Figuur 2: De conclusies van de vier deelvragen van de geïnterviewde groep; ondernemers.
1D: Waardoor kunnen risico’s gereduceerd worden?
- De eerste en de tweede accountant om beurten wisselen. - Ondernemer kiest samen met de bank accountant uit. - Opdracht teruggeven, wanneer ondernemer ‘iets’ doet wat niet door de beugel kan. - Beroepsgroep accountants moet goed op de combinatie van werkzaamheden toezien en eventueel accountants flink aanpakken, zelfregulerend.
- De ondernemer blijft zelf verantwoordelijk.
- Door vergaande automatisering, rol accountant geringer, overheid heeft inzage in alles.
Wel / niet scheiden van de werkzaamheden?
1C: Hangt het af van onderneming/ advies/ accountant:
- Scheiding van leiding en eigendom, AVA accountant laten benoemen. - Wel scheiden: onderneming omzet > € 10 mln. - Bij ‘echte’ adviezen, deskundige binnen accountantsorganisatie inschakelen. 1A: Zien de ondernemers het risico van belangenbehartiging, eigen belang,
zelftoetsing, bekendheid en intimidatie? - De ondernemers zien de risico’s wel in het MKB. - Ondernemers denken dat de accountant al wetend is.
1B: Welke tegenargumenten van de risico’s zien de ondernemers?
- Het scheiden van de werkzaamheden brengt hoge kosten met zich mee. - Het verhaal moet 2 keer verteld worden.
- De adviezen zijn niet erg uitvoerig.
- Ondernemers hebben liever een accountant in huisartsfunctie. - Wanneer accountant specialisme heeft, kan hij adviseren.
De ondernemers geven aan dat ze de risico’s wel zien in het MKB wanneer een accountant zowel een samenstellings- of beoordelingsopdracht uitvoert als advies geeft aan dezelfde ondernemer. Ook geven ze aan dat het risico bestaat dat ondernemers denken dat de accountant al wetend is. Echter, de ondernemers geven aan dat het scheiden van de werkzaamheden teveel kosten met zich meebrengt, ze moeten het verhaal over hun onderneming twee keer vertellen, ze vinden de adviezen meer opmerkingen/ suggesties en de adviezen zijn niet uitvoerig. De ondernemers geven aan dat ze liever een accountant in huisartsfunctie hebben. Een accountant kan advies geven als hij daarin gespecialiseerd is. De ondernemers geven aan toch zelf
verantwoordelijk te blijven voor de jaarrekening (RAC, 2005) en door de vergaande automatisering heeft de overheid inzage in alles. Om de risico’s te reduceren kunnen de eerste en tweede accountant om beurten wisselen, kan de ondernemer samen met de bank een accountant uitkiezen en moet de beroepsgroep van accountants goed op de combinatie van werkzaamheden toezien. De ondernemers geven aan dat de accountant de opdracht terug moet geven wanneer een ondernemer ‘iets’ doet wat niet door de beugel kan. De werkzaamheden van de accountant in het MKB hoeven over het algemeen, volgens de ondernemers, niet gescheiden te worden.
6 DE BANKEN
6.1 Inleiding
Het antwoord op hoofd deelvraag 2 wordt in dit hoofdstuk gegeven:
2. Waarom moeten de werkzaamheden van een accountant in het MKB, de uitvoering van de samenstellings- of beoordelingsopdracht van een onderneming én de advisering aan deze onderneming, wel of niet gescheiden worden volgens de medewerkers van de banken?
Op deelvraag 2A en 2B wordt ingegaan in paragraaf 2, de risico’s, die samenhangen met de werkzaamheden die een accountant in het MKB verricht en de onafhankelijkheid van de accountant, en de tegen argumenten van deze risico’s volgens de medewerkers van de banken. In de daaropvolgende paragraaf worden de resultaten van deelvraag 2C gegeven, deze paragraaf gaat in of een aantal kenmerken van een onderneming, de adviezen en de accountants/ accountantskantoren invloed hebben op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden volgens de medewerkers van de banken. De maatregelen, die de risico’s kunnen reduceren worden in paragraaf 4 gepresenteerd. Aan het eind van dit hoofdstuk worden de conclusies van de deelvragen in schemavorm weergegeven en wordt de conclusie van hoofd deelvraag 2 gegeven.
6.2 Risico’s
6.2.1 Inleiding. In deze paragraaf worden de resultaten gepresenteerd van de deelvragen 2A en 2B.
2A. Zien de medewerkers van de banken de risico’s van; belangenbehartiging, eigen belang, zelftoetsing, bekendheid en intimidatie, wanneer een accountant een samenstellings- of een beoordelingsopdracht voor een onderneming uitvoert én aan deze onderneming adviseert?
2B. Welke tegenargumenten van de risico’s zien de medewerkers van de banken wanneer een accountant een samenstellings- of een beoordelingsopdracht voor een onderneming uitvoert én aan deze onderneming adviseert? In tabelvorm zijn uiteengezet de citaten die de risico’s (belangenbehartiging, eigen belang, zelftoetsing, bekendheid en intimidatie), die samenhangen met het uitvoeren van zowel een samenstellings- of beoordelingsopdracht én het geven van advies (Frielink en Van Kollenburg, 2001; NIVRA, 2005), bevestigen (ja, want…) (deelvraag 2A) en die de risico’s tegenspreken (maar…) (deelvraag 2B).
6.2.2 Belangenbehartiging. De citaten van het risico van belangenbehartiging zijn in tabel 13 uiteengezet.
TABEL 13
“Zien de medewerkers van de banken het risico van belangenbehartiging?”
Risico Ja, want… Maar…
Belangenbehartiging
Accountants komen ook wel eens met onreële eisen; wanneer er voor een onderneming een financieringsaanvraag wordt gedaan.
Bijvoorbeeld bij een faillissement van een
onderneming kan een accountant heel sterk kiezen voor de kant van de ondernemer en dan ten nadele van de belangen van andere belanghebbenden: crediteuren en banken.
Voor een groot deel denk ik wel dat het allemaal goed zit in het MKB. Je hebt er altijd wel een paar, die de ene bank meer gunnen dan de andere bank. Maar het gaat erom dat de klant er beter van wordt. Een accountant zal altijd opkomen voor de belangen van de klant, dat vind ik ook prima en dat begrijp ik wel.
De ondernemer kan zelf de accountant kiezen. Als de stakeholders het niet meer zien zitten met die accountant, dan krijgt de ondernemer druk van de stakeholders en krijgt hij dingen niet meer gedaan en dan lost het probleem zichzelf al weer op doordat hij een andere accountant moet zoeken.
Een accountant zou zo onafhankelijk kunnen zijn dat hij de adviezen die hij moet geven gewoon niet geeft en dat kan de ondernemer schaden. Dat de accountant niet betrokken is bij het wel en wee van het bedrijf en dat hij alleen maar met de cijfers bezig is.
Het scheiden zou een oplossing zijn, maar in mijn beleving is dat een stukje inefficiency waarvan de rekening wordt betaald door de ondernemer.
Ondanks dat er risico’s inzitten, wegen deze risico’s niet op tegen de nadelen.
Het risico van belangenbehartiging is wel aanwezig volgens de medewerkers van de banken. De medewerkers geven echter ook aan dat de accountant betrokken moet zijn bij de ondernemer, anders zou het zelfs de onderneming kunnen schaden. Verder brengt een scheiding van de werkzaamheden hoge kosten voor de onderneming met zich mee. De medewerkers van de banken geven aan dat de risico’s niet opwegen tegen de nadelen.
6.2.3 Eigen belang. Het risico van eigen belang is uiteengezet in tabel 14. TABEL 14
“Zien de medewerkers van de banken het risico van eigen belang?”
Risico Ja, want… Maar…
Eigen belang
Het risico zit er altijd in en het heeft te maken met ondernemersschap van de accountant. Bij de ene accountant is het meer aanwezig dan bij een andere accountant.
Je ziet wel eens dat een accountant zijn mond houdt in verband met het behouden van de klant. Sommige accountants zeggen niets om geen klant te verliezen. Ook in het MKB. Accountants hebben ook belangen.
Dit risico is de laatste jaren fors afgenomen.
Ik zie de risico’s wel, maar ik denk dat ze de moeite waard zijn om te nemen.
De medewerkers van de banken geven aan dat dit risico aanwezig is in het MKB. Het heeft te maken met ondernemersschap en het behouden van klanten. Het risico is de laatste jaren wel fors afgenomen.
6.2.4 Zelftoetsing. In tabel 15 is het risico van zelftoetsing uiteengezet volgens de medewerkers van de banken.
TABEL 15
“Zien de medewerkers van de banken het risico van zelftoetsing?”
Risico Ja, want… Maar…
Zelfto
etsing Je hebt altijd met menselijke factoren te maken.
Ondernemer kan advies van accountant klakkeloos overnemen, de accountant kan de ondernemer de ondergang in helpen. Doordat niets uit de cijfers blijkt. Er vindt geen onafhankelijke toetsing van de gegevens plaats
Het is soms moeilijk te controleren hoe de accountant zijn onafhankelijke status waarborgt.
Het MKB is niet zo complex, dat er erg grote dingen uitgehaald kunnen worden. Het kan niet een lange tijd worden volgehouden.
Het zou heus wel een keer gebeuren dat een accountant een fout/verkeerd advies van hemzelf verwerkt in de jaarrekening, het verkeerd uitpakt en het niet meteen wordt toegegeven, maar ik denk niet dat het heel vaak voorkomt in het MKB.
Het is gewoon reuze handig dat iemand die de financiële resultaten op een rij zet, die zich daar inleeft, die ook een goed advies kan geven.
In het MKB valt het wel mee dat er verkeerde cijfers door foute adviezen in de jaarrekening zijn verwerkt waar de bank zijn kredieten(risico) op baseert. De fouten zijn niet heel erg groot in het MKB en het kan niet heel schadelijk zijn voor de belanghebbenden van de onderneming.
Er zijn wel risico’s, maar we letten er niet zoveel op. Het is iets waar je rekening mee dient te houden.
Het risico van zelftoetsing is er wel. Het is iets waar je rekening mee dient te houden. Bij dit risico heb je met menselijke factoren te maken geven de medewerkers van de banken aan en het is moeilijk te controleren hoe de accountant zijn onafhankelijke status waarborgt. De medewerkers van de banken denken dat het niet vaak voorkomt in het MKB en wanneer er een verkeerd advies wordt gegeven, kan het niet heel schadelijk zijn voor de belanghebbenden.
6.2.5 Bekendheid. Hoe de medewerkers van de banken aankijken tegen het risico van bekendheid is weergegeven in tabel 16.
TABEL 16
“Zien de medewerkers van de banken het risico van bekendheid?”
Risico Ja, want… Maar…
Bekendheid
Het gaat erom hoe
professioneel men hier mee om kan gaan. Als je hier
professioneel mee omgaat, worden de andere risico’s kleiner. Het ligt eraan hoe je er zelf in staat. het gevaar is dat je er te dicht bijkomt en dan je onafhankelijke en kritische rol vergeet. Als je een ondernemer iets moet adviseren, wat niet leuk voor hem zou zijn, dan moet je dat wel als nog doen. Je moet wel een bepaalde hardheid hier in hebben.
De accountant kent de onderneming van haver tot gort en heeft een lange historie met de ondernemer. Ik vind het alleen maar goed als hij beide werkzaamheden verricht.
Ik denk wel dat MKB-ondernemers behoefte hebben aan mensen die de klankbordfunctie kunnen vervullen en het ook plezierig vinden. De accountant vervult die rol altijd heel erg goed. Dit risico valt wel mee in het MKB, de accountants weten welke rol ze vervullen.
Als er dan weer een derde bij zou komen, moet de ondernemer drie keer het verhaal vertellen.
Ik ga uit van een stuk vrijheid van de ondernemer, dat de ondernemer een accountant kiest die qua kosten en qua persoon bij de ondernemer past. Betrokkenheid en onafhankelijkheid kunnen bij een accountant wel samen gaan. Dit risico is waarschijnlijk het grootst van de vijf risico’s. De andere risico’s vloeien hier uit voort.
De medewerkers van de banken geven aan dat dit risico wel mee valt in het MKB. De accountants weten wel welke rol ze vervullen. Het is waarschijnlijk wel het grootste risico, de andere risico’s vloeien hier uit voort.
6.2.6 Intimidatie. De resultaten van het laatste risico, het risico van intimidatie, staan in tabel 17 vermeld.
TABEL 17
“Zien de medewerkers van de banken het risico van intimidatie?”
Risico Ja, want… Maar…
Intimida
tie
Het heeft met ondernemersschap te maken en dat is nou net waar de schoen wringt bij de accountants. Je bent toch ondernemer, je wilt toch die omzet halen. Bij de ene is dit meer aanwezig dan bij de andere accountant. Dit heeft te maken met het vertrouwen in de accountant en de ervaring die je hebt met de accountant.
Het risico is wel aanwezig, maar we gaan ervan uit dat accountants hier verstandig mee om kunnen gaan.
Het risico van intimidatie is wel aanwezig in het MKB geven de medewerkers van de banken aan, het heeft met ondernemersschap te maken. De medewerkers van de banken gaan ervan uit dat accountants er verstandig mee om kunnen gaan.
6.2.7 Conclusie risico’s. De medewerkers van de banken geven aan dat de risico’s aanwezig zijn in het MKB. Ze geven aan dat het soms moeilijk is om te controleren hoe de onafhankelijke status van de accountant wordt gewaarborgd en dat men pas na een paar jaar weet hoe een accountant is. Toch geven de medewerkers van de banken aan dat het scheiden hoge kosten met zich meebrengt voor de ondernemer en dat het de ondernemer kan schaden wanneer de accountant niet voldoende betrokken is.
6.3 Factoren
6.3.1 Inleiding. In deze paragraaf komen de resultaten van deelvraag 2C aan bod.
2C. Hebben de branche waar de onderneming zich in bevindt, de grootte van de onderneming, of er sprake is van scheiding van leiding en eigendom bij de onderneming, de verklaring, de adviezen en de accountant/het accountantskantoor invloed op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden, de uitvoering van een samenstellings- of een beoordelingsopdracht voor een onderneming én de onderneming adviseren, van de accountant volgens de medewerkers van de banken?
Eerst worden de resultaten gegeven of de kenmerken van een onderneming (branche, grootte, scheiding van leiding en eigendom) invloed hebben op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden van de accountant. Vervolgens worden de resultaten gepresenteerd of de
verklaring, het soort advies en de accountant/het accountantskantoor invloed hebben op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden.
6.3.2 Kenmerken van de onderneming. In deze subparagraaf komen de resultaten naar voren van de kenmerken van een onderneming (branche, grootte, scheiding van leiding en eigendom) die invloed kunnen hebben op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden van een accountant.
6.3.2.1 Branche. De medewerkers van de banken geven aan dat de branche, waar de onderneming zich in bevindt, geen invloed heeft of een accountant in het MKB de werkzaamheden moet scheiden.
6.3.2.2 Grootte. Vier van de vijf medewerkers vinden dat de grootte van de onderneming geen invloed heeft op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden van de accountant. Eén medewerker geeft aan dat in het top van het MKB misschien wel meer scheiding moet komen.
” Bij de top van het MKB wel; wanneer de bedrijven groter worden, worden de belangen groter en de machten en kun je meer onder druk komen te staan.”
6.3.2.3 Scheiding van leiding en eigendom. Wanneer er sprake is van een scheiding van leiding en eigendom van de onderneming, geeft één medewerker aan dat daar een grens zou kunnen zijn dat de werkzaamheden, de uitvoer van een samenstellings- of een beoordelingsopdracht én het geven van advies, worden gescheiden.
6.3.3 Verklaring. De medewerkers van de banken geven aan dat er niet erg verschillend naar een samenstellings- of beoordelingsverklaring gekeken wordt.
6.3.4 Soorten advies. Of het soort advies ook afhankelijk is of de werkzaamheden van een accountant wel of niet gescheiden moeten worden, geven de medewerkers van de banken aan dat de advieswerkzaamheden van een accountant heel breed kunnen zijn. Eén medewerker geeft aan dat een accountant geen advies moet geven over effecten. Ook wanneer er adviezen worden gegeven die betrekking hebben op faillissementen, moeten accountants daarmee oppassen (drie van de vijf medewerkers).
“Faillissementen: dat vind ik gevaarlijk. Accountants zouden ook proberen voor de ondernemer zoveel mogelijk nog binnen te halen. Als een accountant zich ermee gaat bemoeien, kan de schade groter of kleiner zijn. Als een accountant zich ermee bemoeit, dan ben ik daar voorzichtig mee. Komt ook door een stuk ervaring.”
Ook wanneer een accountant een advies geeft met betrekking tot bedrijfsovername, wanneer er meerdere belangen spelen, kan een accountant niet twee belangen dienen en moet de accountant daar duidelijke afspraken over maken (één medewerker). Verder geeft één medewerker aan dat adviezen niet te detaillistisch mogen zijn en geeft één medewerker aan dat wanneer de adviezen complexer worden, het meer gebruikelijk wordt een externe adviseur in te schakelen. Alle
medewerkers van de bank geven aan in hoeverre een accountant advies kan geven, meer samenhangt met de deskundigheid van de accountant dan met de risico’s die samenhangen met zowel het uitvoeren van een samenstellings- of beoordelingsopdracht én het geven van advies.
“Bij alle adviezen moet je je continu afvragen hoe deskundig ben je op dat vlak. Dat is voor mij het meest bepalend. Hoe deskundig ben je.”
6.3.5 Accountant. Als laatste worden de resultaten (tabel 18) weergegeven of de accountant invloed heeft op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden van de accountant, volgens de medewerkers van de banken.
TABEL 18
Belangrijke punten waar een accountant aan moet voldoen volgens de medewerkers van de banken Punten Toelichting Gedrags- en e roepsregels, vertrouwen, nor m en en waarden
Het hangt er van af welke mensen er werken en of je ze vertrouwd. Je moet bepaalde normen en waarden in acht nemen en een accountant moet zich aan de GBR houden, daarin wordt de accountant beperkt
Bij 1 van de 10 accountantskantoren heb ik wel eens mijn twijfels. En dat ene kantoor haal je er dan ook heel snel uit. Ik vind het heel erg dat de regels van het grootbedrijf op het MKB toegepast worden, dat is niet goed.
Ik hoop en ik vind dat registratie en advisering in 1 hand moeten zitten, maar wanneer normen en waarden vervagen in onze maatschappij dan zul je meer moeten scheiden. Op dit moment heb ik niet het idee dat die normen en waarden ‘zover’ zijn vervaagd. Zoveel vertrouwen heb ik.
Onafhankeli
jk
Samenstellen en beoordelen van de jaarrekening en het verrichten van adviesdiensten is geen enkel probleem, maar je moet de onafhankelijke status niet vergeten. Voor een groot deel zit het wel allemaal goed in het MKB, denk ik.
Integ
ritei
t
Ik hou wel van de mix die er is bij een accountant. Alleen het is daarbij een beetje moeilijk te controleren of een accountant daarbij integer te werk is gegaan. Dat weet je pas na een paar jaar en dat risico moet je maar nemen.
Ervaring
Ik heb daar niet zoveel problemen mee, ik heb er niet veel slechte ervaringen mee dat het verkeerd is gegaan.
Kleine
kantoren
Bij een kleiner accountantskantoor heb je minder controle. Bij een groot kantoor weten je collega’s het binnen de kortste keren.
Kwalitei
ts-merken.
Het is wel zo dat bijvoorbeeld Deloitte en E&Y kwaliteitsmerken zijn. Die kunnen het eigenlijk niet maken om prut af te leveren. Je kunt ze daar ook wel op aanspreken
6.3.6 Conclusie factoren. De kenmerken van een onderneming hebben bijna geen invloed op het wel of niet scheiden van de werkzaamheden van de accountant in het MKB. Eén medewerker geeft aan dat in de top van het MKB misschien wel een scheiding van de