In het rapport dat in juni 2020 uitkwam lieten we zien dat zorgen omtrent Covid-19 zijn geassocieerd met een verminderd gevoel van veiligheid omtrent de gaswinning en verminderde gezondheid. Deze impact bestaat naast de bestaande impact van schade op veiligheid en gezondheid. Dit betekent dat er voor bewoners die zelf al schade aan hun woning hebben, COVID-19 een extra stressor is die een impact kan hebben op hun welzijn. Er is dus sprake van een stapeling, waarbij bewoners met schade nog
kwetsbaarder zijn wanneer ze zich ook zorgen maken over COVID-19 (Stroebe et al., 2020a). Deze conclusies waren gebaseerd op een kleinere steekproef (N=1.006), doordat de vragen rondom de COVID-19 crisis pas later aan de vragenlijst waren toegevoegd (20 maart 2020). In dit rapport hebben we meer data tot onze beschikking doordat de vragen aan het complete panel zijn gesteld.
Over het algemeen zijn de effecten die we nu vinden in lijn met de effecten in het vorige rapport. Ook hier vinden we dat respondenten die zich veiliger voelen omtrent de COVID-19 crisis, zich ook veiliger voelen omtrent de gaswinning en dat mensen met schade zich minder veilig voelen dan mensen zonder schade. In Figuur 7.5 is te zien dat de meest kwetsbare groep respondenten met meervoudige schade een iets grotere dip
in ervaren veiligheid omtrent de gaswinning laat zien, als zij zich ook niet veilig voelen in verband met COVID-19. Dit betekent dat er niet alleen maar een stapeling, maar ook een licht versterkend effect is. Omgekeerd zou dit effect ook veroorzaakt kunnen
worden doordat er een kleine groep is die meer bevattelijk is voor zorgen en angst over beide externe bedreigingen. Maar we benadrukken dat het in totaal maar om een kleine verschuiving gaat: als het om een grote groep zou gaan die erg angstig is dan zou het effect groter zijn.
Figuur 7.5: Ervaren veiligheid omtrent COVID-19 afgezet tegen ervaren veiligheid
omtrent de gaswinning, uitgesplitst naar het al dan niet hebben van schade, met 95%-betrouwbaarheidsinterval.
Het patroon dat we zien in de relatie tussen ervaren veiligheid omtrent de gaswinning en ervaren veiligheid omtrent COVID-19 vertaalt zich naar de gezondheid van de
respondenten. Respondenten die zich onveilig voelen (in verband met de gaswinning of COVID-19), voelen zich ook mentaal minder gezond en hebben meer
gezondheidsklachten. Uiteraard zou het oorzakelijk verband twee kanten op kunnen gaan: mensen die zich onveilig voelen krijgen eerder klachten, of mensen met meer gezondheidsklachten voelen zich onveiliger.
8. Samenhang en samenwerking
Een belangrijk doel van Gronings Perspectief is om beter te begrijpen waarom
gemeenschappen sociale cohesief zijn, waarom men verbondenheid ervaart en wat een gemeenschap weerbaar maakt. Vanaf de aanvang van Gronings Perspectief in 2016 bevragen we bewoners in ons panel over de sociale relaties met hun buren, familie en anderen, over solidariteit die zij ervaren, over hun vermogen om om te gaan met uitdagingen en tegenslag en over het contact met buren en anderen.
Dat onderzoek laat zien dat sociale samenhang een belangrijke factor is bij de omgang met gaswinningsproblematiek. Maar data uit vragenlijsten heeft vele beperkingen: ze zijn een momentopname van gemiddelden en samenhang tussen variabelen (zoals cohesie en welbevinden). Die momentopname zegt weinig over verschillen tussen dorpen en over de sociale dynamiek waar samenhang en samenwerking tussen bewoners uiteindelijk uit voortvloeit. Daar komt bij dat er twee tegenstrijdige
processen op de achtergrond spelen: cohesie staat onder druk als bewoners worstelen met hun private gaswinningsproblematiek en tegelijk wordt cohesie versterkt als de gaswinningsproblematiek als een collectieve opgave voor de gemeenschap wordt
Samenvatting
- We bezochten vier focusgebieden na 1,5 tot 2 jaar opnieuw en spraken er met professionals en bewoners om meer te weten te komen over de sociale
samenhang en samenwerking tussen bewoners in het dorp of de wijk. - De samenhang en samenwerking tussen bewoners is op drie van de vier
locaties afgenomen. Deze afname lijkt op twee locaties te worden veroorzaakt door de hoge mentale belasting van bewoners en soms zelfs strijd tijdens de versterkingsoperatie. Op de derde locatie vermoeden wij dat de samenwerking spaak loopt door onderlinge verdeeldheid.
- Op één locatie is een opvallende verbetering zichtbaar: deze locatie maakt grote plannen voor de versterking en de bewoners kijken weer hoopvoller naar de toekomst.
- De focusgroepen en interviews onderschrijven de zeven succesfactoren die samenhang in dorpen en wijken bevorderen uit eerder onderzoek van Gronings Perspectief (Stroebe et al., 2019b).
- Een extra succesfactor valt op: de kwaliteit van de dialoog met de gemeente. - Daar waar de bewoners als een volwaardige partner aan tafel zitten, zien we
dat in korte tijd erg grote verbeteringen mogelijk zijn op gebied van
samenhang en samenwerking. Daar waar ze zich geminacht of miskend voelen loopt de samenwerking met instanties spaak, maar blijft de onderlinge
gezien. Door deze tegenstrijdige tendensen kan het zo zijn dat de gemiddelde cohesie weinig lijkt te veranderen, terwijl de inwoners van een dorp merken dat de grote
veranderingen elkaar al jarenlang snel opvolgen en zij zeer druk zijn om het hoofd privé en collectief boven water te houden.
Vragenlijsten geven dan ook vaak geen antwoord op de vragen die bewoners en professionals het meeste bezig houdt. Professionals zijn bezorgd dat de ingrijpende veranderingen en hoge belasting van bewoners tijdens versterking ten koste gaat van de samenhang. Sommige dorpen en wijken zoeken samenwerking met de gemeente, andere dorpen en wijken zijn als los zand en sommigen wenden zich collectief van de gemeente af.
Om die dynamiek te begrijpen heeft Gronings Perspectief rond de jaarwisseling van 2018/2019 een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar de sociale dynamiek in zes dorpen en wijken. Wat is het dat een dorp of buurt cohesief maakt? Waarom verschillen dorpen en gemeenschappen in mate van sociale samenhang en samenwerking tussen bewoners? En welke processen stellen gemeenschappen in staat optimaal gebruik te maken van de kansen die er zijn? De bevindingen zijn gepubliceerd in het rapport Sociale samenhang, samenwerking en veerkracht in het Groningse gaswinningsgebied (Stroebe et al., 2019b). Wij presenteerden onze resultaten onder andere aan de
buurtregisseurs en opbouwwerkers die zich om deze dorpen en wijken bekommeren. Samen met hen is besloten om in 2020 een herhalingsonderzoek uit te voeren.