Garanties van Oorsprong

Een extra aandachtspunt vormen de prijzen van de garanties van oorsprong (GvO’s). Voor Nederlandse wind, zon en groen gas ligt de GvO-prijs inmiddels structureel boven de 0,003 €/kWh. Dat was de drempelwaarde die door ECN genoemd is (Lensink en Van Zuijlen, 2015), waarboven geadviseerd is na te denken over het verlagen van de subsidie met de GvO-in- komsten, mits een transparante GvO-index voorhanden zou zijn. GvO’s voor Nederlandse wind en zon lagen in 2018 in de range van 6,50 tot 7,50 €/MWh waarbij zon GvO’s worden verhandeld met een korting ten opzichte van wind GvO’s van circa 0,20 €/MWh; voor groen gas lag de waarde van GvO’s fors hoger rond de 12 €/MWh. Voor 2019 worden door markt- partijen voor zon, wind en biogas prijzen genoemd die aan de bovenkant van deze range lig- gen.74 _{Wel varieert de waarde van GvO’s met het aanbod van zon, wind en biogas. In een}

maand met bijvoorbeeld veel windaanbod daalt de prijs van wind GvO’s en vice versa.

Omdat de waarde van GvO’s zeer aanzienlijk is adviseert het PBL om rekening te houden met de waarde van GvO’s in de SDE++-subsidies. Daarvoor bestaan verschillende metho- den, elk met hun eigen beperkingen;

(1) Correctie op basis van bid-ask spreads van GvO-brokers

73 _{De KEV2019-raming loopt van 2020 tot en met 2030. Na 2030 is aangenomen dat de prijzen reëel constant} zijn op het niveau van 2030 en nominaal enkel met de inflatie van 1,5%/jaar meestijgen.

74 _{Dit wordt ondersteund door uitingen in het publieke domein: Countus rapporteert dat de waarde van Neder-} landse wind GvO’s tussen de 8 en 10 euro per MWh ligt en dat FrieslandCampina haar leden op 3 september 2019 € 7,25 per Nederlandse wind GvO en € 6,30 voor Nederlandse zonnestroom GvO bood, zie

https://www.countus.nl/je-gvo-is-geld-waard/.

GPX vraagt 12,95 euro inclusief BTW (€ 10,70 euro excl. BTW) voor 1 MWh Dutch wind of Dutch solar, zie

(2) Intrekken van GvO’s

(3) Correctie op basis van rapportageverplichting GvO-prijzen voor projectontwikkelaars.

Ad (1) Correctie op basis van bid-ask spreads van GvO-brokers

GvO’s worden verhandeld in bilaterale overeenkomsten tussen vragers en aanbieders waar- door de prijsvorming in principe niet erg transparant is. Een groot gedeelte van de verkoop van GvO’s wordt afgesproken binnen langjarige stroomcontracten. Een ander gedeelte is vrij verhandelbaar (CBS, 2014: ca 10-30%). GvO’s zijn een heterogeen product met hoge prijs- volatiliteit waarvan de prijs door gebundelde verkoop en bedrijfsinterne leveringen maar be- perkt waarneembaar is. Daarom wordt er geen prijsstatistiek gemaakt door het CBS.75 _Met

de toename van aanbod van hernieuwbare energie en de implementatie van artikel 19 van de nieuwe hernieuwbare-energierichtlijn (RED 2) is het mogelijk dat GvO-volumes zodanig toenemen dat in de toekomst georganiseerde markten met transparante prijsvorming voor Nederlandse GvO’s tot stand zullen komen.76 _{Dat is nu echter nog niet het geval. Anderzijds}

is internationale handel in GvO’s via het EEX-handelsplatform (moedermaatschappij van EPEX) sinds 2018 niet meer mogelijk.77

Desondanks kunnen GvO-prijzen voor voorlopige en definitieve correctiebedragen mogelijk worden vastgesteld door een gemiddelde te nemen van prijsquotes78 _{van de drie of vier}

grootste brokers voor het betreffende jaar en de meest afwijkende transacties die geken- merkt worden door de hoogste bid-ask spreads hieruit te verwijderen. Transactiekosten van circa 0,25 €/MWh die gemoeid zijn met aankoop en verkoop van hernieuwbare elektriciteit GvO’s (administratie rond aanmaken en intrekken door Certiq) dienen hierop in mindering te worden gebracht. Dit is vergelijkbaar met de manier waarop in een deel van de langeter- mijn-power purchase agreements (PPA’s) voor zon en wind GvO’s een GvO-referentieprijs wordt bepaald voor de periode waarvoor vaste prijsafspraken worden gemaakt. Indien mo- gelijk dienen aparte prijsquotes voor wind en zon te worden bepaald. Aangezien groen gas GvO’s weinig worden verhandeld en de markt voor dit type GvO’s duidelijk (nog) illiquide is, wordt verrekening van groen gas GvO’s voorlopig uitgesloten.

Er zijn echter nog diverse openstaande vragen over hoe de uitvoerbaarheid van deze me- thode kan worden gewaarborgd. Onder andere is de vraag hoe dit contractueel kan worden vastgelegd met brokers.

De betrouwbaarheid van afgegeven prijzen kan mogelijk worden gewaarborgd door een cross-check in de vorm van een jaarlijkse consultatie van banken, producenten of energiebe- drijven over de GvO-prijzen die in PPA’s worden gebruikt. Ook hierbij is het wenselijk dat er afspraken worden gemaakt die de jaarlijkse aanlevering van data zeker stellen (bijvoorbeeld inzicht in geanonimiseerde PPA’s op basis van NDA’s).

Ad (2) Intrekken van GvO’s

Rekening houden met de marktwaarde van GvO’s door deze in te trekken als een project reeds SDE++-subsidie ontvangt. Dit maakt de constructie van een GvO-prijsindex voor ver- rekening van de GvO-waarde overbodig. Deze mogelijkheid wordt letterlijk genoemd in de RED II-richtlijn.79 _{Het intrekken van GvO’s wordt al langer toegepast in andere EU-lidstaten}

zoals Duitsland, Frankrijk, Ierland, Kroatië en Portugal.

75 _{CBS (2014), Haalbaarheidsstudie prijswaarneming GvO’s.}

76 _{Een recent initiatief dat zou kunnen leiden tot meer transparante prijsvorming is het blockchain gebaseerde} Preenr platform dat volgens een consultatiereactie in het derde kwartaal van dit jaar van start gaat.

77 _{EEX Group (2018), Annual Report 2017 - Local Expertise in Global Commodity Markets, Leipzig.}

78 _{Een prijsquote is een schatting van de prijs waartegen koop of verkoop van GvO’s kan plaatsvinden, welke} wordt gegeven in zogenaamde ‘bid-ask spreads’.

Ad 3) Correctie op basis van rapportageverplichting GvO-prijzen voor projectontwikkelaars De uitvoerder van de SDE++ stelt rapportageverplichtingen aan projectontwikkelaars die een SDE++-beschikking willen krijgen. Bedrijven zouden kunnen worden verplicht om aan te ge- ven wat de gemiddelde volumegewogen prijs is waartegen zij hun GvO’s hebben verkocht op spot- en termijnmarkten. Om te voorkomen dat een deel van de waarde strategisch wordt verlegd naar elektriciteitsprijzen of andere inkomstencomponenten zouden projectontwikke- laars ook over deze andere inkomstencomponenten moeten rapporteren. De volumegewogen gemiddelde spotprijs over alle projecten per technologie zou eventueel ook een GvO-prijs kunnen bieden om onder a) gebruikt te worden, dus waarmee generieke voorlopige en defi- nitieve correctiebedragen kunnen worden bepaald.80

Overweging

Voor zowel methode 1 (‘Corrigeren voor de waarde van GvO’s in correctiebedragen’) als me- thode 3 (‘Administratieve correctie op basis van rapportageverplichting GvO prijzen’) geldt dat als GvO-prijzen zijn bepaald, de gemiddelde gerealiseerde GvO-prijs voor jaar t worden opgeteld bij het correctiebedrag exclusief GvO’s. Het gaat dus om een correctie achteraf, in lijn met de huidige vaststelling van de andere componenten (elektriciteitsprijzen en profiel- en onbalansfactoren) van de voorlopige en definitieve correctiebedragen. Hierdoor vermin- dert de onrendabele top en daarmee de uit te keren SDE++-subsidie. In de advisering gaan we ervan uit dat de waarde van GvO’s echter alleen wordt verwerkt in de correctiebedragen voor nieuwe beschikkingen. Bestaande beschikkingen zouden onder onze aanname ongewij- zigd blijven.81

Een belangrijk voordeel hiervan is dat de correctie voor de GvO-waarde meebeweegt met veranderingen in de GvO-prijzen. Dit is belangrijk want uit de marktconsultatie blijkt dat de waarde van GvO’s op langere termijn als zeer onzeker wordt gezien. Partijen geven aan dat het aanbod van GvO’s rond 2022 significant verruimd zal worden als er naar verwachting di- verse windparken op zee worden opgeleverd. Ondanks dat bedrijven meer verplichtingen krijgen rond de verantwoording van CO2-emissies en dit onder andere de vraag naar GvO’s

stimuleert, is de inschatting dat de vraag zal achterblijven zodat de GvO-prijs zal dalen. Te- gelijkertijd geven partijen aan dat de prijs van Nederlandse GvO’s wordt opgedreven door de CO2-prestatieladder die Rijkswaterstaat hanteert bij aanbestedingen (en die wellicht door an-

dere aanbestedende partijen wordt overgenomen). Opdrachtnemers die een aanbieding doen waaruit blijkt dat ze aantoonbaar hun best doen om minder CO2 uit te stoten door zuinig met

energie om te gaan, krijgen van Rijkswaterstaat namelijk een voordeel bij gunning. GvO’s zijn daarbij een relatief goedkope optie om een korting op de fictieve inschrijfsom te realise- ren. Alleen Nederlandse GvO’s mogen daarvoor worden gebruikt.82 83 _{Een aantal partijen gaf}

aan bedenkingen te hebben bij de beperking tot Nederlandse GvO’s omdat dit in strijd zou zijn met Europese regelgeving. Als deze beperking wordt opgeheven kunnen buitenlandse GvO’s ook worden gebruikt voor het bereiken van een betere positie op de CO2-

prestatieladder en neemt de vraag naar Nederlandse GvO’s af. Dit heeft een prijsdrukkend effect op de waarde van Nederlandse GvO’s.

Ten slotte kan het verrekenen van de waarde van GvO’s in SDE++-subsidies een belangrijke onzekerheid zijn voor banken en ondernemers bij de financiering van hun projecten. We ver-

80 _{Het voorlopige correctiebedrag van jaar t wordt vastgesteld in jaar t-1 op basis van GvO-prijzen van 1 sep-} tember jaar t-2 tot en met 31 augustus jaar t-1. Het definitieve correctiebedrag van jaar t wordt vastgesteld in jaar t+1 op basis van GvO-prijzen over de periode 1 januari t/m 31 december van jaar t.

81 _{Zie bijlage C.3 van Eindadvies basisbedragen SDE+ 2019.} 82 _{Zie: https://www.skao.nl/groene-stroom.}

83 _{Volgens de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen kan de additionaliteit van buitenlandse} GvO’s niet worden gewaarborgd d.w.z. deze leiden niet tot additionele productie van groene stroom. Echter, ook bij de additionaliteit van Nederlandse GvO’s kunnen vraagtekens worden geplaatst.

wachten dat de markt zal moeten wennen aan de nieuwe situatie, onder andere in het aan- passen van langetermijncontracten. Het is daarom van belang om deze wijziging tijdig te communiceren.

Correctie voor de GvO-waarde op korte termijn

Omdat elk van de drie bovenstaande methoden niet direct toepasbaar is, stellen wij voor om de GvO-waarde voor de voorlopige correctiebedragen 2020 te baseren op gerealiseerde prijzen voor respectievelijk wind en zon GvO’s in 2019. Deze zijn verkregen in het kader van de marktconsultatie alsook op basis van informatie uit het publieke domein.84 _{We stellen}

voor de GvO-prijzen voor de voorlopige correctiebedragen 2020 ten behoeve van nieuwe SDE++ 2020-beschikkingen vast te stellen op 7,0 €/MWh voor windenergie en 6,5 €/MWh voor zonne-energie, beide is dat afgerond 0,007 €/kWh. Hiermee kunnen zowel voorlopige als definitieve correctiebedragen gecorrigeerd worden, in afwachting van vaststelling van een meer structurele methode om de waarde van GvO’s te bepalen. Voor GvO’s van biomassa- projecten zien we, na aftrek van transactiekosten, geen significante waarde om voor te corri- geren.

Het PBL is zich ervan bewust dat tegen de tijd dat projecten zijn gerealiseerd de GvO-prijzen anders kunnen zijn, bijvoorbeeld door een groter aanbod van GvO’s door het gereedkomen van nieuwe windparken of zonneweiden dan wel meer of minder vraag naar GvO’s. Ons voorstel is dat de voorlopige en definitieve correctiebedragen met wijzigingen van de GvO- prijzen meebewegen en daarom jaarlijks opnieuw worden vastgesteld. In het jaar 2020 zou een methode kunnen worden gekozen en uitgewerkt om op een consistente wijze jaarlijks de waarde van GvO’s mee te nemen in de correctiebedragen. Het streven zou kunnen zijn om deze methode in het najaar van 2020 bij de vaststelling van de voorlopige correctiebedragen 2021 voor het eerst toe te passen.