In een aantal pilots is ingezet op een lesprogramma waarin sprake is van een combinatie tussen theoretisch leren en leren in en over de praktijk. De
3.3 Wat zijn ervaringen met de verweving van theorie en praktijk?
De ervaringen van zowel uitvoerders als deelnemers met de verwevenheid van theorie en praktijk – door te leren in de klas en te leren in de praktijk – zijn grotendeels positief. Veel deelnemers vonden het praktijkgedeelte leuk en praktisch toepasbaar. En uitvoerders zijn van mening dat het heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van deelnemers op meerdere vlakken. Zij hebben het idee dat de deelnemers zich beter kunnen redden in de Nederlandse samenleving, omdat deelnemers het Nederlands in praktijksituaties beter beheersen en kunnen toepassen en ze zich beter zelfstandig kunnen redden in de Nederlandse maatschappij. Op basis van de beschikbare onderzoeken weten we echter niet of een aanpak waarin theorie en praktijk met elkaar verweven zijn aantoonbaar effectiever is dan een programma waarin geen sprake is van die verwevenheid.139
3.3.1 Zelfredzaamheid
Uit de evaluatiestudies komt naar voren dat de combinatie van leren in de klas en leren door te doen volgens zowel deelnemers als uitvoerders een positieve invloed heeft gehad op de zelfredzaamheid van deelnemers. De behandelde thema’s hebben betrekking op de (dagelijkse) praktijk in de eigen leefomgeving en dat is volgens betrokkenen behulpzaam gebleken.
Deelnemers zijn meer bekend geworden met hun lokale omgeving door bijvoorbeeld de excursies. Deelnemers geven zelf aan dat ze door de praktische insteek van het programma beter begrijpen hoe de Nederlandse maatschappij werkt. En betrokkenen signaleren dat deelnemers geleerd hebben waar ze met welke vragen terecht kunnen. Dit heeft volgens uitvoerders en deelnemers geleid tot een toename van de zelfredzaamheid. Daarbij is volgens hen van belang geweest dat het leren van de taal, het leren van praktische vaardigheden en het oefenen in de praktijk met elkaar verweven waren. De thematische indeling is daarbij behulpzaam geweest.140
3.3.2 Taalvaardigheid
Door in de praktijk te oefenen en de relevante woordenschat aangereikt te krijgen, durven deelnemers meer in het dagelijks leven. In een aantal onderzoeken komt naar voren dat deelnemers het Nederlands niet goed durfden te spreken voorafgaand aan de pilot, waardoor ze de taal weinig gebruikten in de praktijk. Zodoende oefenden deelnemers voorafgaand aan de pilot hun spreekvaardigheid weinig en verbeterde deze zich ook nauwelijks. De
combinatie van theorie en praktijk in de pilots heeft voor deelnemers de drempel om te durven spreken verlaagd: ze kregen de woordenschat aangereikt in de taallessen en ze oefenden hun spreekvaardigheid in de praktijklessen en veelal met een taalmaatje. Hieruit maken we op dat de combinatie van taallessen en praktijklessen mogelijk heeft bijgedragen aan een verbetering van de taalvaardigheid van deelnemers.141
139 De Beleidsonderzoekers, Evaluatie pilots Z-route, p.41; Significant (2021) Investeren in mensen: begeleiding naar werk én volwaardig burgerschap. Evaluatie pilot leren en werken in Utrecht, p.29; Verwey Jonker Instituut, Duaal programma voor werken en leren, p.29; Verwey Jonker Instituut, De eerste stappen van nieuwe statushouders in Rotterdam, p.22; Verwey Jonker Instituut (2021) Evaluatie Pilots Veranderopgave Inburgering: Vrouwelijke nareizigers en gezinsmigranten, p.66-67.
140 Verwey Jonker Instituut, Duaal programma voor werken en leren, p.29; Verwey Jonker Instituut, De eerste stappen van nieuwe statushouders in Rotterdam, p.23.
141 Verwey Jonker Instituut, Vrouwelijke nareizigers, p.66-68; Regioplan, Evaluatie VOI-pilots duale trajecten, p.40; Verwey Jonker Instituut, Duaal programma voor werken en leren, p.19.
3.3.3 Zelfvertrouwen
Uit de evaluaties komt naar voren dat de combinatie van theorie en praktijk heeft geleid tot meer zelfvertrouwen bij deelnemers. Doordat deelnemers de woordenschat voor specifieke situaties aangereikt hebben gekregen en daarmee hebben geoefend in de praktijk, durven zij dit ook toe te passen in het dagelijks leven. Ook zijn ze beter bekend geraakt met de Nederlandse maatschappij en hoe die werkt. Dit heeft het zelfvertrouwen van deelnemers vergroot, waardoor zij minder angst hebben om te spreken. Ze nemen volgens betrokkenen en deelnemers
bijvoorbeeld het initiatief om te bellen met de woningcorporatie en durven zelfstandig een oudergesprek op de basisschool van hun kind te voeren.
3.3.4 Bron van motivatie
Uit de onderzoeken naar de pilots maken we op dat de combinatie van taallessen en praktijklessen een bron van motivatie was voor deelnemers. Met name het praktijkaspect, de excursies en workshops, vonden deelnemers over het algemeen erg leuk. Deelnemers kregen de kans om op pad te gaan en bepaalde situaties in de praktijk te gaan ontdekken en te oefenen. Deelnemers in Amsterdam benoemden bijvoorbeeld dat zij door de excursies142 het gevoel hebben gekregen dat ze onderdeel uitmaken van de stad Amsterdam en dat ze beter begrijpen hoe ze zich door de stad kunnen bewegen en wat ze mogen verwachten.143 Een andere bron van motivatie is het feit dat de combinatie van theorie en praktijk het programma laagdrempelig en praktisch toepasbaar maakt. De lessen zijn gericht op de eigen leefomgeving en het dagelijks leven van deelnemers. Deelnemers hebben, zo zeggen uitvoerders, snel door dat het programma hen helpt zich makkelijker te redden in het dagelijks leven. Ze gaan in de praktijklessen letterlijk ontdekken hoe iets werkt of hoe ze bepaalde situaties moeten aanpakken. Deelnemers hebben daar behoefte aan: voorafgaand aan hun deelname lukten er bij de meeste deelnemers veel niet. Uitvoerders geven aan dat hoe meer de lessen aansluiten bij de interesses, behoeften en belangen van deelnemers, hoe groter de motivatie is. De praktijklessen, het letterlijk op locatie gaan ontdekken hoe het werkt, is daarbij volgens betrokkenen van belang. Dat sluit niet uit dat ook andere lesvormen behulpzaam zijn, bijvoorbeeld het uitnodigen van gastsprekers of gewoon het oefenen van praktijksituaties in de klas.144
3.4 Conclusie
In veel pilots was sprake van de combinatie van de theoretische lessen met oefenen en leren in de praktijk: een combinatie van leren in de klas en leren door te doen. Deze verwevenheid van theorie en praktijk moest leiden tot een verbetering van de taalbeheersing van deelnemers en aan een toename van de zelfredzaamheid. De ervaringen met de combinatie van theorie en praktijk zijn overwegend positief. Er bleek bij deelnemers veel behoefte te zijn aan het opdoen van praktische vaardigheden. Ze leerden door de combinatie van theorie en praktijk meer over hoe de Nederlandse maatschappij werkt en deden de benodigde praktische vaardigheden op om zelfredzamer te worden. Ook heeft de combinatie van theorie en praktijk bijgedragen aan een verbetering van de taalbeheersing. Ze hebben de woordenschat aangereikt gekregen om zich in bepaalde situaties te kunnen redden en ze hebben daar in de praktijk mee geoefend.
142 Zoals naar de bibliotheek en het politiebureau..
143 Significant, Evaluatieonderzoek doorlopende lijn, p.40.
144 Verwey Jonker Instituut, Duaal programma voor werken en leren, p.23; Regioplan, Evaluatie VOI-pilots duale trajecten, p.44; Significant, Investeren in mensen, p.29; De Beleidsonderzoekers, Goed op weg met de Z-route, p.71.
Dat heeft deelnemers tevens het zelfvertrouwen gegeven om meer Nederlands te spreken in het dagelijks leven. Verder bleek de combinatie van theorie en praktijk een bron van motivatie te zijn: de lessen sloten goed aan op het dagelijks leven van deelnemers en deelnemers vonden met name de praktijklessen ook gewoon ‘leuk’.
De theorie- en praktijklessen zijn werkelijk met elkaar verweven door thema’s als rode draad door alle lessen heen te laten lopen. De combinatie van leren in de klas en leren door te doen komt pas echt goed uit de verf als de theorie-onderdelen en praktijkonderdelen naadloos op elkaar aansluiten. Dit vereist veel en goede afstemming tussen uitvoerders.