij individuele respondenten wel dingen veranderd. De patronen die we zien zullen we toelichten aan de hand van citaten waarbij respondenten praten over de verschillen tussen toen en nu. Er is echter één groot verschil met de interviews in 2017. Wat we eerder niet zo
duidelijk zagen en ook nog niet hebben beschreven, is een nieuw patroon dat mensen beschrijven een uitweg te zoeken. We hebben over de interviews van drie jaar geleden geschreven dat respondenten afstand proberen te nemen van de
aardbevingsproblematiek door hun focus te verleggen op andere aspecten van hun leven. Ook hoorden we dat respondenten zorgen hadden over mogelijk niet kunnen verhuizen in de toekomst. Maar nu zien we dat respondenten op een veel actievere manier proberen aan de bevingsproblematiek te ontsnappen, in enkele gevallen doordat men daadwerkelijk is verhuisd naar buiten het gebied. We bespreken in dit hoofdstuk de ervaringen en de gevoelens die hier een rol bij spelen.
We beschrijven de bevindingen in deze interviews dus uit de hand van de reacties op de aardbevingsproblematiek die, in de interviews als geheel, veel voorkomen. Dat zijn dus herkenbare patronen waarvan we drie patronen ook drie jaar geleden al veel
tegenkwamen. Bewoners beschrijven hun reactie op de aardbevingsproblematiek vaak als:
● Een periode van tegenslag en ergerlijke gebeurtenissen die men te boven probeert te komen door een bewuste omgang met emoties (“maak je niet druk over waar je geen invloed over hebt”) of waar men tegen bestand denkt te zijn (“ik red me wel”): redzaamheid
● Een periode van vechten en strijd met instanties en strijd tegen onrecht: een gevecht
● Een periode van stilstand, onzekerheid, machteloosheid en wachten die leidt tot verdriet, droefenis en frustratie: lijdzaam wachten
Het nieuwe patroon dat we beschrijven:
● Een situatie die niet langer houdbaar is en waar men zich aan moet of wil ontworstelen door een radicale stap te nemen: een vlucht
Deze patronen worden geïllustreerd aan de hand van citaten. We besteden de meeste aandacht aan het vierde patroon, aangezien we dat nog niet eerder hebben beschreven. Tot slot vinden we het belangrijk om twee thema’s te bespreken die niet per se gelinkt zijn aan deze patronen of aan verandering over de tijd, maar die wel bij veel
respondenten een grote rol spelen in de beleving van de problematiek. In aanvulling op de vier patronen wordt er veel gesproken over overkoepelende thema’s: vertrouwen en veiligheidsbeleving.
Redzaamheid
Net als in 2017 hebben wij enkele respondenten gesproken die, ondanks het hebben van schade, niet veel stress ervaren m.b.t. de problematiek. D24 en D32 laten
bijvoorbeeld een zekere “nonchalance” zien: aardbevingen zijn er nog steeds en vrijwel iedereen heeft ook schade, maar de respondenten proberen het leven niet te laten overheersen door de problematiek. Bij D32 komt hier een bewuste keuze bij kijken door meer aandacht aan de positieve aspecten van het leven te geven.
Interviewer Als u dan kijkt naar de situatie van ongeveer drie jaar geleden, gaat het nu beter of slechter?
Respondent Nou ja eigenlijk hetzelfde. Hè, dus er zijn nog steeds wel aardbevinkjes. Dat kun je ook wel zien op zo’n lijstje als je ze zelf al niet merkt. En ja de gaskraan is wat dichter, maar goed het blijft natuurlijk nog even nasudderen. Nou ja, maar voor ons verandert er niet veel, nee. We maken ons er niet druk om en doen we nog steeds niet echt. (D24)
Ook D50 heeft een bewuste keuze gemaakt om de problematiek hem/haar niet te laten beïnvloeden, omdat hij/zijn zelf geen invloed heeft op de situatie.
D09 legt uit dat hij/zij niet veel stress heeft ervaren en kent dat toe aan zowel
persoonlijkheidseigenschappen als een gunstige financiële situatie. D32 benoemt ook dat hij/zij in een luxepositie zit en geen financiële zorgen hoeft te hebben. Ook bij deze respondent zorgt dit er voor dat hij/zij makkelijker kan omgaan met de
aardbevingsproblematiek.
Het patroon van reacties dat we hier zien zou men kunnen omschrijven als het gedrag van een fietser die wat harder moet trappen door tegenwind, of een persoon die ontdekt dat zijn een van zijn fietsen is gestolen. Het is zuur, maar men kan het dragen. Men berust erin en probeert de negatieve emoties van zich af te zetten. Het leven gaat door. Men redt zich.
Respondent Ach en je kent ook wel de uitspraak 'alles wat je aandacht geeft groeit', dan geef ik liever aandacht aan het positieve, zodat dat harder groeit, en dan geef ik wat minder aandacht aan het negatieve en dan moet ik eerlijk zijn, daar kan ik ook veel minder invloed op uitoefenen. (D32)
Interviewer [...]Dus u kunt het wel wat van uzelf afzetten?
Respondent Ja hoor. Dat klinkt misschien niet zo, maar ik lig er niet wakker van en ik probeer het gewoon te analyseren op feiten en dan denk ik ‘zo en zo gaat het. Dat lijkt me dan de gedwongen gang van zaken’ en nou ja, daar moet je het maar mee doen. Alles wat je niet kunt beïnvloeden daar moet je niet wakker van liggen, want dan heb je geen leven. (D50)
Interviewer In hoeverre heeft u dat [gesteggel rondom versterking] als stressvol ervaren? Respondent Stressvol, ja, nee, nee. Daar heb ik niet zo’n last van. [...] Ik ben niet zo zo gevoelig
voor stress. Ik denk van ‘het komt wel goed’ en wij verkeren in de luxe positie dat wij [...] dat financieel ook wel konden dragen. (D09)
Respondent ik denk dat ik de mazzel heb dat ik zelfstandig ondernemer ben en dat het met mezelf erg goed gaat, dus dat ik veel energie kwijt kan in mijn zaak en het
uitbouwen daarvan. En dat ik ook in de luxepositie zit dat mijn inkomen mij geen zorgen geeft, integendeel, hard groeit, daarmee heb je natuurlijk ook wel een stukje afleiding, je kan ook makkelijker zeggen van 'ik zet de ellende aan de kant, want het wordt ruimschoots gecompenseerd door het positieve dat ik zelf veroorzaak'. (D32)