Europese initiatieven: het zevende kaderprogramma (KP7)

Een inventarisatie van onderwerpen die binnen het Europese onderzoeksprogramma “ 7de Kaderprogramma” (KP7) worden beschreven, geeft aan wat op het vlak van onderzoek van voeding en gezondheid binnen Europa de komende jaren speerpunten zullen zijn. Binnen KP7 zijn 4 thema’s waar onderzoek naar voeding en gezondheid wordt vermeld (en die in onderstaande paragrafen nader worden toegelicht):

- thema 1: gezondheid (health)

- thema 2: voedsel, landbouw en biotechnologie (food, agriculture and biotechnology)

- thema 4: nanowetenschappen, -technologieën, -materialen en nieuwe productietechnologieën - thema 8: wetenschap in de samenleving (science in society)

7.3.1 KP7 Thema 1: Gezondheid

Dit thema bevat een aantal thema overlappende benaderingen. Opvallend is dat in dit thema er zeer ruime aandacht is voor de diagnose en zorgkant van ziekten, maar zeer weinig voor de preventie van ziekten. Voeding kan een preventieve rol spelen bij het ontstaan van

ziekten/behouden van gezondheid. Aansluiting bij KP7 is daarom eerder weggelegd voor thema 2 “Voeding, landbouw en biotechnologie”.

Acties binnen het thema zijn onder andere op het gebied van obesitas (3 onderwerpen) en allergie (1 onderwerp). Ook 5 initiatieven van algemeen belang komen aan bod: 1 over zoönosen en 4 over generieke instrumenten voor systeembiologie inclusief bio-informatica. Kwesties die genoemd worden als zijnde overstijgend en van strategisch belang:

Gezondheid van kinderen. Extra aandacht zal uitgaan naar het betrekken van deze groep binnen klinisch onderzoek. Verder gaat de aandacht uit naar gecombineerde vormen van diabetes bij kinderen en stimulering van gezond gedrag bij kinderen en ouders.

Gezondheid bij een vergrijzende samenleving. Enkele thema’s zijn: immuunrespons bij oudere leef- tijd zien normaal te krijgen, verder ontwikkelen van biomarkers van veroudering, verder betrekken van deelname van deze doelgroep aan klinisch onderzoek.

Het betrekken van het MKB. Dit is o.a. een uitvloeisel van het verdrag van Lissabon om te verzekeren dat nieuwe kennis wordt verspreid en in praktijk wordt gebracht in nieuwe therapieën en de klini- sche praktijk.

Kwesties die binnen het thema aan bod komen zijn:

- het ontwikkelen van een database en analyse van de gegevens om inzicht te krijgen in de geneti- sche variatie bij mensen

- het verbinden van kennis van proteomics om meer inzicht te krijgen in biologische processen die relevant zijn voor humane gezondheid

- ontwikkelen van analytische instrumenten en technologieën om de voorspelling, diagnose, moni- toring en prognose van ziekten te verbeteren

- ontwikkelen van therapeutische benaderingen en interventies, met specifieke focus op gen- en celtherapie, regenerende medicijnen, transplantatie, immunotherapie en vaccins.

Voedselallergieën zijn als een van de speerpunten aangegeven

- integratie van biologische data en processen waarmee meer epidemiologische gegevens beschik- baar komen en inzicht in de Europese gezondheid van specifieke ziekten beter mogelijk wordt. Dit richt zich op o.m. genetische variatie en aanwezigheid van micro-organismen in populaties - humane ontwikkeling en veroudering. Inzichtelijk krijgen wat de onderliggende oorzaken van

disregulatie van immuunsysteem is, biomarkers van veroudering achterhalen en kennis van verouderingsprocessen delen onder wetenschappers

- opzetten van systemen en identificeren van onderzoeksvragen op het vlak van new emerging infectious diseases in humans. Dit op het vlak van bijvoorbeeld vogelgriep, West Nile virus, Dengue e.d.

- diabetes en obesitas. Meer kennis over de pathofysiologische processen die ten grondslag lig- gen aan diabetes, therapiemogelijkheden van diabetes bij insuline resistentie, pathofysiologi- sche mechanismen gerelateerd aan vet, nutritionele signalen en ontwikkelingen van nieuwe diabetes/obesitas therapeutische agentia, genetische en fenotypische verschillen bij individuen met type 2 diabetes

- stimulering van gezond gedrag bij kinderen en volwassenen. Een multidisciplinaire aanpak is vereist waarbij stimulerende instrumenten aan bod dienen te komen als ook andere beïnvloe- dingsstrategieën en de resultaten op lange termijn. Ook een onderscheid naar klassen in de maatschappij en verschillende interventiestrategieën is een speerpunt van onderzoek. - het identificeren van interventiestrategieën voor het aanpakken van chronische ziekten op

populatieniveau en in internationale context

7.3.2 KP7 Thema 2: Voeding, landbouw en biotechnologie

Doelstelling van dit thema is gericht op de volgende uitdagingen:

- de verwachte groei in vraag naar veiliger, gezonder, hoog kwaliteitsvoedsel en het duurzaam gebruik en produceren van hernieuwbare grondstoffen

- het hoge risico van epizoötische en zoönotische ziekten en voedsel gerelateerde pathologiën - bedreigingen voor duurzaamheid en veiligheid van landbouw, viskwekerij en visserij - de toenemende vraag voor hoog kwaliteitsvoedsel met inbegrip van dierenwelzijn en platte-

lands en kust context

- reageren op specifiek dieetbenodigdheden bij consumenten

De beleidscontext is dat er grote aandacht is voor hernieuwbare biologische grondstoffen in de breedste zin (voedsel, voer, landbouw, bosbouw, visserij, viskwekerij, biochemie e.d.). Dit thema zal alle belangrijke spelers bij elkaar brengen om nieuwe, duurzame, veilige, betaalbare, eco-efficiënte en concurrerende producten te ontwikkelen. Verder is er in beleidscontext oog voor onderzoek naar de veiligheid van voedsel en voer in ketenverband, voedingsgerelateerde ziekten, voedselkeuze en de impact van voedsel en voeding op de gezondheid ter bestrijding van voedingsgerelateerde ziekten (bijv. obesitas, allergie) en infectieuze ziekten (bijv. transmissible spongiform encephalo- pathy, vogelgriep, blauwtong). Belangrijke activiteiten zijn hieronder benoemd.

Activiteit 2.1. Duurzame productie en beheer van biologische grondstoffen van land, bos en aqua- tisch milieu. Het onderzoek zal zich richten op duurzaamheid met inbegrip van de ‘omics’-technolo- gieën (genomics, proteomics, metabolomics en aanverwante technologieën) en de integratie daarvan in systeembiologie. Ook richt het onderzoek op de ontwikkeling van instrumenten en tech- nologieën (bioinformatica en relevante databases) en methodologieën voor de identificatie van vari- aties binnen specifieke groepen.

Activiteit 2.2. Van ‘fork to farm’: voedsel, gezondheid en welzijn

- Gebied 1, Consumenten: aandacht gaat uit naar consumentenperceptie en houding tegenover voeding inclusief traditioneel voedsel, en begrip van sociologische trends en identificeren van determinanten voor voedselkeuzes en de beschikbaarheid en bereikbaarheid van voedsel voor consumenten. Specifieke actiepunten zijn:

• het oprichten van een netwerk van voedselconsumptiewetenschap in Europa en het ontwik- kelen en toepassen van sociale en gedragsmatig onderzoek binnen voedsel onderzoek • etikettering van voedsel en reacties van consumenten daarop

- Gebied 2, Voedingspatroon: aandacht gaat uit naar het inzichtelijk maken van positieve en negatieve effecten van voedingsfactoren en het inzichtelijk maken van specifieke behoeften en gewoonten in populaties als een belangrijke controlerende factor in de ontwikkeling en reductie van de aanwezigheid van voedingsgerelateerde ziekten als obesitas en allergieën. Specifieke actiepunten zijn:

• effect van dieet op de mentale prestatie van kinderen • effect van dieet op veroudering

• optische technologieën voor de monitoring van de humane voedingsstatus en het effect van voedingsgerelateerde gezondheidsproblemen

• effect van exogene factoren op de ontwikkeling van allergie

• dieet en haar effect op de ontwikkeling van de darmmicroflora en op het immuunsysteem gedurende de gehele levensduur

• systeembiologie en bioanalytische middelen voor voedingsonderzoek

7.3.3 KP7 Thema 4: Nanowetenschappen, -technologieën, -materialen en nieuwe productietechnologieën

Vanuit het perspectief dat nanotechnologie en al bestaande productiemethoden gevolgen kan hebben voor producten, staat er een deel over voedsel in dit thema. Daarbij gaat het om de inter- actie tussen nanostructuren en biologische systemen, zoals verpakkingsmaterialen voor voedsel. Meer inzicht in deze interactie is noodzakelijk.

7.3.4 KP7 Thema 8: wetenschap in de samenleving

De inbedding van wetenschap in de samenleving is met name prioriteit binnen dit thema. Dit wordt bewerkstelligd door drie actiepunten:

1. een meer dynamische aansturing over de relatie tussen wetenschap en samenleving 2. versterking van potentieel, verbreding van horizons: vooral het bewerkstelligen van gelijkheid

tussen man/vrouw in de wetenschap komt hier sterk in naar voren 3. communicatie tussen wetenschap en samenleving

Binnen deze algemene kaders kan voeding/gezondheid/dieet een thema zijn om concreet aan de slag te gaan. Dit staat echter niet specifiek benoemd. De algemene beginselen die binnen dit thema naar boven komen kunnen wel in de toekomst het werkveld van voeding en gezondheid onder- steunen.